نقش سیاسی علمای شیعه در عصر قاجار

در کتاب نقش سیاسی علمای شیعه در عصر قاجار، بعد از بررسی مختصری از اوضاع اجتماعی سیاسی عصر قاجار و پادشاهان آن، به رابطه بین سیاست و تشیع پرداخته شده و سپس عملکرد عالمان برجسته شیعه با توجه به اولویت زمانی آنان همراه با جریان های سیاسی معاصرشان مورد تحقیق و تفحص قرار گرفته است.
 
در اوایل سلطنت قاجاریه، با توجه به نیاز شدیدی که شاهان قاجار خصوصا فتحعلی شاه به علما برای مشروعیت بخشیدن به سلطنت خود داشتند؛ علمای برجسته شیعه را مورد لطف و محبت قرار دادند و این امر باعث مهاجرت برخی از علمای مشهور شیعه به ایران شد.
 
در این پژوهش سعی شده است بعد از بررسی مختصری از اوضاع اجتماعی سیاسی عصر قاجار و پادشاهان آن به رابطه بین سیاست و تشیع پرداخته شود. سپس عالمان برجسته شیعه امامیه با توجه به اولویت زمانی آنان همراه با جریان های سیاسی معاصرشان مورد تحقیق و تفحص قرار گیرند. به این منظور عملکرد، زندگی نامه و تألیفات علمای زیر به صورت نمونه مورد بررسی قرار گرفته است:
ملا احمد نراقی، میرزا مسیح مجتهد استرآبادی، شیخ جعفر کاشف الغطا، سید محمد باقر شفتی، میرزای قمی، ملا علی کنی، سید جمال الدین اسد آبادی، میرزای شیرازی، شیخ مرتضی انصاری، شیخ فضل الله نوری، شیخ محمد تقی اصفهانی (آقانجفی)، آخوند خراسانی، سید عبدالله بهبهانی، سید محمد طباطبائی، آیت الله محمد حسین نائینی، سید حسن مدرس و سید ابوالقاسم کاشانی رضوان الله علیهم.
 
در این کتاب بعد از ذکر کلیات در فصل اول، در فصل دوم مروری کوتاه بر خاندان قاجار و مسائل اجتماعی وسیاسی آن دوره شده و در فصل سوم تشیع و سیاست بررسی شده است، در فصل چهارم، علمای دوره اول قاجار مورد تحقیق قرار گرفته است. بررسی علمای دوره دوم قاجار عنوان فصل پنجم است و نهایتا در فصل آخر که به عبارتی مهم ترین فصل این کتاب است به بررسی علمای دوره سوم قاجار یا رهبران دینی مشروطه پرداخته شده است.
 
در بخشی از این کتاب می خوانید: «از مجموعه بازجویی میرزا رضا در مورد نقش علما مخصوصا سید جمال الدین در قتل ناصر الدین شاه چنین استنباط می گردد که: وی به هیچ وجه علما و شخص سید جمال الدین را در عمل خود که منجر به قتل شاه شد مؤثر نمی داند و محرک واقعی را ظلمی که بر خود او (میرزا رضا) شده است معرفی می کند و فقط سید، حالت زبونی و افتادگی بی مورد را سرزنش کرده است.
 
از نکات مهم دیگر این بازجویی، اعتماد به نفس میرزا و شهامت و صراحت او در کلام و بیان است. در هنگام زندان، عباس میرزا نقل می کند که؛ هر کس با او از در فحش و ناسرا در آمد، چند برابرش را شنید و هر کس از او توضیح خواست؛ همچون انسانی حکیم و عاقل پاسخ مبسوط و افشاگرانه داد.
 
همین مرد سیاسی می افزاید: (... حرف های بسیار از او نقل کرده اند و بعضی را ساخته اند و هر کس هر چه خواست بگوید از قول میرزا رضا ساخت و گفت...)»
 
کتاب نقش سیاسی علمای شیعه در عصر قاجار به قلم امیرحسین خالقی نژاد در سال 1390 با شمارگان 1000 نسخه در 344 صفحه با قیمت 6500 تومان به همت مؤسسه بوستان کتاب منتشر شده است.