کارچاق کن‌ها و رفع سوء اثر چک برگشتی

می گوید: شما می‌توانید در فلان بانک حساب جاری و چک برگشتی داشته باشید اما ما کاری می کنیم بدون نگرانی از استعلام درباره سوابق خود، در شعبه دیگری از همان بانک یا بانک دیگری، حساب جاری جدید باز کرده و دسته چک دریافت کنید.

صدور چک بی‌محل یکی از مشکلاتی است که مدت‌ها است طلبکاران را با دردسر روبه‌رو کرده است و هر روز به جای اینکه شاهد ارائه راه‌حل‌های مناسب برای کاهش صدور چک‌های بی‌محل و کلاهبرداری با این شکل باشیم، متأسفانه می‌بینیم که روز‌به‌روز بر راه‌های فرار از قانون اضافه می‌شود.

اگر تا مدتی قبل فرد کلاهبردار یا کسی که چک بی‌محل ارائه کرده بود باید نگران این می‌بود که دیگر نمی‌تواند صاحب دسته‌ چک شود یا سابقه وی نزد بانک خراب شده است، اما امروز دیگر این نگرانی وجود ندارد و به راحتی می‌تواند به افراد دیگر چک بی‌محل دهد؛ زیرا هستند کسانی که سابقه بد فرد در بانک را مانند روز اول سفید و راه را برای دریافت دسته چک جدید باز کنند.

قانون چه می‌گوید؟

ماده ۲۱ (اصلاحی ۱۳۷۲٫۸٫۱۲) قانون چک درباره کسانی که اقدام به ارائه چک بی‌محل کرده‌اند می‌گوید: بانک‌ها مکلفند همه حساب‌های جاری اشخاصی را که بیش از یک‌بار چک بی‌محل صادرکرده و تعقیب آنها منجر به صدور کیفرخواست شده باشد بسته و تا 3 سال به نام آنها حساب جاری دیگری باز نکنند.

در تبصره یک (الحاقی ۱۳۷۲٫۸٫۱۱) این ماده آمده است: بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مکلف است سوابق مربوط به اشخاصی را که به صدور چک بلامحل مبادرت کرده اند به صورت مرتب و منظم ضبط و نگهداری کند و فهرست اسامی این اشخاص را در اجرای مقررات این قانون در اختیار همه بانک‌های کشور قرار دهد.

راه‌های قانونی رفع سوء اثر از سوابق چک برگشتی 

در بخشنامه‌ روابط عمومی بانک مرکزی در سال 86 درباره اینکه افراد چگونه می‌توانند برای رفع سوء اثر از سوابق چک‌های برگشتی خود اقدام کنند، آمده است: بر اساس بخشنامه‌های بانک مرکزی رفع سوء اثر از چک‌های برگشتی اشخاص و مشمول شدن نسبت به بخشنامه 11 خرداد 1382 در زمینه مرور زمان به صورت‌های زیر امکانپذیر است:
 
1 ـ تامین موجودی: صاحب حساب جاری مبلغ مندرج در متن چک برگشت داده شده را به حساب جاری خود واریز کرده و پس از دریافت مبلغ چک از سوی ذی‌نفع چک، بانک نسبت به رفع سوء اثر از آن بر اساس صورتحساب مشتری، اقدام می‌کند.

2 ـ ارائه لاشه چک به شعبه: صاحب حساب جاری یا وکیل قانونی وی پس از اخذ لاشه چک از ذی‌نفع برای رفع سوء اثر آن را به شعبه ارائه می‌کند.

3 ـ ارائه رضایتنامه محضری ذی‌نفع چک به شعبه: صاحب حساب جاری مبلغ را به ذی‌نفع پرداخت کرده اما لاشه چک (به دلایل مختلف از جمله مفقود شدن، به سرقت رفتن، سوختن و مواردی از این دست) به شعبه تحویل نمی شود. در این هنگام ذی‌نفع چک با حضور در دفترخانه اسناد رسمی نسبت به چک مورد نظر رضایت خود را اعلام کرده و صاحب حساب جاری با ارائه رضایت نامه ممهور به مهر دفترخانه به بانک، درخواست رفع سوء اثر از چک مورد نظر می‌کند.
 
4 ـ واریز مبلغ چک به حساب جاری و مسدود کردن آن به مدت دو سال: چنانچه دسترسی به ذی‌نفع چک امکانپذیر نبوده و صادرکننده چک قادر به ارائه لاشه چک یا رضایت‌نامه محضری ذی‌نفع به بانک نباشد، مشتری می‌تواند معادل وجه چک یا چک‌های برگشتی را به حساب جاری خود واریز و از شعبه کتبا درخواست کند که مبلغ یا مبالغ واریزی به حساب برای پرداخت چک یا چک‌های برگشتی نزد شعبه مسدود شود و تا تعیین تکلیف قطعی چک یا حداکثر به مدت 24 ماه قابل برداشت نباشد. این امر در صورتی که حساب جاری مشتری نزد شعبه مفتوح و از سوی مراجع قضایی مسدود نشده باشد، قابل انجام است.

سوءاستفاده از جهل قانونی صاحب چک یا تبانی برای کلاهبرداری 

با وجود اینکه موارد مختلف قانونی برای رفع سوءاثر چک برگشتی وجود دارد اما عده‌ای که معمولاً می‌توان آنها را به راحتی گوشه و کنار بانک‌ها پیدا کرد، مدتی است که گویا می‌توانند بدون اینکه روال قانونی را طی کنند، این سوء اثر را محو کنند.

ارسال پیامک برای رفع سوء اثر چک برگشتی 

این افراد که گویا در جذب افراد در کنار بانک‌ها موفق نبوده‌اند، راه جدیدی پیدا کرده‌اند و در غفلت سیستم مخابراتی و نظارتی کشور با دیگر هم‌مسلکان خود در ارسال پیامک تبلیغ کالاهای جنسی و دیگر موارد همگام شده و با در اختیار گرفتن برخی شماره‌ها اقدام به معرفی خود از طریق پیامک می‌کنند.
 
صدور دسته چک جدید در یک هفته/ سراسر کشور غیر از شعبه قبلی

یکی از افرادی که خود را دارای دفتر حقوقی و این کار را قانونی می‌داند در پاسخ به این سوال که اگر چک برگشتی داشته باشم و بخواهم دسته چک جدیدی بگیرم باید چه کنم، گفت: در یک هفته دسته چک جدید را برایت آماده می‌کنم ولی غیر از شعبه‌ای که چک برگشتی مربوز به آن است می‌توانی در تمام کشور و حتی همان بانک دسته چک جدید بگیری.

رفع سوءاثر چک‌ برگشتی در بانک مرکزی/کاری با شعبه نداریم

این فرد با بیان اینکه سوءاثر چک برگشتی را از طریق بانک مرکزی رفع می‌کنیم گفت: اگر بخواهی از شعبه برای رفع سوء اثر یا دریافت دسته چک جدید اقدام کنی،‌ یا باید لاشه چک را داشته باشی یا رضایتنامه فرد طلبکار، که آن را هم شما نداری.

از طریق شعبه نمی‌توان کاری کرد ولی روال اصلی آن از طریق بانک مرکزی است و شما بعداً می‌توانید در هر بانکی در سراسر ایران، اقدام کنید و دسته چک جدیدی دریافت کنید.

بانک جدید اصلاً نمی‌داند که شما کجا دسته چک داشته‌اید

فرشیدی در پاسخ به این سوال که آیا بانک جدید درباره سوابق گذشته فرد در زمینه صدور چک استعلام نمی‌کند گفت: هر شعبه فقط از بانک مرکزی استعلام می‌کند و اصلاً نمی‌داند و نمی‌فهمد که شما قبلاً کجا دسته چک داشته‌اید؟

وی درباره اینکه آیا بانک مرکزی هم در این‌باره استعلامی نمی‌کند گفت: من کاملاً قانونی سوء اثر را پاک می‌کنم و شما دسته چک جدید را دریافت می‌کنی.

به گفته این فرد، شما می‌توانید در بانک A حساب جاری و چک برگشتی داشته باشید اما بدون نگرانی از استعلام درباره سوابق خود، در شعبه دیگری از بانک A یا اصلاً بانک دیگری، حساب جدید باز کرده و اقدام به دریافت دسته چک و ارائه آن به افراد کنید.

هزینه رفع سوءاثر یک فقره چک؛ 150 هزار تومان

فرشیدی با بیان اینکه رفع سوءاثر یک فقره چک حدود یک هفته زمان نیاز دارد، درباره هزینه این کار گفت: هزینه آن 150 هزار تومان می‌شود که می‌توانید بعد از پایان کار و استعلام از بانک مرکزی پرداخت کنید.

فعالیت ما در دفتر حقوقی و وکالت انجام می‌شود و کاملاً قانونی است و هیچ مشکلی متوجه آن نیست.

خودتان اقدام نکنید، بعید است بانک مرکزی به شما جواب بدهد

از فرشیدی سوال شد که ممکن است فردی شخصا برای این کار اقدام کند و به نتیجه برسد که در جواب گفت: اگر خودتان مراجعه کنید بعید است کسی در بانک مرکزی به شما جواب بدهد و حداقل یک ماه زمان لازم دارد.

در شعبه بانک هم امکان ندارد به نتیجه برسید زیرا شعبه یا لاشه چک را می‌خواهد یا رضایتنامه طلبکار و واریز وجه‌نقد در حساب را.

آیا این اظهارات فرشیدی غیر از این است که این افراد راه‌های قانونی را با دور زدن قانون، ارتباط با افرادی داخل سیستم بانکی و سوءاستفاده از جهل قانونی مردم انجام می‌دهند؟

فرشیدی در پاسخ به این سوال که چطور ممکن است دو شعبه از یک بانک یا شعبه بانکی دیگر درباره سوابق شخصی که درخواست دسته چک داده است تحقیق و استعلام نکنند، گفت: شعبه بانک ابتدا کپی شناسنامه و کارت ملی فرد را می‌گیرند و فقط از بانک مرکزی استعلام می‌گیرند (آن را هم که ما سفید کردیم) آن گاه اگر سوابق سفید بود می‌گویند حساب جاری باز کن و دسته چک بگیر.

هماهنگی کار با بچه‌های بالا/ ضمانت 20 ساله

فرشیدی با خنده می‌گوید که این کار را از مرکز و با هماهنگی بچه‌های بالا !!! انجام می‌دهد و سابقه را سفید می‌کند و نباید از عواقب آن ترسید زیرا هیچ مشکلی به وجود نمی‌آید و او کارش را تا 20 سال ضمانت می‌کند.

یک فقره که چیزی نیست من مشتری با 100 فقره چک برگشتی دارم

فرشیدی وقتی متوجه نگرانی من از قانونی یا غیرقانونی بودن این کار شد، گفت: من مشتری داشتم که 100 فقره چک برگشتی داشته و کارش را انجام داده‌ام، یک فقره چک که دیگر چیزی نیست.

سرانجام این سیستم بی‌نظارت بانکی چه می‌شود؟ 

وقتی در یک سیستم بانکی تخلفی به بزرگی و حجم 3 هزار میلیارد تومان آن هم با اطلاع و توجه برخی مدیران ارشد بانکی رخ می‌دهد دیگر نباید از وجود و بروز این اتفاقات ابراز تعجب کرد.

اما سوالی که در این میان به ذهن می‌رسد این است که سیستم بانکی که قرار است امین مردم باشد و از سرمایه‌های مردم نگهداری کند، چگونه می‌تواند با این نظارت که به شدت مورد انتقاد است، از سوءاستفاده‌های اقتصادی جلوگیری کند؟ 

سیستم قضایی کشور هم در این زمینه باید وارد عمل شود و با همکاری سیستم بانکی ضمن شفاف‌سازی درباره نحوه عملکرد این افراد، به این سوال پاسخ دهد که چرا عده‌ای تحت عنوان قانونی بودن این کار و در دفاتر حقوقی و وکالت دست به چنین کارهایی می‌زنند؟