اخبار حوزه دین و اندیشه

گروه سياسی و اجتماعی: يكی از مراسم قديمی ماه مبارك رمضان در بيرجند، خواندن«رمضانی» است؛ اين مراسم به اين‌گونه است كه در شب‌های رمضان پس از نماز و افطار، جمعی از پسران و نوجوانان در دسته‌های چهار تا شش نفری به راه افتاده و به در خانه‌های همسايه به‌ويژه سرشناسان و توانگران می‌روند و به قصد گرفتن انعام برنامه ويژه‌ای اجرا می‌كنند.

به گزارش خبرگزاری قرآنی ايران‌(ايكنا) شعبه خراسان جنوبی، در گويش بيرجندی كلمه رمضان «رمزا» تلفظ شده و ۱۱ ماه ديگر سال «سالگان» گفته می‌شود و با اين نامگذاری «رمضان» را از ماه‌های ديگر ممتاز می‌كنند.

از گذشته‌های نه‌چندان دور مردم بيرجند و روستاهای اين شهرستان از فردای شبی كه هلال ماه رمضان رويت می‌شود با مراسم و آئين‌های روزه‌داری را آغاز می‌كنند؛ با آغاز نخستين روز رمضان در وضع زندگی مردم تغييراتی حاصل می‌شود، زيرا مردم بيشتر از هر‌كاری به عبادت پرداخته و مساجد رونق مضاعف می‌يابند.

يكی از مراسم قديمی ماه مبارك رمضان در بيرجند، خواندن «رمضانی» است؛ اين مراسم به اين‌گونه است كه در شب‌های رمضان پس از نماز و افطار، جمعی از پسران و نوجوانان در دسته‌های چهار تا شش نفری به‌راه افتاده و به در خانه‌های همسايه بويژه سرشناسان و توانگران می‌روند و به قصد گرفتن انعام برنامه ويژه‌ای اجرا می‌كنند.

آنان با خواندن اشعاری معروف به «رمضانی» با لهجه بيرجندی از صاحب‌خانه طلب انعام می‌كنند.

برخی ابيات اشعار مزبور به اين شرح است:

«رمضو يارب، يارب رمضو رمضو آمد خوشنام خدا؛ رمضو آمد، مهمانش كنيد بز و بزغاله قربانش كنيد، رمضو آمد خود سيصد سوار چوبی وردشته كه آی روزه بدار رمضو آمد، مهمانش كنيد بز و بزغاله رو قربانش كنيد، بز و بزغاله كه چيزی نمشو، گاو و گوساله را قربانش كنيد، اين سرا از كيه رو ور باده دو پسر داره كه نو داماده اين سرا از كيه رو ور روزه دو دختر داره كه مخمل دوزه، اين سرا از كيه رو ور قبرستو پدر مو گفته برو دو قرو بستو».

رمضانی‌خوانی با يك مقدمه دعايی كه توسط استاد خوانده می‌شود، آغاز شده و با آمين شاگردان ادامه پيدا می‌كند.

خواندن اشعاری در مدح حضرت محمد(ص) و حضرت علی(ع) و رباعی‌هايی در مرثيه ائمه اطهار از ديگر اشعار خوانده شده در مراسم «رمضانی‌خوانی» است.

گروه مزبور با خواندن اشعاری مبنی بر تشكر و آرزوی توفيق برای صاحبخانه برای خواندن رمضانی به خانه بعدی مراجعه می‌كنند؛ سر زدن به مزار رحلت‌كنندگان از دنيای فانی به جهان باقی در روزهای پنجشنبه هر هفته طی اين ماه از رونق فزون‌تری برخوردار می‌شود و برخی نيز با حضور سر قبر عزيزان از دست رفته خود روزه را افطار می‌كنند.

اين مراسم جنبه‌ فرح‌‌زايی داشت و فقط در روزهای ابتدايی و پايانی ماه مبارك اجرا می‌‌شد و در شب‌های قدر، آئين رمضونی اجرا نمی‌‌شد.

مناجات و شب‌خوانی‌(شوخانی) از نخستين شب رمضان آغاز می‌شود، به اين‌صورت كه هر شب برخی مردان خوش‌صدا پس از نيمه شب سه ‌نوبت بر بالای بام خانه رفته و با صدای بلند به خواندن ادعيه و نيايش می‌پردازند كه با اين عمل، مردم با شنيدن صدای آنان از خواب بيدار شده و تدارك سحری را می‌بينند؛ اين آئين هنوز در روستاهای بيرجند رواج دارد، مجالس پررونق افطاری بويژه دعوت افراد مسكين، فاميل و همسايگان دور و نزديك از نمودهای بارز احيای سنت زيبای «صله رحم» طی ماه مبارك رمضان در اين شهرستان است در اين ماه زنان و دختران خانواده نيز برای پختن شيرينی‌های محلی و آماده كردن مواد غذايی ماه رمضان به منزل يكديگر می‌روند.

جمع‌آوری خيرات و كمك‌های نقدی مردم هر منطقه برای كمك به يتيمان و بی‌سرپرستان و تعمير و توسعه مساجد از ديگر برنامه‌های ماه مبارك رمضان در مناطق مختلف بيرجند است.

يكی ديگر از مراسم مردم «بيست‌وهفتمان» است كه در شب بيست و هفتم ماه مبارك رمضان نيز از ديگر برنامه‌هايی است كه از گذشته دور در شهرستان بيرجند وجود داشته و هنوز هم نام آن فراموش نشده است.

در شب بيست و هفتم ماه رمضان برخی از زنان و دختران جوان با پوشاندن صورت خود و گرفتن سبد يا تبقی در دست كه آينه‌ای روی آن قرار دارد و ملاقه به‌ دست به در خانه همسايگان رفته و طلب هديه می‌كنند.

آنها صاحب خانه را با زدن ملاقه به در خانه صدا می‌كنند و تقاضای هديه پول و يا خوراكی می‌كنند و اگر صاحب خانه بخواهد زيركی كند و چهره فرد را ببيند با ملاقه پشت دست او می‌زنند.

پولی كه به اين طريق به دست می‌آيد تبرك شمرده و آن را شادی‌آور می‌ دانند كه در اين مراسم همه كسانی كه بدين صورت پولی به دست آوردند پيش از ظهر روز بيست و هفتم رمضان به بازار رفته و با آن پول پارچه‌‌ای به دلخواه خود می‌‌خرند و ظهر آنروز در خانه يا مسجدی از آن پارچه پوشاكی مانتد چادر، پيراهن و چارقد برای خود می‌‌دوزند و آن را می‌‌پوشند و بر اين باورند كه تمام سال را به شادی می‌گذرانند و از همه بلاها مصون می‌شوند.

همچنين خوراكی‌ها و تنقلات كه در اين شب جمع‌آوری شده نيز به‌عنوان تبرك و رفع بلا استفاده می‌شود.

با آغاز اين ماه پر‌خير و بركت زمزمه‌های دعا و قرآن در مجلس راز و نياز و در جای جای شهر و كوچه و پس كوچه‌های آن به گوش می‌رسد؛ از بركات اين ماه می‌توان به تشكيل ده‌ها جلسه و دوره قرآن توسط بانوان و آقايان روزه‌دار در تكايا، مساجد، حسينيه‌ها و منازل مسكونی اشاره كرد كه عطر معنوی نصيب برگزاركنندگان جلسات قرآنی، دعا و افطاری می‌كند.

علاوه بر برگزاری جلسات قرآن، گستراندن سفره‌های افطاری توسط خيران، نذركنندگان و نهادها و افطاری دادن و كمك به خانواده‌ها و افراد بی‌بضاعت و ايتام كه در گويش محلی روزه واكنان است از ديگر رسوم مردم خراسان جنوبی در ماه مبارك رمضان به شمار می‌رود.

در جلسات قرآنی رسم است چنانچه فردی برخی از سوره‌های قرآن از جمله «انعام»، «يس»، «توحيد»، «الرحمن» و «سجده» را در اين جلسات قرائت كند، جلسه بعد با آوردن شيرينی، پختن آش نذری يا افطاری دادن، خوشحالی خود را ابراز دارد.

در آخرين روز ماه مبارك رمضان و با پايان يافتن تلاوت قرآن، تمام شركت‌كنندگان در جلسه با توزيع شربت، شيرينی، نقل و نبات دعای ختم قرآن را تلاوت می‌كنند و بعضی شركت‌كنندگان جلسه هم با پختن آش نذری، حليم، شله زرد و دعوت از روزه‌داران و قرائت دعا، مراسم وداع با ماه مبارك رمضان را به‌جا می‌آورند و اشك شوق به‌خاطر سربلندی در پيشگاه خداوند و اشك غم به‌خاطر وداع با اين ماه برگونه جاری می‌كنند.