کشف واقعیت با خاطرات جنگ
دوشنبه 28 شهریور 1390 6:45 PM
کشف واقعیت با خاطرات جنگ
حسن شیردل، خاطره‌نویس دفاع‌مقدس: وقتی خاطره می‌نویسیم، بر لبه تیغ راه می‌رویم. در نگارش داستان از تمام داشته‌ها و حتی حوادث حاشیه‌ای استفاده می‌کنیم، در حالی که در خاطره، داشته‌های خاطره‌گو تنها ابزار کار‌ند. در خاطره‌نویسی، عناصر محیطی باید به گونه‌ای شرح داده شوند که بتوان نمایش‌نامه و فیلم‌نامه را از آن استخراج کرد.
روایت خطی از مبانی اصلی داستان کلاسیک است که به عنوان یکی از اسلوب‌های خاطره‌نویسی نیز به کار می‌رود.
شیوه نگارش خاطره دفاع مقدس نیز با دیگر حوزه‌های خاطره‌نویسی تفاوت ندارد. بلکه می‌توان آشنایی خاطره‌نویس با اصطلاحات و ادوات جنگی و جغرافیای سیاسی آن را از الزامات کار در این عرصه دانست.
برای فعالیت در این حوزه باید پله‌های داستان‌نویسی را پشت سر گذاشت. در حالی که برای درک فضای داستان و رمان باید با آن آمیخته شد. در مواجهه با خاطرات می‌توان در اولین قدم حوادث و گفته‌های راوی را واقعی دانست و باور کرد. اما خاطره‌نویسی، کشف واقعیت می‌کند.
اغلب پزشکان در کسب تجربه در حوزه تخصصی‌شان، خود را مدیون جانبازان جنگ تحمیلی عراق علیه ایران می‌دانند. این اتفاق در حوزه ادبیات نیز نمود پیدا کرد و از دوران دفاع‌مقدس خاطره‌نویسی بدون مدل و خودساخته‌ای اوج گرفت.
نمونه این نوع خاطره‌نویسی را در کمتر جایی می‌توان یافت. رفتارهای مَردان جنگ، فضا و فُرم جدیدی را ایجاد کرد تا زوایای متفاوت دوران دفاع مقدس حفظ شود. خاطره‌نویسی جنگ، اسلوب‌های خاطره‌نویسی متداول و مرسوم را شکست.
همچنین جنگ تحمیلی عراق علیه ایران و خاطرات آن به دلیل ویژگی‌های متفاوتش مانند، فضاهای معنوی حاکم بر جبهه‌ها، موقعیت مناسبی برای نگارش قصه فراهم کرده و حتی داستان‌های غیرجنگی را نیز تحت تاثیر قرار داده‌اند.
احمد شاکری: تقویت خاطره نویسی دفاع مقدس و توجه ویژه به این قالب نگارشی، راهگشای نگارش داستان های بومی است.
روایت دفاع مقدس و جنگ در کل در برگیرنده زیرگونه ها و قالب های اثبات شده ای چون خود نگاشت، دگرنوشت و تاریخ شفاهی است.
امروزه و در حوزه دفاع مقدس توجه به ریشه یابی و ردپای خاطره نویسی در ادبیات فارسی ارزش های دراماتیک و روایی اینگونه ادبی و چگونگی شکل گیری، حرکت و تکامل آن در عرصه ادبی کشور تامل برانگیز است.
نویسندگان داخلی به لحاظ پیچیدگی و عمق مضمونی و غنای تجربی در حوزه تولید گام های بلندی را برداشته اند.
خاطرات بواسطه خالی بودن از انعکاس های ادبیات تجربی، مسیری بکر و نو را در اختیار ادبیات قرار می دهند.
از اشکالات وارده بر خاطره نویسی دفاع مقدس و جنگ می توان به مشاهده درک هنرمندانه ناقص در برخی از خاطرات پیاده شده بر روی صفحات کاغذ اشاره کرد.
وجود برخی از تشابهات نگارشی خاطره و داستان از اشکالات دیگر وارده بر خاطره نویسی دفاع مقدس به شمار می آید. تشابهات نگارشی در حوزه هایی چون استخدام کلمات در زمره اشکالات ناشی از مشترکات میان خاطره نویسی و داستان نویسی قرار می گیرد.
اللّهمّ عرّفنی نفسک فانّک إن لم تعرّفنی نفسک لم أعرف رسولک اللّهمّ عرّفنی رسولک فانّک ان لم تعرّفنی رسولک لم اعرف حجّتک
حافظ از دست مده دولت این کشتی نوح / ور نه طوفان حوادث ببرد بنیادت
