ایران در یک نگاه!

استان آذربايجان شرقي در محدوده اي به وسعت 45650  كيلومتر مربع در شمال غرب كشور پهناورمان جمهوري اسلامي ايران قرار دارد كه از اين نظر 8/2 درصد از مساحت كشور را به خود اختصاص داده است . اين استان بر اساس آخرين تقسيمات كشور (در سال 1382) داراي 19 شهرستان ، 42 بخش ، 57 شهر و 141 دهستان مي باشد .

تبريز مركز استان آذربايجان شرقي با جمعيتي نزديك به 2 ميليون نفر يكي از كانون هاي جمعيتي و قطب هاي بزرگ علمي ، دانشگاهي ، صنعتي و تجاري كشور است .

مردم فهيم و غيور اين شهر همواره پيشگام تغيير و تحولات اساسي در ايران بوده است ، كه از آن جمله مي توان به حماسه آفريني هاي باقرخان و ستارخان در انقلاب مشروطه و دلاوريهاي مردم آن در قيام 29 بهمن 56 و رشادتهاي فرزندان آن طي 8 سال دفاع مقدس در قالب لشگر 31 عاشوراي آذربايجان به فرماندهي شهيد مهدي باكري زبانزد عام و خاص است ، اشاره نمود.

از ديگر جاذبه هاي گردشگري استان مي توان : 1- مسجد كبود (فيروزه جهان اسلام) ، 2- بقعه عون بن علي (مقبره دو تن از اولاد حضرت علي (ع) با نامهاي عون بن علي و زيد بن علي) 3- آرامگاه دو كمال (كمال الدين مسعود خجندي و كمال الدين بهزاد) ، 4- ائل گلي (از گردشگاه هاي دلكش و زيباي تبريز) ، 5- خانه مشروطيت ، 6- موزه آذربايجان و ... را نام برد.

استان آذربايجان غربي با وسعت 43660 کيلومتر مربع در شمال غرب کشور ايران قرار دارد و از جمله کهن ترين استان هاي ايران مي باشد. مرکز این استان شهر اروميه است و شهرهاي تابعه اين استان: خوي، ماکو، سلماس، سردشت، مهاباد، مياندوآب، نقده، پيرانشهر، اشنویه، بوکان، تکاب، شاهین دژ و سیه چشمه (چالدران) می باشد. اکثریت مردم اين استان پيرو دين اسلام و مذهب شیعه بوده؛ ولی مردم شهرهاي مهاباد، سردشت و پيرانشهر بیشتر اهل تسنن و کرد نشين هستند. تعدادي از اقليت هاي مسيحي، یهودی و زرتشتی نيز در اروميه زندگي مي کنند.

دریاچه ارومیه ، غار سهولان مهاباد ، باغچه جوق ماکو، پل میرزا رسول میاندوآب ، دروازه سنگی خوی، ساختمان شهرداری ارومیه ، قره کلیسای چالدران، تپه حسنلوی نقده و مسجد حمامیان بوکان از جمله جاذبه های استان می باشد.

 استان اردبیل:

استان اردبيل با مساحتي معادل 18050 كيلومتر مربع در شمال غرب ايران ، قسمت مهمي از بخش شرقي فلات آذربايجان را شامل می شود. اين استان كه درسال 1372 تأسيس شد 9 شهرستان و براساس سرشماري سال 1385 تعداد 1.213.122 نفر جمعيت دارد . حدود 380 كيلومتر متر از مرز ايران با جمهوري آذربايجان در استان اردبيل قرار گرفته است. آب و هواي اردبيل معتدل كوهستاني و متوسط بارندگي ساليانه ی آن 380 ميلي متر است .

اصفهان در قلب ایران واقع شده و از نظر موقعیت جغرافیائی در 51 درجه 29 دقیقه طول شرقی و32 درجه 38 دقیقه عرض شمالی در جلگه سبز و خرم زاینده رود و دامنه كوههای زاگرس قراردارد.این شهردرفاصله 414كیلومتری جنوبتهران واقع شده ،آب و هوای اصفهان معتدل و فصول چهارگانه آن منظم است.شمال اصفهان تا 90كیلومتری باز و  بادهای خنك شمالی ازاین طریق می وزد.جنوب و مغرب اصفهان ، كوهستانی و شمال و مشرق آن ، جلگه است به همین علت دارای اختلاف هوا و بارندگی است .متوسط میزان بارندگی در اصفهان حدود 100 تا 150میلیمتر است .مهمترین رودخانه ای كه در مركز فلات ایران جاری است ، زاینده رود نام دارد كه از ارتفاعات زردكوه بختیاری (كوهرنگ) سرچشمه گرفته و پس از طی مسافتی در حدود 360 كیلومتر از مغرب به شرق منطقه اصفهان را آبیاری می كند و در 140 كیلومتری مشرق اصفهان در باتلاق گاوخونی فرو می رود .

اصفهان در مركز فلات ایران واقع شده و منطقه ای است نسبتاً كوهستانی ، ارتفاع متوسط آن از سطح دریا 1500 متر و كوههای آن از شمال غربی به جنوب شرقی امتداد دارد . ارتفاع كوه صفه در جنوب شرق اصفهان به 2232 متر می رسد . كوه معروف به كركس به ارتفاع 3350 متر به خط مستقیم در50 كیلومتری شمال اصفهان واقع شده كه اغلب پوشیده از برف است . 

میدان امام – آتشگاه – منارجنبان – کاخ چهل ستون – عمارت عالی قاپو – کلیسا وانگ – و... را میتوان از جمله این آثار دانست .

علاوه بر این ها : مجموعه پل های روی زاینده رود – بازار – کاروانسراها – برجهای کبوتر – گرمابه ها – باغ ها – آرامگاه تخت فولاد – موزه ها و نیز باغ پرندگان – باغ قدیر – باغ گلها کوه صفه و ... را برشمرد .

استان ایلام از نظر جغرافیایی از غرب به کشور عراق، از شرق به استان لرستان، از شمال به استان کرمانشاه و از جنوب به استان خوزستان منتهی می‌شود. این استان دارای ۴۳۰ کیلومتر مرز مشترک با کشور عراق است و شهر مرزی آن مهران می باشد و مردم ایران و عراق جهت مسافرت زمینی از مرز مهران عبورمی کنند.استان ایلام خود به هفت شهرستان به نامهای ایلام، مهران، شیروان و چرداول، دهلران، دره‌شهر، ایوان و آبدانان تقسیم شده است . ایلام تاسال ۱۳۴۲ جزو استان کرمانشاه بوده که طبق تقسیمات کشوری در سال ۱۳۴۲ به استان تبدیل شده و طی این تقسیمات بخشهایی از لرستان و خوزستان به ایلام ملحق شدند. این ملحقات شامل دره شهر از لرستان و موسیان و قسمتهائی از شمال خوزستان می‌باشد. نام منطقه استان ایلام در زمان باستان اریوجان و در قدیم شهری به نام ردین در جای شهر ایلام کنونی بوده است. پیش از دوره پهلوی اول به این ناحیه «پشتکوه» می‌گفتند و مرکز آن حسین‌آباد نام داشت. در سال ۱۳۰۸ خورشیدی در زمان پهلوی اول با در نظر گرفتن اینکه این منطقه در زمانهای بسیار دور بخشی از قلمرو عیلامیان بوده است نام استان ایلام به آن دادند. مردم این استان به گویشهای ایرانی گوناگون سخن می‌گویند که از آنها گویشهای کلهری, مهکی و پشتکوهی جزئی از گویشهای کردی به شمار می‌آیند و گویشهایی مانند شوهانی به عنوان گویشی لری شناخته می‌شود همچنین در جنوب استان در منطقه موسیان مردم به زبان عربی سخن می‌گویند.استان ایلام جزاستانهای محروم است. ایلام در میان استان های همجوار بیشترین مرز را با عراق دارد لذا در زمان جنگ ایران و عراق بیشترین خسارته بر آن وارد شد. مردم ایلام در زمان جنگ با تمام وجود به مقابله با دشمن پرداختند.بسیاری از مردم به کوهها روی وردند و با سخت‌ترین شرایط کنار آمدند. این استان در حال حاضر رو به پیشرفت است و شهرهای جنگزده آن بازسازی شده اند. استان ایلام نفت خیز و دارای پالایشگاه گاز و سه شهرک صنعتی می باشد. کارخانه سیمان ایلام باکیفیت‌ترین سیمان ایران را تولید می‌کند و بزرگراه کربلا که تهران را به کرمانشاه میپیوندد به ایلام امتداد می یابد.

استان بوشهر از استان‌های جنوبی ایران است که در حاشیه خلیج فارس قرار دارد. این استان با مساحتی حدود ۲۷٬۶۵۳ کیلومتر مربّع، جمعیّتی برابر ۸۸۶٫۲۶۷ نفر دارد. استان بوشهر بر 27 درجه و 14 دقیقه عرض شمالی و 50 درجه و 6دقیقه تا 52 درجه و 58 دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ قرار دارد. این استان از شمال به استان خوزستان و قسمتی از کهکیلویه و بویراحمد، از جنوب به خلیج فارس و قسمتی از استان هرمزگان، از خاور به استان فارس و از باختر به خلیج فارس محدود است. استان بوشهر با خلیج فارس بیش از ششصد کیلومتر مرز دریایی دارد و از اهمیّت راهبردی و اقتصادی برخوردار است. بيشتر اهالی استان را پیروان اسلام تشكيل می دهند واقليت هاي موجود در منطقه افراد مهاجری هستند كه بر حسب ضرورت شغلی در اين نقاط مسكن گزيده اند. در بوشهر پيروان شيعه اخباری و شيخينه زياد هستند. اهالی روستای دوان، شيخی هستند و در ديگر نقاط استان، اهل سنت هم وجود دارد. در سال 1355 ش در استان بوشهر 929 نفر مسيحی، 96 نفر حكيمی و 29 نفر زرتشتی زندگی می كردند. مردم اين استان به زبان فارسی وبا گويش محلی بوشهری تكلم می كنند. لهجه ها در روستا ها بيشتر از شهرها تنوع دارد. برخی از اهالی جزيره شيف و بنادر كنگان و عسلويه نيز به زبان عربی صحبت می كنند. فارسی در منطقه بوشهر با گويشهای گویش بردستانی|بردستانی، گویش دشتی|دشتی، گویش تنگستانی|تنگستانی و گویش کازرونی|كازرونی گفتگو می شود. اين گویشها و لهجه ها با گویشها و لهجه های شمالی تر مانند لری، فارسی و سيوندی ارتباط دارد. مردم سواحل خليج فارس و جزاير آن به گویشی صحبت می کنند که رگه هایی از گويشها و زبانهای شبانكاره ای، بلوچی، كردی، تركمنی و برخی واژ ه هاي انگليسی، هلندی، پرتقالی، هندی و عربی را داراست ولی استخوان بندی و ريشه آن فارسی است. با توجه به كشفيات باستانشناسی و مدارك مكتوب تاريخی، معلوم گرديده است كه بخشهای گوناگون ايران از جمله استان بوشهر سكونتگاه نژادها و گروههای گوناگونی بوده است. زبانها و گويشهای مختلفی در اين منطقه تكلم می شود . خصوصيات جسمانی متفاوتی در اين سرزمين به هم آميخته است. پيش از ورود و استقرار آريائيان در بوشهر، نژادهادی بومی دراين منطقه می زيسته اند و مداركی كه از عصر حجر، كاكوليتيك و برنز (مفرغ) قديم باقی مانده است بر اين قضيه گــواهی می دهد كه علاوه بر نژاد مديترانه ای، نژادهای ديگر مانند دراويدی، سياه پوست، سامی، عيلامی و عرب درسرزمين بوشهر سكونت داشته اند و فرهنگهای متفاوتی درآنجا با هم اختلاط يافته است. منطقه بوشهر به لحاظ موقعيت سوق الجيشی و وجود شركت های بزرگ نفتی واجرای طرح های صنعتی بزرگ مانند نيروگاه اتمی بوشهر و كشتی سازی، نيروی انسانی فعال استان های مجاور و مناطق ديگر را به خود جذب كرده است. درداخل منطقه نيز جابجايی جمعيت افزايش يافته است، زيرا به علت كمبود امكانات كشاورز بویژه كمبود آب و زمینهای مورد نياز و نبودن امكانات رفاهی و نیز پايين بودن سطح درآمد كشاورزان، مهاجرت روستائيان به شهرهای استان شدت گرفته است. به علت نزديك بودن اين استان به شيخ نشينهاي خليج فارس، عده ای از اهالی منطقه، برای كار و امرار معاش به كشورهای واقع در كرانه خليج فارس ودريای عمان مهاجرت كرده اند.

استان تهران به مرکزیت شهر تهران، با وسعتی حدود ۱۸۸۱۴ کیلومتر مربّع بین ۳۴ تا ۳۶٫۵ درجه عرض شمالی و ۵۰ تا ۵۳ درجه طول شرقی واقع شده است. این استان از شمال به استان مازندران، از جنوب به استان قم، از جنوب غرب به استان مرکزی، از غرب به قزوین و از شرق به استان سمنان محدود است. جمعیت آن در سال ۲۰۰۷، بالغ بر ۱۳ ميليون و ۳۰۰ هزار نفر تخمین زده شده است. مرکز آن و به علاوه پایتخت ایران، شهر تهران است. کرج، ری، شمیرانات، اسلام‌شهر، لار، و جاجرود از دیگر مراکز جمعیتی مهم استان هستند. استان تهران در جنوب شرقی مرکز رشته کوههای البرز که در شمال ایران از آذربایجان تا خراسان با جهت غربی- شرقی کشیده شده، قرار دارد.

نام ری از دوره ساسانیان به بعد بر این شهر گذاشته شد و مردم با آمدن سپاهیان اسلام به دین اسلام گرویدند. در دوره اسلامی ری پناهنگاه فرمانداران بنیامیان بود. بر پایه اسناد و مدارک تاریخی، با آن که شهر ری بر اثر زلزله‌هایی چند (چون زلزله ۲۳۶ ق/ ۸۵۰ یا ۸۵۱ م) ویران شد و یورش ترکان نیز بر آن آسیب‌های فراوان وارد آورد، همچنان پایدار ماند. ری در سال ۶۱۷ ه.ق مورد حمله وحشیانه مغولان قرار گرفت و علاوه بر قتلعام مردم بناهای آن نیز با خاک یکسان شد. ری اندکی بعد از آن دوباره رو به آبادانی گذاشت و بار دیگر در سال ۷۸۶ ه.ق به وسیله سپاهیان تیمور به ویرانهای بدل شد و از آن به بعد روی آبادانی به خود ندید.

استان چهارمحال و بختیاری با مساحت 16403 کیلو متر مربع که تقریبا یک درصد از مساحت کل کشور را شامل می شود. این استان در جنوب غربی کشور در محدوده رشته کوههای زاگرس قرار گرفته است این استان از سمت شمال و شرق به استان اصفهان از جنوب به استان کهکیلویه و بویر احمد از غرب به استانهای لرستان و خوزستان محدود می شود.

براساس آخرین تقسیمات سیاسی تا پایان سال 84 استان دارای 6 شهرستان 26 شهر 17 بخش 39 دهستان و915 آبادی مسکونی می باشد.

بیشترین مساحت استان را شهرستان کوهرنگ با مساحت 3790 کیلومتر مربع و کمترین مساحت مربوط به شهرستان فارسان با5/565 کیلومتر مربع می باشد.

براساس آخرین نتایج سر شماری سال 85 استان چهارمحال و بختیاری با متوسط رشد سالیانه 2/1 در صد 857910 نفر بوده که از این تعداد 431646 نفر مرد و 426264 نفر زن می باشد.

استان خراسان جنوبي كه در تابستان سال 1383 به دنبال تصويب هيأت محترم وزيران ، از خراسان بزرگ منفك شد با مساحتي در حدود 92640 كيلومتر مربع و جمعيتي بالغ بر 636420 نفر شامل 7 شهرستان ، 18 بخش و 48 دهستان در شرق كشور واقع شده و با كشور افغانستان و نيزاستانهاي سيستان و بلوچستان ، كرمان ، يزد و خراسان رضوي همجوار مي با شد و بخش عمده اي از آن در حاشيه كوير مركزي ايران قرار دارد . شهرستان‌های این استان عبارتند از:

آبگرم معدنی فردوس، آرامگاه ابن حسام خسفی، آرامگاه ابوحامد، ارگ کلاه‌فرنگی، باغ شوکت‌آباد، تخت سردار، زیارتگاه باش‌آباد، عمارت اکبریه، غار چنشت، غار خونیک، قلعه پائین، قلعه فورگ، قلعه نیه، کوه قلعه فردوس، مدرسه علمیه علیا، مسجد جامع تون، مسجد جامع هندوالان، مسجد كوشك، موزه بیرجند و غیره.

خراسان رضوي يكي از قديمي ترين مناطق شمال خاوري ايران و يكي از جديد ترين استان هاي ايران است كه از تقسيمات جديد استان خراسان به وجود آمده است.  گفتنی است تقسیم استان خراسان درجلسه علنی روز سه شنیه مورخ29/02/1382 درمجلس شورای اسلامی تصویب ودرتاریخ 09/03/1383 به تایید شورای نگهبان رسیدوطی نامه شماره 18294 مورخ 17/03/83مجلس شورای اسلامی به هیات دولت جهت اجرا ارسال گردید. خراسان رضوي يكي از پرجاذبه ترين مناطق ايران است كه دربرگيرنده حرم مطهر حضرت رضا (ع) بوده و يكي از مهم ترين قطب هاي گردشگري مذهبي – فرهنگي ايران را تشكيل مي دهد. خراسان بخش باقی ‎مانده و کوچکی از «ساتراپی» پارت در دوره های باستانی ايران است که در سنگ نبشته های داريوش بزرگ هخامنشی در بيستون و سنگ نبشته های ديگر هخامنشی، ازآن ياد شده است. خراسان رضوي صرف نظر از جايگاه طبيعی، جغرافيايی و دارا بودن منابع سرشار زير زمينی، از لحاظ تاريخی نيز از کهن سال ترين مناطق ايران به شمار می رود و از گذشته های دور دارای فرهنگی درخشان بوده است. وجود مرقد مطهر حضرت امام رضا(ع) در شهر مشهد نيز در گسترش, رشد و رونق اين استان نقش بسيار موثري داشته و مهم ترين جاذبه گردشگري مذهبي ايران را تشكيل مي دهد.

تاسیس استان خراسان شمالی پس از سالها با تلاش مردم و نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی از دوره سوم تا دوره ششم، سرانجام در اردیبهشت ماه سال 1383 لایحه دولت مورد تصویب نهایی مجلس ششم و شورای نگهبان قرار گرفت.نوزدهم مرداد ماه 1383 با معرفی مهندس محسن نریمان به عنوان نخستین استاندار خراسان شمالی از سوی وزیر محترم وقت کشور ، در محل مجموعه تاریخی و تفریحی بش قارداش رسماً استانداری خراسان شمالی آغاز به کار کرد . اقلیم مدیترانه خراسان شمالی که تفاوت چشمگیری با سرزمینهای مجاور خویش از نظر برخورداری از مواهب طبیعی دارد، در حقیقت دروازه شمالی خراسان قدیمی محسوب می شود. خراسان شمالی از نظر طبیعی محصور بین دو رشته کوه کپه داغ در شمال و دنباله البرز یعنی آلاداغ, شاه جهان در جنوب و مجموعاً سرزمینی کوهستانی با دشت های حاصلخیز در میان کوه ها می باشد که شرایط بسیار مساعدی برای کشاورزی و دامپروری دارد.استان خراسان شمالی حدود 28100 کیلومتر مربع وسعت دارد که از 14 استان کشورمان و 51 کشور دنیا بزرگتر است جمعیت این استان نیز از 7 استان کشور بیشتر می باشد.خراسان شمالی از شمال به کشور ترکمنستان 270 کیلومتر مرز مشترک دارد همچنین از شرق و جنوب با استان خراسان رضوی و از مغرب به استان گلستان و از سمت جنوب غربی با استان سمنان همسایه می باشد. گذشته این استان ریشه در تاریخی بس غنی دارد که آثار سکونت انسان از دوره میان سنگی در منطقه جاجرم و سکونت اقوام آریایی ( پارت ها) و ترک ها ( ازبکها و ترکمن ها) در گوشه و کنار این استان دیده می شود. محوطه باستانی تپه حیدران و پهلوان جاجرم قدمتی بیش از 12 هزار سال دارند.قدیمی ترین اثر باستانی پابرجای قبل از اسلام ( بنای سنگی اسپاخو) در غرب شهرستان مانه و سلمقان در فاصله 5 کیلومتری شمال شاه راه آسیایی در روستای اسپاخو وجود دارد . یکی از عمده خصیصه های خراسان شمالی وجود بافت متنوع قومی و مولفه های فرهنگی متفاوت آن است. اقوامی که امروزه در این استان و بخصوص در محدوده شهر بجنورد وجود دارند عبارتند از : ترک ها، کرمانج ها، ترکمن ها، فارس ها و تات ها.همزیستی مسالمت آمیز این اقوام با فرهنگ های متفاوت موجبات تنوع در معیشت و زندگی، اعتقادات و باورها، آداب و رسوم و موسیقی گردیده است. ترکیب قومیت های این استان در ایران و بلکه دنیا بی نظیر می باشد.کرمانج ها 37 درصد ترکیب جمعیت استان را تشکیل می دهند.فارس ها 29 درصد، ترک ها 27 درصد و ترکمن ها 5 درصد و اقوام عرب و بلوچ و لر نیز در این استان سکونت دارند این استان کانون وحدت قومیت ها و مظاهر می باشد. (گنجینه فرهنگ ها)موسیقی در میان این اقوام آمیختگی عمیقی با تمام شئونات زندگی شان دارد و بازگو کننده اعتقادات، بینش و تفکر اقوام این ناحیه داشته و شامل موسیقی ترکی و کردی و ترکمنی است.از انواع مقام ها موسیقی ترکی می توان به تجنیس، شاختا، نالیش و در موسیقی کردی : اله مزار، سو، هرای، زارنجی، ترغه و در موسیقی ترکمنی به یاقی یالی، بوجنت و .... اشاره نمود.

استان خوزستان با مساحت ۶۴۲۳۶ کیلومتر مربّع در جنوب غربی ایران و در محدوده ۴۷ درجه و ۴۲ دقیقه تا ۵۰ درجه و ۳۹ دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ و ۲۹ درجه و ۵۸ دقیقه تا ۳۲ درجه و ۵۸ دقیقه شمالی از خط استوا قراردارد این استان از شمال به استان لرستان و از شمال شرقی به استان اصفهان از شمال غربی به استان ایلام از شرق و جنوب شرقی به استان چهارمحال و بختیاری و استان کهکیلویه و بویراحمد و از جنوب به خلیج فارس و از غرب به کشور عراق محدود می‌شود. این استان با جمعیّت ۳۷۴۶۷۷۲ نفر دارای ۶۴۴۰۴۰ خانوار می‌باشد. خوزستان از جمله استان‌هایی است که در طول جنگ هشت ساله دچار آسیب و عقب‌ماندگی فراوانی شد. از اشغال طولانی‌مدت برخی مناطق استان گرفته تا موشک‌باران دایمی برخی شهرها (به خصوص دزفول) و حملات هوایی و زمینی به شهرهای بستان، هویزه، سوسنگرد، اهواز، شوش، شادگان و ...، همه و همه باعث آسیب‌های فراوان به سرمایه‌های طبیعی و انسانی و زیرساخت‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی آن شدند. در ۱۳۰۸ خورشیدی نخستین چاه نفت ایران درخوزستان در شهر مسجد سلیمان حفر شد و نفت از آن استخراج شد. استان خوزستان یکی از غنی‌ترین استان‌های ایران در زمینه‌ٔ منابع نفت و گاز است که در حال حاضر عمدهٔ درآمد کشور از راه صدور این دو محصول طبیعی حاصل می‌شود. مهمترین حوزه‌ٔ نفتی امروز خوزستان، حوزهٔ اهواز است. همچنین اهواز، مرکز صنایع پخش نفت و گاز در خوزستان و لرستان است. پالایشگاه آبادان و پتروشیمی بندر امام و پتروشیمی ماهشهر از جمله صنایع وابسته به نفت در این استان هستند. کارخانجات ذوب و فولادسازی و محصولات آهنی و فولادی و لوله‌سازی از جمله صنایعی هستند که تأثیر به سزایی در اقتصاد منطقه و استان دارند. از جملهٔ این مجموعه‌ها می‌توان به لوله‌سازی خوزستان، گروه ملی صنعتی فولاد ایران، شرکت فولاد خوزستان، نورد کاویان و ... اشاره کرد. تا چندی پیش رود کارون تا بندری که در اهواز بود قابل کشتی‌رانی تجاری بود و بخشی از بار ترانزیت تجاری از این راه منتقل می‌شد. اما در پی عدم رسیدگی این کاربرد فعلاً منتفی است و کشتی‌رانی تجاری عملاً انجام نمی‌شود. بندرهای آبادان و خرمشهر (با دسترسی از رود بهمن‌شیر) و ماهشهر و امام خمینی (به خصوص دو مورد اول) پیش از جنگ از لحاظ تجاری اهمیت فراوانی داشتند و مجموعهٔ این بنادر با خط آهن خرمشهر-تهران مسیر پر اهمیتی برای حمل و نقل تجاری بود، اما در طول جنگ هشت ساله آسیب فراوانی دیدند و عملاً مخروبه و متروکه شدند و امروز با روندی بسیار کند به کسری از وضعیت سابق خود نزدیک می‌شوند. آب فراوان رودهای کارون، کرخه، جراحی، مارون، اروند و دز که اکثراً جزو پرآب‌ترین رودهای ایران هستند و ساختار جلگه‌ای استان خوزستان، قابلیت بالقوه‌ٔ کشاورزی فراوانی در آن ایجاد کرده‌است. جدا از کشاورزی سنتی و نیمه مکانیزهٔ محصولات سنتی (مثل برنج، گندم، مرکبات و صیفی‌جات)، نیشکر هم به صورت صنعتی در قالب طرح توسعه نیشکر و صنایع جانبی استان خوزستان در ابعاد جغرافیایی وسیعی کاشته شده و مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. از جمله صنایع جانبی قدیمی نیشکر در خوزستان، مجتمع کاغذسازی هفت‌تپه‌است که از دیرباز با استفاده از ضایعات نیشکر به تولید کاغذ می‌پردازد.

جاذبه های استان:

استان سمنان با مساحتي بالغ بر 815/95 كيلومتر مربع 8/5درصد از کل مساحت خاکی كشور رشامل شده واز نظروسعت ششمین استان وسیع کشورمحسوب می شود. جمعيت استان سمنان بالغ بر589742 مي باشد كه از اين تعداد 75درصد در مناطق شهري و 25درصد در مناطق روستايي ساكن هستند. نرخ رشد جمعيت در اين استان 86/1درصد و ميانگين سني افراد2/21سال وطول عمر متوسط مردم 5/65سال مي باشدبر اساس آخرين تقسيمات كشوري استان سمنان داراي 4شهرستان ، 16شهر ، 12بخش ، 28 دهستان و 789 آبادي داراي سكنه مي باشد. اين استان در همسايگي استان هاي مازندران ، گلستان، اصفهان، خراسان، تهران و قم قرار دارد. حضور انسان هاي سخت كوش و پرتوان در اين منطقه از يك سو و ذخاير عظيم معدني مهم،برخورداري از امكانات زيربنايي مناسب و محدوديت توسعه بخش كشاورزي از سوي ديگر همه دست به دست هم داده تا با توسعه صنعت، استان سمنان از اهميت ويژه اي برخوردار گردد. استان سمنان به لحاظ قدمت تمدن همواره مهد دانشمندان ، شعراو هنرمندان باذوق بوده كه بعضاً از شهرت و اعتبار ويژه اي درسطح كشور برخوردار بوده اند. كه از مشهورترين علما و دانشمندان اين ديار مي توان به منوچهري دامغاني، ابن يمين فريومدي،فروغي بسطامي‌، سلطان بايزيد بسطامي، شيـخ ابوالحس خـرقاني، شيخ علاءالدوله سمناني، حاج ملاعلي سمناني، علامه حائري و... اشاره کرد.

استان سيستان و بلوچستان ‌درجنوب خاوری ايران و در مختصات جغرافيايی 25 درجه و 3 دقيقه تا 31 درجه و 28 دقيقه پهنای شمالی و 58 درجه و 47 دقيقه تا 63 درجه و 19 دقيقه درازای خاوری واقع شده است. این استان؛ از دو ناحيه تشكيل يافته که از لحاظ طبيعی با يك ديگر كاملا متفاوت هستند. اين استان پهناور از خاوربا كشورهای پاكستان و افغانستان، از جنوب با دريای عمان ، از شمال و شمال باختر با استان خراسان و از باختر با استان های كرمان و هرمزگان هم جوار است. ناحيه سيستان که 8117 كيلومتر مربع وسعت دارد و در قسمت شمالی استان واقع شده است. اين ناحيه حوزه مسطح و مسدودی است كه از آبرفت های دلتای قديمی و فعلی رود هيرمند تشكيل شده است. ناحيه بلوچستان با مساحت 179385 كيلومتر مربع يک منطقه وسيع كوهستانی است كه حد شمالی آن كوير لوت و حد جنوبی آن دريای عمان است. مرزهای طولانی آبی و خشكی استان؛ ب كشورهای افغانستان، پاكستان و كشورهای حوزه خليج فارس، موقعيت ويژه ای به اين استان بخشيده و سبب ايجاد شرايط خاصی در آن شده است. جمعیت این استان برابر سرشماری سراسری سال 1375 حدود 1703094 نفر برآورد شده است. نام قديم سيستان «زرنگا» يا «زرنگ» بود، كه پس از مهاجرت «سكاها» به طرف جنوب، و استقرارشان در اين منطقه در زمان فرهاد دوم اشكانی، به نام آنان «سكستان» نام گرفت. شهر زرنگ در حال حاضر جزء افغانستان بوده و در محل آن روستای كوچكی به نام «نادعلی» قرار دارد. در نزديكی اين روستا، تل بزرگی است كه بر فراز آن، هنوز آثار خرابه‎های ارگ، قلعه و باروی آن ديده می شود. استان سیستان و بلوچستان از مکان های طبيعي و دیدنی زیادی برخوردار است. باغ های مركبات ايرانشهر، پارک تفتان، پارک جنگلی بمپور، پناهگاه حيات وحش، جنگل های نخل، انواع چشمه های آب گرم، رودخانه سرباز و تمساح های آن، غارتيس، غاركوه پيرک، كوه تفتان، گردشگاه های كشمان، گردشگاه ماليه – گوربند، منطقه حفاظت شده بزمان و گل فشان های طبیعی استان از مهم ترین جاذبه های طبیعی سیستان و بلوچستان است. شهر سوخته که در شهرستان زابل و اقع شده و حدود دو و نیم کیلومتر وسعت دارد؛ بی گمان یکی از مهم ترین مراکز شهرنشینی آسیا در عصر مفرغ بوده است. قدمت این تمدن سه تا چهار هزار سال پیش از میلاد تخمین زده می شود. شهر باستانی سوخته یکی از مهم ترین آثار تاریخی ایران به شمار می رود که بر تمدن کهن ایران گواهی می دهد. گردشگران و بازدیدکنندگان این منطقه ی تاریخی منحصر به فرد؛ با مشاهده ی یکی از منحصر به فردترین نواحی باستانی جهان؛ مجذوب اصالت تاریخی ایران خواهند شد. قلعه های متعدد چون قلعه بمپور که به عهد سامانیان تعلق دارد و قلعه ی رندان و قلعه ی پرتغالی ها در روستای تیس به همراه دیگر قلعه های قدیمی؛ بخش دیگری از معماری کهن استان سیستان و بلوچستان را به نمایش می گذارند. آتشكده كركوی، بنای امام زاده های متعدد، تپه های باستانی و با ارزش، شهرهای تاریخی، قلعه های باستانی، مسجدهایی با ارزش معماری بالا به همراه جاذبه های دیگرچون: صنایع دستی جذاب، موسیقی جالب وشنیدنی، مردمانی با فرهنگ ها و قومیت های مختلف از مهم ترین و جذاب ترین دیدنی های استان سیستان و بلوچستان است.

استان فارس مرکز امپراطوری بزرگ هخامنشیان به پایتختی پاسارگاد و تخت جمشید بوده است. پیش از اسلام دو پادشاه بزرگ ایرانی بنام‌های کورش بزرگ و اردشیر بابکان از این ناحیه برخواستند و به ترتیب سلسله‌های بزرگ هخامنشی و ساسانی را پدید آوردند. اسکندر نیز بعدها تعدادی شهر در این استان تأسیس کرد. فارس بین سلسله‌های بسیاری دست به دست شد و آثار باستانی و تاریخی زیادی از آن‌ها بجای ماند که هر کدام به عنوان میراث جهانی ارزش‌های خود را دارند و بازگوکننده تاریخ استان، ایران و غرب آسیا هستند. ویرانه‌های پاسارگاد ، بیشاپور، تخت جمشید، حمام خانه دهکهنه(لامرد)و شهر گور و کاخ ارشیر فیروزآباد همگی بیانگر این موضوع است. بعد از اسلام نیز استان فارس مرکز سلسله های آل بویه و زندیه بوده است و در دوران قاجاریه نیز از مراکز مهم حکومتی بوده است. استان فارس تقریباً در جنوب ایران قرار دارد. از شمال به استان اصفهان، از شرق به استان یزد و استان کرمان، از جنوب به استان هرمزگان، از غرب به استان بوشهر و از شمال غربی به استان کهگیلویه و بویراحمد محدود است. پهناوری آن ۱۳۳٬۱۰۰ کیلومتر مربع و میانگین بلندی آن از سطح دریا ۱۵۴۰ متر است. جمعیت استان بر پایهٔ آخرین سرشماری در سال ۱۳۸۵ به تعداد ۴٬۳۳۶٬۸۷۸ نفر بوده است که شهرستان شیراز با ۱٬۶۷۶٬۹۲۷ نفر بیش از ۳۹٪ جمعیت استان را در خود جای داده‌است. پس از شیراز شهرهای مرودشت با ۲۶۹٬۳۲۰نفر و کازرون با ۲۴۳٬۸۰۶نفر و لار با ۲۰۵٬۵۷۹نفر و فسا با ۱۹۱٬۸۰۶نفر پرجمعیت‏ترین شهرستان‌های استان هستند. زبان بیشینهٔ مردم استان زبان فارسی است. اما گویش‌هایی مانند لارستانی، قشقایی، سیوندی، دوانی و لری نیز در این استان رواج دارد. گویش مردم سیوند فارس به دلیل آمیخته نشدن با عربی و تعلق به زبان‌های ایرانی شاخهٔ شمال غربی درخور اهمیت است. گویش لارستانی نیز از گویش‌های ایرانی جنوب غربی به شمار می‌رود که با گویش‌های فارسی، لری و تاتی هم‌خانواده‌است. عشایر قشقایی به گویش ترکی قشقایی سخن می‌گویند. گویش قشقایی و گویش آذربایجانی از یک خانواده‌اند. گویش لری نیز در شهرستان ممسنی رواج دارد. استان فارس با داشتن بیش از ۲۲۸ جاذبه طبیعی و گردشگری از استان های مبدا گردشگران داخلی و خارجی محسوب می شود.

چنار هزار ساله استهبان، مسجد جامع کبیر نی‌ریز، دروازه قرآن، آرامگاه حافظ، آرامگاه سعدی، بنای نارنجستان قوام الملک، باغ دلگشا، تخت جمشید، نقش رستمنقش رستم، فهلیان و کوه سه‌تلان، نقش رجب، پاسارگاد، خانه زینت الملوک، ارگ کریمخان، تمب بت، برج‌های سنگی، کاخ اردشیر بابکان، کاخ ساسانی سروستان، قلعه دختر، سیوند، بازار وکیل، حمام وکیل، مسجد وکیل، سرای مشیر، مسجد جامع اسیر، مسجد عتیق، حرم شاهچراغ، حرم علی بن حمزه، آرامگاه شاه شجاع، بازار مسگرها، بازار مشیر نو، مسجد نصیرالملک، موزه پارس، موزه تاریخ طبیعی فارس، باغ هفت‌تنان (موزه سنگ‌های تاریخی)، کلیسای ارامنه، کلیسای شمعون غیور، مدرسه خان، آرامگاه خواجوی کرمانی، اشکفت بلند، سرای مشیر، مسجد جامع فسا، مسجد جامع میمند، امامزاده اسماعیل میمند، بند بهمن کوار، آتشکده کاریان جویم، مسجد جامع جویم و غیره.

استان قزوین از استان‌های شمال غربی ایران است. این استان، بر پایه واپسین تقسیمات کشوری، دارای ۵ شهرستان، ۱۹ بخش، ۲۳ شهر، ۴۴ دهستان و ۱۵۴۷ روستا است. شهرستان‌های قزوین، تاکستان، بوئین زهرا، آبیک و الوند پنج شهرستان این استان اند. بر اساس پیشنهاد وزارت کشور و مصوبه هیات دولت در سال ۱۳۸۱ روستاهای کوهین از توابع شهرستان قزوین و بیدستان از توابع دهستان شریف آباد در بخش البرز به شهر ارتقاء یافتند. به گزارش روابط عمومی استانداری قزوین، ۱۳ روستا، مزرعه و مکان از دهستان دشتابی شرقی از بخش دشتابی بویین زهرا جدا و به دهستان زهرای بالا از توابع بخش مرکزی این شهرستان پیوست شد. همچنین روستای ولد آباد به دهستان زهرای بالا و روستای مهدی آباد بزرگ به دهستان اقبال غربی و روستاهای سحن آباد و محمود آباد به دهستان زین آباد پیوست شدند. بر پایهٔ همین گزارش روستای فروزان از دهستان زرین آباد به دهستان اک از توابع بخش اسفرورین، روستاهای سوته کش، شفیع آباد، کشاباد علیا و سفلی به دهستان اقبال غربی و روستای کوچار به دهستان پیر یوسفیان پیوست شدند. منطقه قزوین در سال ۱۳۷۵ از استان تهران جدا شد و به همراه تاکستان از استان زنجان تشکیل استان تازه‌ای به نام استان قزوین را داد. مساحت این استان حدود ۱۵٬۸۲۰ کیلومتر مربع است و با استان‌های مازندران ، گیلان ، همدان ، زنجان ، مرکزی و تهران همسایه است. این استان از استان‌های لرزه‌خیز ایران است. جمعیت استان قزوین طبق آمار سال ۱۳۸۴ برابر ۱٫۳ میلیون نفر است که از این تعداد ۸۵۰٬۰۰۰ نفر ساکن شهر قزوین هستند. منطقه تاریخی رودبارالموت و رودبار شهرستان که تا سال ۱۳۷۳ با عنوان رودبار و الموت معروف بود، در قزوین واقع است. استان قزوین یکی از مناطق عمده تولید فندق، انگور و کشمش در ایران است.

استان قم با وسعتی معادل 14631 کیلومتر مربع درمرکز کشور واقع شده ومرکز آن شهرقم است.ای ناستان از شمال به جلگه ورامین وشهر ری از ساتان تهران وساوه از استان مرکزی ،از جنوب به شهرستان های محلات ودلیجان از استان مرکزی وکاشان ازاستان اصفهان وکویر نمک واز غرب به شهرستان های آشتیان وتفرش از استان مرکزی محدود است. استان قم در قلمرو کویر مرکزی ایران واقع شده است وبین 900 تا1500 متر از سطح دریای آزاد ارتفاع دارد. استان قم به علت وجود آثار تاريخی و مذهبی متعدد، به لحاظ جهانگردی مذهبی و تاريخی دارای جايگاه ويژه و ممتازی است. در اين استان بيش از 317 اثر تاريخی، فرهنگی و مذهبی شناسايی شده که 98 مورد آن به ثبت تاريخی رسيده است. در ميان آثار و بناهای تاريخی استان قم، آستانه مقدس حضرت معصومه (س) که ايجاد فضای معماری آن به قرن دوم هجری قمری بازمی گردد، مهم ترين بنای مذهبی منطقه است. پيشينه تاريخی استان سبب شده که آثار و بقايای تاريخی زيادی دراين منطقه وجود داشته باشد. بناهايی مانند قره تپه قم رود در اين منطقه؛ بر نخستين استقرار انسان درهزاره ششم يا هشتم پيش از ميلاد گواهی می دهد و به لحاظ باستاني نيز منطقه را داراي ارزش تاريخي نموده است. مسجد های با شکوه با قدمت های طولانی، امام زاده های متعدد، مدارس علوم دينی، خانه های مشاهير نام دار، حمام ها، آب انبارهای قديمی و تپه های باستانی از جمله آثار مذهبی، معماری، تاريخی و فرهنگی استان قم به شمار می آيند که دارای ارزش های مذهبی، جهانگردی و گردشگری بوده و اهميت بسيار زيادی دارند. مدرسه فيضيه که يكی از پرآوازه‌ ترين حوزه‌های علوم دينی در جهان است و در برهه های تاريخی زيادی ايفای نقش نموده به همراه مدرسه رضويه که محل سكونت امام هشتم شيعيان در زمان تشريف فرمايی ايشان به قم بوده و مدرسه جهانگيرخان که از نظر اهل فن به لحاظ نقشه چندضلعی و سر در زيبا، از مدارس منحصر به فرد ايران است، در محدوده استان قم واقع شده اند كه تنها چند مورد از مدرسه های متعدد استان قم هستند. معماری هنرمندانه بناهای مذهبی برارزش های گردشگری بناهای مذکور می افزايد. ظرافت گچ بری های کم نظيری که در بنای امام زاده شاه زاده احمد قاسم به کار رفته از بهترين و زيبا ترين نمونه های هنر گچ بری در دوره قديم قم و اوج تجلی اين هنر است. تيمچه بزرگ قم نيز از آثار ارزشمند هنر معماری دوران اسلامی ايران است كه توسط هنرمند برجسته عصر ناصری طر احی و اجرا شده است. بنای خانه ملاصدرا فيلسوف بزرگ قرن 11 كه فلسفه اشراق را به نهايت اوج خود رساند، به دوره صفويه و بنای خانه امام خمينی که در اين استان واقع شده است، به اوايل قرن حاضر باز می گردد. اين بناها به همراه بناهای باشکوه ديگری که همگی در محدوده استان قم واقع شده اند از جاذبه های تاريخی و مهم منطقه به شمار می آيند و جمع آن ها در اين منطقه سبب شده که استان قم به لحاظ گردشگری و جاذبه های توريستی در رديف مناطق درجه يک ايران قرار بگيرد. استان قم با در اختيار داشتن چندين عارضه مهم طبيعي از جاذبه هاي طبيعي با ارزشي برخوردار است. اين استان؛ درياچه هاي نمك و حوض سلطان را همراه با قسمتي از پارك ملي كوير به همراه گنبد هاي نمكي خاص در اختيار دارد كه از مهم ترين جاذبه هاي طبيعي منطقه به شمار مي آيند. درياچه نمك قم هر بار با فرود پرندگان مهاجر زنده مي شود. اين درياچه حد فاصل بين 3 استان اصفهان، قم و سمنان قرار دارد كه 90 هزار هكتار از آن در استان قم واقع شده و از گذشته همواره به دليل وجود گنبدهاي نمكي در حاشيه آن وآب شور شهرت داشته است. تالاب هاي حاشيه اين درياچه به دليل وجود گونه اي آبزي به نام آرتميا در فصل سرما محل زمستان گذراني پرندگان مهاجر است و هرساله گروهي از فلامينگوهاي مهاجر در اين درياچه فرود مي آيند. حوض سلطان نيز ازتالاب هاي مهم استان قم است كه در بيش تر فصول سال خشك است اما به دليل وجود گنبدهاي طبيعي نمك يكي از جاذبه هاي طبيعي استان به شمار مي رود كه بيش تر گردشگران خارجي به بازديد از اين گنبد ها رغبت زيادي نشان مي دهند. چشمه شور در حد فاصل بين اتوبان تهران- قم در نزديكي حوض سلطان قرار گرفته كه به دليل مناسب بودن هوا در فصل سرما مهم ترين گردشگاه شهروندان استان قم است. غار وشنوه و غار كهک دو غار زيبا و ديدنی استان قم هستند که از جاذبه های گردشگري برخوردار هستند.

استان کرمانشاه در غرب ایران واقع شده‌است. جمعیت این استان بنا بر برآوردهای سال ۲۰۰۶، ۱٬۹۰۲٬۷۶۰ نفر است. مرکز این استان شهر کرمانشاه است که دارای حدود ۷۶۵٬۰۷۵ نفر جمعیت است که ۱٬۴۱۰ متر از سطح دریا ارتفاع دارد. اين استان در گذشته يكی از مراكز ساسانیان بوده‌است و از همین دوره آثار بسیار زیاد و ارزشمندی در این استان مانند تاق بستان،كتيبه بيستون و معبد آناهيتا باقی مانده‌است و در طی سده‌های گوناگون نیز به دلیل جایگاه ویژه راهبردی این شهر دارای اهمیت ویژه‌ای بوده‌است. امروزه نیز از مهم‌ترین شهرهای غرب ایران به شمار می‌رود. کرمانشاه را از دید گوناگونی آب و هوائی و قومی و مذهبی هند ایران لقب داده‌اند چرا که از لحاظ آب و هوایی دارای چهار فصل در یک زمان است برای نمونه قصر شیرین دارای آب و هوای گرم و سنقر و پاوه دارای آب و هوای سرد و کرمانشاه دارای آب و هوای معتدل هستند در این استان قومیت‌های کرد, لک, فارس, ترک و عرب در کنار هم زندگی می‌کنند. از دیدگاه مذهبی نیز دارای گونه گونی بسیار زیادی است. به طور مثال پیروان کیشهای شیعه، سنی، اهل حق (یارسان)، مسیحی (ارمنی)، آشوری، و یهودی در این استان در کنار هم زندگی آشتی آمیزی دارند. اکثریت مردم کرمانشاه به زبان کردی و فارسی صحبت می‌کنند. آثار تاریخی استان کرمانشاه را محوطه تاریخی طاقبستان، مجموعه تاریخی بیستون، نیایشگاه آناهیتا، طاق گرا، قلعه یزدگرد، آنوبانی‌نی، دکان داود، چهارطاقی، بقعه مالک، کاروانسرای ماهیدشت، دخمه مادها (معروف به شیرین و فرهاد)، دخمه اسحاق‌وند و گودین تپه تشکیل می‌دهند. یکی از مهم‌ترین آثار این استان سنگ‌نگاره بیستون است که بزرگ‌ترین سند به جا مانده از روزگار هخامنشیان به شمار می‌رود و به سه زبان توسط داریوش بزرگ شاهنشاه هخامنشی بر کوه اسطوره‌ای بیستون حک شده‌است. افزون براین بیستون نماد مهر است چرا که از خود گذشتگی فرهاد، نام این کوه را با عشق جاودانه شیرین و فرهاد که الهام بخش بسیاری از نویسندگان و سرایندگان نامدار ایران همچون نظامی گنجوی بوده درهم سرشته‌است. از همین رو یکی از القاب مهم شهر کرمانشاه (خاک عشق) است. مجسمه هرکول در بیستون از دوران پیش از تاریخ نیز آثار مهمی از دوران پارینه سنگی در بیستون یافت شده که مربوط به غارهای شکارچیان، غار مرخرل، و مرتاریک است.علاوه بر این در غار دو اشکفت در شمال شهر کرمانشاه نیز آثار سکونت انسان‌های پارینه سنگی میانی یافت شده‌است. قدیمیترین بقایای استخوانی انسان ریختهای پارینه سنگی که در ایران یافت شده مربوط به بیستون است. این قطعه شامل بخشی از یک استخوان ساعد است و در کاوشهای غار شکارچیان در سال ۱۹۴۹ بوسیله کارلتن کوون بدست آمده‌است. آثار فرهنگی استان کرمانشاه را بازار کرمانشاه، تکیه معاون الملک، تکیه بیگلربیگی، بقعه بابا یادگار، اویس قرنی، مقبره احمدبن اسحاق قمی، امامزاده احمدبن محمدباقر و مجسمهٔ هرکول وآرامگاه میرعبیدالله، مسجد عمادالدوله و سایر مساجد کهن و زیبا تشکیل می‌دهند.