قرآن در عرف محاوره مردم

قرآن در عرف محاوره مردم

خرمشاهی، بهاالدین

قصد داریم در یادداشت هایی بعضی اصطلاحات و تلمیحات قرآنی را که نه در زبان رسمی و ادبی،‌ بلکه در عرف محاوره فارسی به کار می‌رود عرضه می‌داریم.

نفوذ قرآن مجید در ذهن و زبان مسلمانان، از اهل علم و غیر اهل علم، بسیار عظیم و وصف‌ناپذیر است. امثال و حکم قرآنی هم که در ادب عربی و فارسی به کار می‌رود، فراوان و شمارش ناپذیر است.

در یادداشت هایی که از این پس در این صفحه درج می شود ، بعضی اصطلاحات و تلمیحات قرآنی را که نه در زبان رسمی و ادبی،‌ بلکه در عرف محاوره فارسی به کار می‌رود آن هم نه به نحو استقصا واستیفا، بلکه نمونه وار و با استمداد از حافظه (چون در این باره متن مدونی وجود ندارد) عرضه می‌داریم .

قرآن، نام قرآن مجید با انواع تعابیر، در تداول محاوره فارسی امروز به کار می‌رود. فی المثل گویند:

1ـ هفت قرآن در میان طکه تعویذ گونه‌ای است(مانند هفت کوه در میان) که پیش از نام بردن مصیبت یا درد و رنجی صعب گویند. مانند: گوش شیطان کر، حاشا لمن یسمع، دور از جناب ، دور از حضار، به دیوار می‌گویم ( " امثال و حکم»، دهخدا، ج 4/1983، امیرکبیر. )

2ـ مگر قرآن غلط می‌شود؟ که در موردی گویند که کسی مته به خشخاش می‌گذارد و سختگیری و دقت وسواسی به خرج می‌دهد، و برای تعدیل روش او می‌گویند. یا همین تعبیر را به این صورت ادا می‌کنند که : قرآن که غلط نشده است (نمی‌شود) .

3ـ قرآن کمرت را بزند . به کسی می‌گویند که قسم دروغ ،‌یا لاابالی وار به قرآن می‌خورد.

4ـ انواع قسم خوردنها به قرآن کریم در محاوره فارسی سابقه و رواج دارد از به قرآن که ساده‌ترین آنهاست تا به قرآنی که (در )‌سینه محمد(ص) است،‌تا به سی جزء قرآن، یا به آیه آیه‌های قرآن،‌به کلام الله مجید، یا در موارد خیلی بحرانی و حاد کسی که کارد به استخوانش رسیده است، برای آن که دادخواهی اش مؤثرتر باشد می‌گوید: دو دستی می‌زنم روی قرآن، (به قصد قسم خوردن به آن) که چنین و چنان است.