سلسله های تاریخی ایران

مجموعه کنونی باغ و کاخ ، مسجد و مدرسه ، میدان و بناهای پیرامون آن که به نام بهارستان شهرت دارد ، در اوائل دوره قاجار ، زمین های بایر و باغ های نیمه آبادی را شامل می شد که در خارج از شهر تهران آن روزگار که به تازگی از شهرت پایتختی برخوردار گردیده بود ، واقع شده بودند .

این اراضی که بخشی از آن ها جز املاک محمدحسنخانسردارایروانی بود از شمال به باغ دیوانی نگارستان ،از جنوب غربی به باغ نظامیه ، از شرق به زمین های بایر راه دوشان تپه ، خیابان ژاله و فرح آباد سابق و مجاهدین اسلام کنونی و از جنوب پس از عبور از خیابان نظامیه به محله عولادجان مربوط می شد .

محمدحسن خان سردار ایروانی اراضی خود را در جوار دروازه دوشان تپه به حاجی علی خان حاجب الدوله مقدم مراغه ای ملقب به اعتماد السلطنة اول مبلغ هشت هزار تومان فروخت که وی بر روی این اراضی ، سکونت گاهی بنا نمود که بایستی پس از کوشک های محقر سردار ایروانی ، بناهای او دومین دور ساختمان سازی در بهارستان بوده باشد .

اعتماد السلطنه از آن جا که نتوانست دیون خود را بپردازد ، پنج دانگ و نیم از این زمین ها را نزد پاشاخان امین الملک گرو گذاشت و پس از فوت ، بین فرزندان او اختلافاتی بر سر مرده ریگ پدر پیش آمد که این اختلافات باعث شد پاشاخان امین الملک اراضی را به میرزا حسین خان سپهسالار قزوینی بفروشد و سپهسالار برخلاف قباله واگذاری پاشاخان ، هر شش دانگ را تصرف کرد ولی با مخالفت ورثه ی حاجب الدوله مواجه شد که اعتراض وارثان به نتیجه نرسید و این امر باعث شده است که برخی از مردم زمین های بهارستان را غصبی بدانند و از برگزاری نماز در مسجد سپهسالار خودداری کنند .

سپهسالار در 1289 هجری قمری بودجه های زیادی برای اجرای طرح های بزرگی بر روی زمین های بهارستان در نظر گرفت و میرزا مهدی خان ممتحن الدوله شقاقی به عنوان طراح و ناظر ساخت استخدام شد .