نگاهی به کتاب «لهوف» به مناسبت سالروز ولادت سیدبن طاووس
پنج شنبه 4 اسفند 1390 3:12 PM
امروز 15 محرم، سالگرد ولادت سیدبن طاووس، صاحب مقتل الحسین مشهور «لهوف» است. «لهوف» روایت صحنه هایی و نه روایتی کامل از واقعه عاشورا در قالب یک سوگنامه است.
منبع خبر:
www.ibna.ir
رضی الدین علی بن موسی بن جعفر ملقب به «سیدابن طاووس» از علمای بزرگ شیعه در قرن هفتم هجری قمری است. این عالم زاهد را مستجاب الدعوه و آگاه از اسم اعظم دانسته اند و برخی تألیفاتش، حکایت از این دارند که او به ملاقات حضرت ولی عصر(عج) نائل شده است. به دلیل تقوای فراوان، او را «قدوة العارفین و مصباح المجتهدین» لقب داده اند. مزار سیدابن طاووس اکنون در نجف و در جوار حضرت علی(ع) است.
بیش از 50 جلد کتاب به سیدابن طاووس منسوبند که بیشتر آنها در موضوع دعا و زیارت ها نوشته شده اند. از این میان می توان به «الاقبال بصالح الاعمال»، «مصباح الزائر»، «جمال الاسبوع بکمال العقل المشروع» و «کشف المحجه لثمرة المهجه» اشاره کرد. یکی از مهم ترین و ماندگارترین آثار سیدابن طاووس، مقتلی با عنوان «الملهوف علی قتلی الطفوف» مشهور به «لهوف» است.
«لهوف» از واژه «لهف» به معنی سوگ و ناله و «طف» به معنی اندک و کم گرفته شده است. همچنین کربلا به بیش از 16 نام معروف است که یکی از آنها «طف» است.
سیدابن طاووس، شاعر و ادیب نیز بود و به همین دلیل، ردپای ذوق ادبی او در «لهوف» قابل مشاهده است. بیان این کتاب بسیار سلیس و روان و به گونه ای داستانی نوشته شده است. علاوه بر بلاغت لهوف، رعایت ایجاز همراه با رسایی را از دیگر ویژگی های آن دانسته اند. روایت لهوف به سرعت به دل راه می یابد و این شاید ناشی از اخلاص نویسنده آن، سیدابن طاووس باشد.
* ترجمه های فارسی لهوف
متن «لهوف» به زبان عربی است و تاکنون بارها به فارسی ترجمه شده که از مهم ترین ترجمه های آن به زبان فارسی در طول تاریخ، می توان به این موارد اشاره کرد:
- ترجمه میرزا قلی تبریزی با عنوان «لجة الامم و حجة الامم» که قدیمی ترین ترجمه فارسی «لهوف» به شمار می رود
- ترجمه شیخ احمدابن سلامه نجفی
- ترجمه سیداحمد فهری زنجانی با عنوان «آه سوزان بر مزار شهیدان» - ترجمه سیدمحمد صحفی
- ترجمه منظوم علی ابن شیخ العراقین
- ترجمه محمدطاهر دزفولی با عنوان «سوگنامه کربلا» که ترجمه ای تقریبا آزاد است و مواردی در آن کم یا زیاد شده است
- ترجمه محمد محمدی اشتهاردی با عنوان «غمنامه کربلا»
- ترجمه شیخ عباس قمی
- ترجمه عقیقی بخشایشی
- ترجمه سیدابوالحسن میرابوطالبی
چند ترجمه دیگر نیز که مربوط به سال های اخیرند، مانند ترجمه فرج الله الهی که در انتشارات سلسله به چاپ رسیده یا ترجمه ای که در انتشارات یاس بهشت توسط سیدمحمدصالحی در حال انجام است.
* ساختار و محتوای لهوف
«لهوف» به چند فصل یا چند «مسلک» تقسیم می شود که برخی مترجمان همه مسلک ها و برخی دیگر، یک یا چند مسلک را ترجمه کرده اند.
نخستین مسلک، با ولادت امام حسین(ع) آغاز می شود. پس از این قسمت، سیدبن طاووس بخش عمده ای از تاریخ زندگی امام(ع) در زمان پدر و برادر را رها کرده، به سراغ سخنرانی ایشان در مکه می رود. برخی این امر را از نقاط ضعف لهوف می دانند چنان که در مسلک های دیگر نیز چنین خلاهایی وجود دارد و معتقدند برای آگاهی دقیق تر و جزئی تر از تاریخ و قیام امام حسین(ع)، در کنار «لهوف» باید کتاب های دیگری را نیز مطالعه کرد.
مسلک نخست، در ادامه و پس از سخنرانی امام(ع) در در مکه، به داستان شهادت «قیس ابن مصهر» از فرستادگان امام حسین(ع) به کوفه می پردازد. پس از این واقعه، ماجرای دیدار امام حسین(ع) با حربن یزید ریاحی مطرح می شود. در اینجا و در میان این دو رویداد نیز حوادث زیادی از قلم سیدابن طاووس دور مانده اند که نشان می دهد با وجود مستند بودن، «لهوف» خلاهای تاریخی زیادی نیز دارد. در ادامه این مسلک، دیدار «حرب» با امام حسین(ع) و سخنرانی «زهیرابن قین» و «حر» در محضر امام(ع) روایت می شوند و به این ترتیب، بازهم بخش هایی از تاریخ کربلا توسط «لهوف» نادیده گرفته می شوند.
آغاز فصل یا مسلک دوم «لهوف» سخنرانی اباعبدالله(ع) در کربلاست. پس از آن برخورد مقتدرانه حضرت عباس(ع) با شمر روایت می شود. شب عاشورا و شوخی و بذله گویی اصحاب، سخنرانی امام حسین(ع) و توبه «حر»، مطالب بعدی مسلک دوم اند. برگزاری نماز ظهر عاشورا توسط امام حسین(ع)، شهادت علی اکبر(ع)، علی اصغر(ع)، ابوالفضل العباس(ع) و عبدالله ابن الحسن(ع) دیگر مطالب مسلک دوم را تشکیل می دهند.
ابن طاووس مسلک سوم را با خاکسپاری شهدا در شب سوم آغاز کرده، پس از آن، به خطبه حضرت زینب(س)، امام سجاد(ع) و ام کلثوم می پردازد. در اینجا نیز علاوه بر این که لحظات حساسی از واقعه کربلا از جمله غارت خیمه ها و حمله به زنان و کودکان از قلم سیدبن طاووس مغفول مانده، بلکه اشاره به حضور ام کلثوم در عاشورا نیز محل تشکیک بسیاری است، زیرا معتقدند وی پیش از واقعه کربلا وفات یافته بود.
از میان بزرگان معاصر اگرچه بسیاری از جمله مقام معظم رهبری «لهوف» را از معتبرترین مقاتل دانسته اند اما آنان نیز معتبر و مفید بودن این کتاب را به معنای صحت و دقت تمامی محتویات آن ندانسته اند و برای فهم و درک عمیق و درست از واقعه کربلا مطالعه کتاب های دیگر را در کنار «لهوف» توصیه کرده اند.
اگرچه مقتل «لهوف» برخی خلاها یا ضعف های تاریخی دارد اما برای مقتل خوانی، مناسب ترین مقتل و کتابی اثرگذار، سلیس و تأثرانگیز است که بیش از آن که به فلسفه و اساس واقعه کربلا پرداخته باشد، رویکردی مرثیه گون دارد و سوگنامه ای برگزیده از تاریخ غمگین کربلاست.
