وقت تفریح تفریح ؛ وقت کار کار
سه شنبه 30 تیر 1388 4:51 PM
تابستان از آن فصل هايى است كه هميشه همراه خودش وابسته هايى دارد. وابسته هايى مثل تفريح... تنوع... فراغت... و اين كلمه آخر، با آنكه هميشه و همه جا، همه مردم را نشانه مى رود، اما شايد بيش از همه دغدغه نسل نوجوانان و جوانان باشد.
«اوقات فراغت» هم از همان كلماتى است كه چسبيده به روزهاى تابستان، پركاربرد ترين دوران خود را مى گذراند و با گذر از پيچ تیرماه، تبديل می شود به دغدغه ۲۵ ميليون جوان و نوجوانى كه يا توان بهره مندى از اين وقت را دارند يا بايد جزء آن چندين ميليون نفرى باشند كه با بطالت تابستانه كنار مى آيند. شيوه گذراندن اوقات فراغت هميشه با توانايى مالى افراد رابطه خطى و مستقيم داشته است!
اوقات فراغت پیوند تنگاتنگی با شخصیت و زندگی معنوی و فرهنگی افراد دارد. چرا که از سویی از فرهنگ جامعه تاثیر میگیرد و از سویی دیگر بر آن تاثیر میگذارد. در گذران اوقات فراغت، گروه سنی، طبقه اجتماعی،اقتصادی، گرایش مذهبی و جنسیت سبب مرزبندی و ایجاد تفاوت بین گروههای مختلف میشود و دراین میان سن و جنسیت بر نحوه گذران اوقات فراغت تاثیر مهمی بر جای میگذارند.
با توجه به جوان بودن جامعه ما، در مورد قشر جوان، اوقات فراغت اهمیت زیادی دارد در مقاله حاضرمسایل فراغتی اجتماعی و فرهنگی را مورد بررسی و تحلیل قرار داده ایم.
در یونان باستان ، اوقات فراغت را اشتغال به کار لذت بخش تلقی می کردند و بر این باور بودند که بزرگترین و با شکوه ترین تمدن های بشری محصول اوقات فراغت آدمی است ،اما عده ای اوقات فراغت را بیکاری ،بطالت و فعالیت های پوچ و بی معنا تلقی می کنند و آن را نه شکتفن که آسودن می دانند ... هر گاه اوقات فراغت طبق چارچوب های از پیش تعیین شده نه «غنی » که « پر» شود آن گاه این اوقات از معنای اصلی خود خالی می شود [اگر] قبول کنیم که ذهن هنگامی به جوشش و خلاقیت می افتد که منشأ تحریک آن تمایلات درونی و خود انگیخته باشد و فرد فعالانه و با انتخاب آزاد و به دور از انتظارات بیرونی در شکل دادن افکار واندیشه ها واعمال خود دخالت نماید ، آن گاه می توان به فلسفه ی وجودی اوقات فراغت آن هم با جهت گیری مثبت و رشد دهنده وکمال زا پی برد .
در این جا فقط به چند مثال اکتفا می کنیم :
موقعیت و شرایط زمانی و مکانی نیوتون در هنگام کشف نیروی جاذبه در زیر درخت سیب و آن هم هنگام استراحت و غیر رسمی ترین اوقات ، هیچ برنامه ی قبلی نداشت ولی کاملاً تصادفی در اوقات فراغت با این پدیده برخورد کرد.
موقعیت ارشمیدس ،شیمی دان بزرگ در خزینه حمام آن هم با فریاد «یافتم یافتم » و درکشف قانون سبکی اشیا در آب ، مشاهده خود به خودی نیکلاس ماسکلین ستاره شناس بزرگ در... ص179-174
سرگرمی و تفریح ،آدمی را از ملالت کارهای یکنواخت و خسته کننده ی زندگی خلاص می کند و برای مدت کوتاهی بار سنگین مسؤولیت را از دوش وی بر می دارد و زنجیرهای وظایف روز مره را موقتاً از دست و پایش می گشاید و تفریح برای استراحت بدن و جبران خستگی های ناشی از کار یک نیاز اساسی و اجتناب ناپذیر است .
در گذشته هاى دور، كار و تفريح از يكديگر جدا نبود، بلكه هر دو جزئى از آيين هاى مذهبى به شمار مى رفتند كه به خاطر تماس با ارواح بر پا مى شدند. در حقيقت، معنى كار و تفريح در زندگى، به رغم تفاوتشان، يكى بود. مشخص است كه در چنين شرايطى، زمان فراغت مفهومى نداشته است.
براى طبقات اشرافى هم، از آنجا كه كارى انجام نمى دادند، زمان فراغتى وجود نداشت و زندگى آنها اغلب با بيكارى سپرى مى شد. در دوره رنسانس اوقات فراغت افراد، بيشتر صرف امور مذهبى مى شد. بعدها با انقلاب صنعتى، در اوقات فراغت نيز تحولى عظيم به وجود آمد. اوايل انقلاب صنعتى، ساعات كار به قدرى زياد بود كه عملاً اوقات فراغتى باقى نمى ماند. ولى به تدريج از ساعات كار كاسته و به ساعات فراغت افزوده شد.
با بررسى نحوه زندگى ايرانيان در گذشته، مى بينيم كه بخش اعظم اوقات فراغت، صرف معاشرت ها مى شده است كه اين معاشرت ها خود باعث تبادل افكار و آگاهى ها از عقايد و نظرات ديگران بوده و به اين ترتيب بر اطلاعات و دانش افراد مى افزوده است. علاوه بر اين، سفر نيز صورتى ازگذران اوقات فراغت بوده كه خود باعث آشنايى با فرهنگ ها و تمدن ها مى شده است.
به طور كلى اوقات فراغت (Leisure time) به زمان آسودگى از كار رسمى و پرداختن به نيازهاى طبيعى اطلاق مى شود كه با تفريح، سرگرمى و بازى تفاوت دارد. هر چند اين سه داراى شباهت هايى هستند كه كسب لذت و خوشى وجه اشتراك آنهاست اما فراغت در حقيقت نوعى رهايى از وظايف رسمى مربوط به حوزه هاى مختلف است كه برخلاف شغل، جنبه كسب درآمد ندارد و فارغ از هرگونه انگيزه تجارى، نوعى رفاه، لذت و رشد و پيشرفت شخصى را جست وجو مى كند.
ارسطو، فيلسوف بزرگ يونان، فراغت را پيشه اى جدى مى دانست. او معتقد بود: «ما حرفه، كار و شغلى را در پيش مى گيريم تا فراغتى داشته باشيم.»
از نظر ارسطو، فراغت وضعيت ايده آلى است كه هر شخص براى رسيدن به آن تلاش مى كند.
جرالد بى فنر در كتاب «سازمان تفريحات سالم در جامعه» اظهار مى دارد كه فراغت يك دوره يا قسمتى از زندگى بشر است و تفريحات سالم در اين بين، بيان علاقه و نگرش فرهنگى اوست. او معتقد است: «فراغت براى تمام افراد جامعه وجود دارد، ولى آنچه مهم و اثرگذار است، شيوه هاى استفاده از آن مى باشد.»
امروزه اوقات فراغت در دنيا به يك نوع صنعت تبديل شده است كه كاركرد اقتصادى، اشتغال زايى و كارآفرينى دارد و فرهنگ كار را در جامعه تشويق مى كند و اتفاقاً مخالف فرهنگ تنبلى و تن پرورى است.
فارغ از مسائل دینی ، زندگى مادی افراد در سه مقوله كلى كار، تفريح و خواب خلاصه مى شود كه قاعدتاً اين فعاليت ها هدفى جز رسيدن به كمال و رشد فردى ندارند. براى تحقق اين هدف، بايد تعادل ميان اين سه مقوله همواره برقرار باشد.
وقتى به هر دليلى يكى از اين فعاليت ها غالب شود و نقش فعاليت اصلى را به خود بگيرد، ساير فعاليت ها به مثابه مشغوليتى فرعى و كم اهميت جلوه مى كنند. درست مثل همان اتفاقى كه در زندگى ما افتاده است؛ كار آنچنان فضاى زندگى را تنگ كرده كه رسيدن به رشد شخصى تنها به زمان هاى ناچيز فراغت از كار محدود شده است و اين يعنى تمام زندگى را چرخيدن دور دايره اى با محوريت كار كه هيچ نقطه پايانى ندارد و دور افتادن از رشد و كمال شخصى. با اين تعبير شايد بهتر باشد نام زمان هاى درز كرده از فشردگى كار را اوقات فراقت بگذاريم، نه اوقات فراغت... يعنى زمان دورى از فعاليتى اصلى به نام كار و نه آسايش از آن!
سراغ آمار و ارقام را كه بگيريم، نشانمان مى دهند كه در ايران، هر تابستان جمعيتى قريب به ۲۵ ميليون نفر نيازمند غنى سازى اوقات فراغت هستند. از اين ميان، سازمان ملى جوانان فقط امكان ساماندهى اوقات فراغت ۱۶ميليون جوان را دارد و ۹ميليون ديگر از جوانان و نوجوانان نمى توانند تحت پوشش طرح هاى اين سازمان قرار بگيرند. روى رقم ۹ ميليون كمى مكث كنيد... ۹ ميليون جوان... ۹ميليون بلاتكليف... ۹ميليون استعداد راكد... ۹ميليون منبع انرژى... ۹ ميليون...
در حال حاضر نيازمند برنامه ريزى صحيح در مورد اوقات فراغت هستيم. هر چند وزارت آموزش و پرورش، سازمان هلال احمر، سازمان ملى جوانان، شهردارى و ساير ارگان ها و مراكز براى غنى سازى اوقات فراغت جوانان برنامه ريزى مى كنند و اعتباراتى نيز براى اين موضوع در نظر گرفته مى شود اما اعتبارات اختصاص يافته بسيار كم و محدود است و اين اعتبارات به هيچ وجه پاسخگوى نياز جوانان نيست.
جامعه شناسان معتقدند اوقات فراغت همانقدر كه مؤثر و سازنده است، مى تواند مخرب باشد. افراد در اوقات فراغت فرصت رشد و تكامل دارند و درست در همين دوران هم امكان بزه و خطا.
كمى كه از تهران فاصله بگيريم، وضعيت اوقات فراغت در شهرهاى ديگر را خيلى متفاوت مى بينيم. پايين تر بودن توان اقتصادى خانواده ها از يك سو و كمبود امكانات از سوى ديگر، مشكلاتى هستند كه هم مردم مى دانند و هم مسؤولين. مسأله هم كه مشخص! اما انگار صورت مسأله آنقدر تكرار شده است كه ديگر كسى رغبتى براى گوش دادن دوباره و امتحان راه حل ها ندارد. همين مسأله، جوانان را به تجربه گزينه هاى ديگرى مى كشاند كه هيچ تضمينى براى سالم بودنشان نيست يا در بهترين حالت، تفاوتى با وقت گذرانى صرف ندارد.
بر اساس مطالعات صورت گرفته، ۷۱ درصد جوانان ايرانى معتقدند كه اوقات فراغت آنها به بطالت مى گذرد، ۸۰ درصد، برنامه هاى دولت را در امر اوقات فراغت جوانان مطلوب نمى دانند و ۸۹ درصد از بى عدالتى در توزيع عادلانه امكانات عمومى براى گذران اوقات فراغت شكوه مى كنند.
علاوه بر اين بيش از ۷۰ درصد جوانان براى اوقات فراغت خود، گوش دادن به موسيقى و به ويژه موسيقى پاپ ايرانى را انتخاب مى كنند. تماشاى مسابقات ورزشى ۵۰ درصد كارهاى مورد علاقه جوانان در اوقات فراغت را به خود اختصاص مى دهد و در ميان بازى هاى مورد علاقه نيز، بازى هاى كامپيوترى بيش از همه مورد توجه جوانان واقع شده است. بر پايه اين تحقيقات ۳۶ درصد پاسخگويان در بخشى از اوقات فراغت خود براى سرگرمى از اينترنت استفاده مى كنند.
و نتيجه آنكه: در مجموع ۵۳ درصد از جوانان براى ايام فراغت خود در تابستان برنامه ريزى داشته و ۴۷ درصد هيچ برنامه ريزى براى اين ايام ندارند!
طبق اين تحقيق، ۵۰ درصد جوانان اوقات فراغت خود را با خانواده، ۳۰ درصد با دوستان و ۲۰ درصد به تنهايى سپرى مى كنند.
یک نکته تربیتی از سیره درس آموز امام خمینی ( رحمه الله ) در باب اوقات فراغت از کتاب برداشت هایی از سیره امام خمینی ( رحمةالله ) :
امام وقتی می بینند من روزهای تعطیل مشغول درس هستم می گویند : به جایی نمی رسی چون باید موقع تفریح ، تفریح کنی ، من نه یک ساعت تفریحم را گذاشتم برای درس و نه یک ساعت وقت درسم را برای تفریح گذاشتم اگر تفریح نداشته باشی نمی توانی خودت را برای تحصیل آماده کنی . ج 1، ص 60
اوقات فراغت شما طلا می شود اگر :
1. کیفیت زندگی شما بستگی دارد به کیفیت مدیریت شما در استفاده بهتر از وقت ها و فرصت ها ، وقت ، با ارزش ترین منبع مالی و تمام موجودی شما برای خرید چیزهایی است که در زندگی خواهان آن هستید .
2. شما همیشه آزادید که انتخاب کنید چه کاری را اول انجام دهید و چه کاری را بعداً انجام دهید و چه کاری را اصلاً انجام ندهید . این یکی از مهمترین تصمیم گیری های زندگی شماست .
3. خوشبختی وقتی حاصل می شود که شما به کاری که انجام می دهید اعتقاد داشته باشید و آن را خوب بشناسید و دوست داشته باشید .
4. اصل پارتو ( قانون20/80 ) می گوید : 80 در صد از دست آوردهای شما نتیجه 20 درصداز فعالیت های شماست . 20 درصد فعالیتهای سازنده شما کدامند؟ سعی کنید قانون 20و80 را تمرین کنید و همیشه بدانید 20 درصد وقتی که صرف برنامه ریزی برای هر کار می کنید به اندازه 80 درصد وقتی که برای انجام خود آن کار صرف می کنید ،اهمیت دارد .
5 . این توصیه الکس مکنزی متخصص مدیریت زمان را هم به خاطر بسپارید . علت هر شکستی عمل کردن بدون فکر کردن است .
6. در خانه ، کمیت وقت و در هنگام کار کیفیت وقت است که به حساب می آید . آنها را با هم مخلوط نکنید .
7. روشن نبودن قضایا اولین علت اتلاف وقت است . مدام از خودتان بپرسید می خواهم چه کاری انجام بدهم و چه طور می خواهم این کار را انجام بدهم
