اخبار حوزه دین و اندیشه

گروه حوزه‌های علميه: يكی از خدمات بسيار بزرگ امام جعفر صادق(ع) در عرصه فرهنگ علمی و دينی، تشكيل هسته‌های علمی و تربيت شاگردان متعدد و متنوع از حيث نژادی و انديشه‌ای بود.

حجت‌الاسلام والمسلمين محمد جعفر مروجی طبسی، استاد مركز فقهی ائمه اطهار(ع)، در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا)، با بيان اين مطلب كه امام صادق(ع)، نقش بسيار پررنگی در توسعه علوم اسلامی داشتند، اظهار كرد: يكی از خدمات بسيار بزرگ امام جعفر صادق(ع) در عرصه فرهنگ علمی و دينی، تشكيل هسته‌های علمی و تربيت شاگردان متعدد و متنوع از حيث نژادی و انديشه‌ای بود.

وی افزود: دوران ايشان، دوران اختناق نبود بنی العباس كاری به كار نشر حديث نداشت، بر خلاف بنی اميه كه از نشر احاديث جلوگيری می‌كردند؛ امام صادق(ع) از اين فرصت برای تربيت شاگردان فراوان در حوزه‌های مختلف علمی، بهره‌های فراوانی بردند.

اين استاد حوزه با اشاره به حضور بزرگان اهل سنت، در درس، اين امام همام، اظهار كرد: شواهد تاريخی فراوانی برای اثبات اين مسئله وجود دارد؛ ذهبی از دانشمندان بزرگ اهل سنت، در كتاب «سيرالاعلام النبلا» در جلد ششم بخشی از شاگردان ايشان را نقل می‌كند در اين ليست، افرادی از جمله يحيی بن سعيد انصاری ، يزيد بن عبدالله ، ابوحنيفه ، ابان بن تغلب ،ابن جريح ، معاويه بن عمار، ابن اسحاق، سفيان، شبعه، مالك، اسماعيل بن جعفر، وهب بن خالد، حاتم بن اسماعيل، سليمان بن بلال، سفيان بن عينيه، حسن بن صالح، حسن بن عياش، زهيربن محمد، حفص بن غياث، زيد بن حسن، انماطی، سعيدبن سفيان اسلمی، عبدالله بن ميمون، عبدالعزيزبن عمران زهری، عبدالعزيزدراوری ، عبدالوهاب ثقفی، عثمان بن فرقد، محمدبن ثابت بنانی، محمدبن ميمون زعفرانی، مسلم زنجی، يحيی قطان، ابوعاصم نبيل و... حضور دارند كه اين افراد، تنها بخش بسيار كوچكی از كسانی هستند كه نزد ايشان تلمذ كرده‌اند.

استاد مركز فقهی ائمه اطهار(ع) افزود: امام صادق(ع) شاگردان بسياری از ميان شيعيان داشتند كه هر كدام در شاخه‌ای از علوم، سرآمد بودند؛ مرحوم شيخ مفيد، در كتاب الارشاد، جلد2 صفحه 189، بيان می‌دارد كه اصحاب حديث و راويان و شاگردان امام صادق(ع)، را جمع كرده‌اند و تعداد آنان به 4 هزار نفر رسيده است كه اگر كسی غير از شيخ مفيد اين تعداد را می‌گفت، شايد باور كردن آن مشكل بود؛ ولی به دليل دقت شيخ مفيد در ذكر اين گونه مباحث تاريخی، فقهی، روايی و مباحث مرتبط با ائمه(ع)، و اينكه ايشان نزديك عصر معصومين(ع) نيز می‌زيسته است، اين بحث قابل اعتنا و قطعی به نظر می‌رسد كه اين مسئله، نشان دهنده اهميت جايگاه اين امام بزرگوار در عرصه شاگرد پروری و بسط حوزه علميه اسلامی و شيعی است.

مروجی طبسی با اشاره به جايگاه شاگردان شيعه مكتب امام صادق(ع)، عنوان كرد: يكی از اين شاگردان حضرت كه مورد وثوق و احترام خاص شيعه و سنی است، ابان ابن تغلب، بود كه در زمان امام پنجم شيعيان نيز، به شدت مورد اعتماد و وثوق اين امام همام بود به نحوی كه امام محمد باقر(ع) به وی فرمود كه تو در مسجد پيامبر(ص) بنشين و به مردم فتوی بده، كه بيان كننده اين مطلب است كه امام معصوم چقدر به ابان اطمينان داشتند؛ كه امر كردند كه تو در مسجد پيامبر(ص) بنشين تا مردم از علوم تو بهره‌مند شوند؛ و در جايی ديگر، حضرت گفتند كه من دوست دارم در ميان شيعيانم شخصيت‌هايی همچون شما ببينم.

وی تصريح كرد: مسلم بن ابی حبه، نقل می‌كند كه روزی در خدمت امام جمعفر صادق(ع) بودم و لحظه‌ای كه خواستم با امام خداحافظی كنم، حضرت گفت ای مسلم برو به نزد ابان، به درستی كه از من در سينه او روايات بسياری وجود دارد و هر رواياتی كه او برای تو نقل كرده، قطعا من روايت كرده‌ام.

اين استاد حوزه با اشاره به جلوه‌های ديگر زندگی اين شاگرد بزرگ امام جعفر صادق(ع)، اظهار كرد: ابان، مهارت بسيار زيادی در لغت عرب داشته و يكی از لغت دانان درجه يك عرب به شمار می‌رفت و كتابی در اين زمينه به نام «الغريب فی القرآن» نوشت و شايد بتوان گفت اولين كسی است كه در اين زمينه به نگارش كتاب، دست زده است.

مروجی طبسی عنوان كرد: نجاشی، رجال شناس معتبر شيعی است كه به لحاظ قدمت و مهارتی كه در رجال داشت از بزرگان اين رشته به شمار می رود؛ وی در خصوص ابان، آورده است كه، او در هر فنی حريف، بود و مثلا در علم قرآن، فقه، حديث، لغت، ادبيات عرب يكه تاز ميدان بود؛ نجاشی در جای ديگر وی را عالمی می‌داند كه در ميان عالمان بزرگ زمانه، حرف اول را می‌زند.

وی بيان كرد: برای افتخار اين مرد همين مقدار بس كه هر وقت وارد مدينه می‌شدند، جايگاه مخصوص پيامبر(ص) را برای او آماده می‌كردند كه ايشان در آن جا بنشينند، تا فيوضاتی كه از امامان معصوم(ص) فراگرفته بودند را برای مردم بازگو كنند؛ نكته جالب در خصوص اين مرد بزرگ، آن كه همين ابان به تنهايی سی هزار حديث از امام صادق(ع) روايت می‌كند؛ مقام ايشان به حدی عالی بود كه بعد از آنكه رحلت می‌كند و خبر رحلت ايشان را به امام می‌دهند، حضرت فرمودند كه مرگ او قلبم را به درد آورد؛ به درستی كه در چنين مكتبی، بايد چنين بزرگانی نيز تربيت شوند كه مايه مباحات امت اسلام از صدر تا ابد هستند.

استاد مركز فقهی ائمه اطهار(ع) در خصوص نحوه تدريس و كلاس‌داری امام صادق(ع) و نحوه حضور شاگردان در اين مكتب، عنوان كرد: در مكتب امام جعفر صادق(ص)، دوره‌های تخصصی علوم اسلامی برگزار می‌شد و آن چيزی كه هم اينكه در حوزه‌های علميه ما به عنوان رشته‌های تخصصی حوزوی ايجاد شده است، مسئله جديدی نيست و سابقه‌ای بيش از 1300 سال داشته است.

وی افزود: به عنوان مثال از جمله شاگردان ممتاز اين دوره‎های تخصصی و كارآمد می‌توان به هشام بن حكم، اشاره كرد كه ايشان يكی از كسانی است كه واقعا در فن مناظره به خصوص در مباحث كلامی، مباحث عقيدتی و توحيدی، بی نظير بود و امام صادق(ع)، بسياری از افراد كه در اين مباحث مسئله‌ای، برای آنها ايجاد می‌شد را به نزد هشام فرا می‌خواندند؛ در اين رابطه می‌توان به شاخه‌های مختلف علمی، و علمای بزرگ ديگر اشاره كرد كه می‌توان نتيجه گرفت كه امام صادق(ع)، تلاش بسياری درعرصه تربيت تخصصی شاگردان در حوزه‌های مختلف علوم داشتند و حوزه ايشان، حوزه‌ای تخصصی بود.