"تزکیه در قرآن"؛ کاوشی مدبرانه در گستره ای وسیع

اثر حاضر، با توجه به آیات قرآنی، همه مفاهیم و مراحل تربیت و تزکیه نفس را به سبکی جدید مطالعه کرده است.
 
دین مبین اسلام لبریز از دستورها و احکامی است که برای رشد و کرامت انسان وضع شده اند. کتاب آسمانی قرآن کریم نیز در بردارنده اوامر و نواهی متعددی است که اگر به طور صحیح و دقیق به کار گرفته شود، سعادت جامعه بشری را از لحاظ مادی و معنوی تامین خواهد کرد. به طور خاص برای تربیت و تزکیه نفس نیز که سعادت انسان در گرو آن است و مهم ترین هدف بعثت انبیا(علیهم السلام) به شمار می رود، روش های گوناگونی در قرآن کریم دیده می شود که با جست وجو و بررسی بیشتر در این زمینه و دسته بندی عوامل تربیتی یافت شده در آیات قرآن و نیز در روایت معصومین(علیهم السلام) نظامی پیش روی انسان ترسیم می شود که بیش از این، به طور مشخص کاویده نشده است، نظامی منسجم و پویا که اجزای آن علاوه بر نقش آفرینی منفرد برای رسیدن به هدف والای نظام که همان سعادت حقیقی آدمی و قرب پروردگار است، با یکدیگر نیز به طور متقابل و تنگاتنگ در ارتباط ند و استحکام یکدیگر را موجب می شوند.
 
درباره جان مایه این کتاب نیز باید گفت که نظام تربیت نفس دارای دو رکن اصلی مرابطه و مجاهده است که در این تحقیق علاوه بر این که مراحل زیرمجموعه این دو مبحث با استناد دقیق به آیات قرآن کریم و روایات معصومین(علیهم السلام) بیان شده اند که از خصوصیات تحقیق حاضر است و در منابع مشابه چندان به چشم نمی خورد ارتباط متقابل تک تک این مراحل نیز به طور دقیق مورد بحث و بررسی قرار گرفته اند که در هیچ منبع اخلاقی و تربیتی به طور مشخص و دسته بندی شده مشاهده نشده اند.
 
چنین پژوهشی با توجه به تنوع مباحث موجود در آن، نیازمند استفاده گسترده از منابع متعددی است و گفتنی این که هر چند بنای تحقیق، استفاده از تفسیرها و کتاب های اخلاقی اصلی و دست اول است اما با توجه به تازگی و نو بودن برخی از مبحث ها، ناگزیر ارجاعاتی به منابع موخر و معتبر نیز صورت گرفته است. همچنین در ترجمه آیات از ترجمه آیت الله مکارم شیرازی استفاده شده که با اذعان متخصصان این فن علاوه بر صحت و دقت، این ویژگی را داراست که تنها ترجمه نیست، بلکه مبتنی بر تفسیر است.
 
در این نوشتار همچنین سعی بر آن است که ارکان نظام و مراحل آنها تا حد امکان با توجه به مصداق هایی از تذکره های قرآن و نیز اوامر و نواهی مذکور در آن استخراج و ربط و پیوند هر مولفه با دیگر مولفه های نظام تبیین شوند. البته با توجه به گستردگی و بسیاری عوامل تربیتی قرآن کریم هنوز جای تحقیق و بررسی وسیع تر و دقیق تر وجود دارد.
 
کتاب حاضر در دو بخش کلی تنظیم شده است. بخشنخست، کلیات متعارف تحقیق است که درباره ویژگی های این تحقیق و بیان مفاهیم مطروحه در آن می پردازد. بخش دوم و اصلی که معرفی و تبیین نظام تربیت(تزکیه) را مورد توجه قرار می دهد، شامل چهار فصل است. در فصل نخست، ارکان نظام یعنی مرابطه و مجاهده نفس با معرفی اجزای آن ها مورد بحث و بررسی قرار می گیرند. در فصل دوم، اهداف فرعی و اصلی که نظام تربیتی برگرفته از قرآن کریم به دنبال آن است، تبیین می شوند. سپس با توجه به این که یکی از فرضیات این پژوهش، چند مرتبه بودن نظام مطرح شده است، در فصل سوم به بیان مراتب ارکان تربیت نفس پرداخته می شود. از آن جا که یکی از اصلی ترین مسایل درباره هر نظامی رابطه متقابل اجزای آن است، فصل آخر کتاب به ارتباط اجزای دو رکن مرابطه و مجاهده می پردازد، بدین صورت که رابطه هر جزء از رکن اول(مرابطه) با تک تک اجزاء رکن دیگر(مجاهده) به طور جداگانه تبیین و تشریع شده است.
 
با آن که در این اثر سعی شده در بیان کلیات این نظام، برگرفته از آیات قرآنی و روایات اهل بیت(علیهم السلام) تمام جوانب اصلی مورد توجه و دقت نظر قرار گیرند، بدیهی است به دلیل گستردگی موضوع، از آن جهت که تمام مباحث اخلاقی و تربیتی نفس را در برمی گیرد و به گونه ای می توان گفت از تمام آیات قرآنی قابل بهره برداری است، این کتاب، مجالی اندک برای توصیف و تبیین کامل این نظام گسترده و بیان تمام جزییات و مراتب آن محسوب می شود.
 
در انتهای این اثر، نمایه ای از آیات، روایات و اعلام نیز درج شده است.
 
چاپ نخست کتاب «تزکیه در قرآن» با شمارگان 1000 نسخه، 192 صفحه و بهای 30000 ریال راهی بازار نشر شد.