بنیانگذار دانشگاه

زندگينامه حضرت آية الله العظمى سيد عبدالكريم موسوى اردبيلى «مدظله العالى»

حضرت آیت الله العظمی سید عبدالكریم موسوی اردبیلی (مدّظلّه) بنیانگذار دانشگاه مفید، از مراجع تقلید جهان تشیع و از پیشگامان انقلاب اسلامی ایران و یكی از نزدیك­ترین یاران امام خمینی(ره) رهبركبیر انقلاب اسلامی، به شمار می­آیند. ایشان در سال 1304 خورشیدی در شهر اردبیل، واقع در شمال غربی ایران، در خانوادهای روحانی به دنیا آمدند. پدرشان از روحانیون محترم بودند كه به جهت مخالفت با سیاستهای ضد مذهبی رضا شاه، سال­ها زیر فشار مأمورین حكومتی به سر برده و از جمله حدود سه سال در منزل خود به صورت محبوس زندگی میكردند. ایشان تحصیلات خود را تحت نظر پدر آغاز نمودند و تا سن 18 سالگی در زادگاه خود ادبیات فارسی ، ریاضیات ،مقدمات و بخشی از دروس سطح حوزوی را فراگرفتند

در سال 1322 به قم مهاجرت نموده و در حوزه علمیه به تحصیل مشغول شدند و باقی دروس سطح را نزد اساتیدی چون حضرات آیات گلپایگانی، سید احمد خوانساری، میرزا مهدی مازندرانی و سلطانی فرا گرفتند. سپس در دروس خارج فقه و اصول حضرات آیات  بروجردی، سید محمد داماد و حجت كوه­كمری حاضر شدند و همزمان، به تدریس دروس سطوح عالی پرداختند. در سال 1324 برای استفاده از حوزه  علمیه نجف اشرف، به عراق عزیمت نموده و در آن شهر به مدت دو سال در دروس حضرات آیات عظام خویی و حكیم و شیرازی حاضر شدند. در سال 1327 به جهت بیماری پدر به ایران مراجعت كرده و در حوزه علمیه قم تحصیلات خود را ادامه دادند. در سال 1339 در پی ابتلا به بیماری سختی، ناچار به اردبیل مراجعت كرده و در آن شهر به تدریس و تربیت طلّاب و انجام فعّالیت­های اجتماعی پرداختند. آیت الله العظمی موسوی اردبیلی از اوان جوانی به همراه تحصیلات حوزوی خود، مجدّانه در فعّالیت­های اجتماعی و سیاسی شركت می­جستند. خطابه­های پرشور ایشان در مساجد شهرهای مختلف از جمله ارومیه، همدان، اردبیل، بابل، بندر انزلی در طول سال­های دهه­های 20 و 30 در ایجاد تحرّكات سیاسی و اجتماعی آن شهرها، تأثیر بسیاری برجای گذاشت. پس از بازگشت به اردبیل این مجاهدات شكل جدّی­تری به خود گرفت به­طوری كه ایشان به عنوان كانون تحركات ضدحكومتی در اردبیل و آذربایجان شناخته شده و از سوی سازمان امنیت رژیم شاه تحت تعقیب قرار گرفتند. به این ترتیب مجبور به خروج از اردبیل و مهاجرت به تهران شدند. از هنگام مهاجرت به تهران در سال 1347 تا پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1357، ایشان در كنار تلاش­های علمی خود، با تأسیس و اداره مراكزی چون مؤسسه مكتب امیرالمؤمنین(ع)، كانون توحید و مدارس مفید، به تربیت جوانان و دانشجویان مسلمان پرداخته و ضمن آشنا كردن آنان با مبانی اسلامی، در كنار سایر همرزمان خویش، از جمله آیت الله شهید مطهری و آیت الله شهید بهشتی، بذر انقلاب را در دل جوانان مسلمان كاشته و كادرهای اجرایی آینده انقلاب را تربیت نمودند. بسیاری از آن جوانان، پس از پیروزی انقلاب اسلامی عهده­دار مسؤولیت­های مهمّی از جمله وزارت، نمایندگی مجلس، استانداری یا سفارت شدند و نقش چشمگیری در اداره كشور ایفا كردند.
بااوج­گیری انقلاب اسلامی و مهاجرت امام خمینی به پاریس در سال 1357، شورای انقلاب اسلامی تشكیل شد و 5 نفر از مهم­ترین شخصیت­های انقلابی، از جمله آیت الله موسوی اردبیلی، از سوی امام به عضویت این شورا منصوب شدند. این شورا رهبری انقلاب اسلامی را تا پیروزی آن و همچنین اداره كشور را تا استقرار نهادهای برخاسته از قانون اساسی به عهده گرفت. امام خمینی نخست آیت الله موسوی اردبیلی را به دادستانی كلّ كشور و پس از شهادت آیت الله بهشتی، بهریاست دیوان عالی كشور منصوب كردند. به این ترتیب تا چند ماه پس از وفات امام خمینی در سال 1368 ریاست قوّه قضاییه ایران را بر عهده داشتند. از مهم­ترین اقدامات ایشان، در این مدت، تجدیدنظر و بازنویسی قوانین قضایی ایران و تطبیق آن با فقه شیعه بود. از جمله سایر سمت­های ایشان در این سال­ها، می توان به عضویت در نهادهای مهمّی چون مجلس خبرگان قانون اساسی، شورای بازنگری قانون اساسی، مجلس خبرگان رهبری، شورای عالی انقلاب فرهنگی وهیأت امنای فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران اشاره كرد. رفع یکی از نیازهای جدی حوزه علمیه قم و محقق ساختن یكی از برنامه های دیرینه خود، دانشگاه مفید را در شهر قم بنیان گذاردند. به دنبال فوت امام خمینی، ایشان به شهر قم مهاجرت نموده و از آن زمان در كنار تدریس خارج فقه و اصول و تألیف و انجام وظایف مرجعیت دینی، ریاست عالیه این دانشگاه را شخصاًَ بر عهده دارند.

تاريخچه واهداف

ديدگاه حضرت ‏آيت الله ‏العظمى موسوى اردبيلى مدظله العالى راجع به تأسيس دانشگاه

حوزه‏ های علمیه به واسطه علمایی كه تربیت كرده ‏اند توانسته ‏اند تاكنون مذهب شیعه و اسلام را حفظ كرده و به ما برسانند، ولی نواقصی نیز در حوزه وجود دارد مثلا یكسری علوم و دانشهای رایج امروزی كه پیشرفت روزافزونی هم دارد و مورد نیاز جامعه هم می‏باشد یا در حوزه‏ ها تدریس نمی‏شود و یا به طور كامل پیگیری نمی‏شود. از همان روزهای اوّل ورود ما به حوزه آرزوی ما این بود كه این نواقص برطرف شود. از پیشكسوتان این راه آیت الله شهید دكتر بهشتی، استاد شهید مرتضی مطهری و امثال ایشان بودند و اقداماتی هم انجام شد كه به علّت وجود موانع از سوی حكومت قبلی ناتمام ماند. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به این فكر افتادیم كه نواقص را باید برطرف نمود، به نظرمان رسید باید اشخاصی را تربیت كنیم كه مسایل جدید را با علوم حوزوی به طور تطبیقی و همزمان كار كنند تا بتوانند نیازهای روز را پاسخگو باشند، به همین منظور این دانشگاه را بنیانگذاری و راه‏اندازی كردیم.

زمينه پيدايش

علوم انسانی در عصر روشنگری، بر بستری از ارزش‏ها و باورها بر جای مانده از رنسانس بالید و رشد كرد و با برچسب جهان شمولی از مغرب زمین به همه جوامع از جمله جوامع اسلامی صادر شد. همزمان با این جریان، نوعی ناهماهنگی و گاه گونه‏ای تضاد میان این علوم انسانی رشد یافته در غرب با باورهای اسلامی احساس می‏شد. 
جمعی با محدود ساختن دایره انتظارات از دین، از طریق جداسازی حوزه دین از علم، به واگرایی فوق مشروعیت بخشیدند. در نظر این گروه رسالت دین برقراری روابط آدمیان با معبود است اما در اداره جامعه حرف اوّل و آخر باید از علم شنیده شود. گروهی با اصالت دادن به علم، به تأویل دین روی آوردند تا مشكل را این گونه حل كنند. دسته‏ای دین مدار اما كوته نگر، یكسره به نفی دستاوردهای علمی پرداختند و بر باورهای روبنایی از شریعت جمود ورزیدند.
در این میان اندیشورانی متعهد كه برای حل این معضل، زوایای مختلف زندگی فردی و اجتماعی مسلمانان را مورد توجه قرار داه بودند و به استمرار و پویایی تمدن درخشان، دیر سال و فراگیر اسلامی می‏اندیشیدند، راهی نو در پیش گرفتند. اینان با الهام از كتاب خدا بر این باورند كه اسلام دین برگزیده خدا «و رضیت لكم الاسلام دینا» (مائده/ 6) و یگانه شریعت مقبول اوست «و من یبتغ غیر الاسلام دینا فلن یقبل منه» (آل عمران/  80) دینی كه پیامبرش برای بشارت گفتن و بیم دادن همه مردمان در هر زمان و مكان و بی هیچ استثناء «و ما ارسلناك الا كافّه للناس بشیراً و نذیراً»  (سبأ/28)برانگیخته شده است و مخاطبانش آدمیانند، به اعتقاد اینان اسلام بالنده «الاسلام یعلو و لا یعلی علیه » در پرتو اجتهاد و تفقه، یعنی فهم شریعت متناسب با زمان و مكان با تكیه بر منابع اصیل و روش‏های معتبر، می‏تواند نیازهای انسان را در هر عصر و عرصه، پاسخ در خور دهد و سعادت این جهانی و رستگاری آن جهانی فرد و جامعه را تأمین كند. اینان برآنند كه دانشمندانی روشن بین با تفقّه و اجتهاد در دین به كشف و تبیین منطقی مستحكم مبتنی بر قواعد شریعت و بینش توحیدی دست یازند و بر اساس آن روابط حاكم بر رفتار انسان و مناسبات او با جامعه، طبیعت و خداوند را بررسی، كشف، آزمون و تحلیل نمایند، این بود كه دورنمایی از آن افق روشن به دست فرهیختگانی چون علامه شهید مرتضی مطهری، آیت الله شهید دكتر بهشتی، آیه الله العظمی موسوی اردبیلی و سایر بزرگان ترسیم گردید.

تاريخچه و اهداف

دانشگاه مفید یك مؤسسه تحقیقاتی - آموزشی و یكی از جدیدترین مراكز حوزوی دانشگاهی است كه با همین رویكرد مبارك، در سال  1368هجری خورشیدی ( 1409هجری قمری) در شهر مقدّس قم، در جوار یكی از بزرگترین حوزه‏های علوم اسلامی بنیانگذاری شده است. مؤسس آن، حضرت آیت اللَّه العظمی حاج سید عبدالكریم موسوی اردبیلی (مدظله‏العالی) خود مرجعی روشن بین، دردآشنا و آینده نگر است.

اهداف تأسیس دانشگاه مطابق ماده (1) اساسنامه _ مصوب جلسات150, 151 و 158 شورای عالی انقلاب فرهنگی در 10/3 /1367 , 17/3/1367 و 4/5/ 1367 -  عبارت است از:

 - مطالعه و تحقیق در علوم و معارف اسلامی و بازبینی و بازنگری در علوم انسانی بر اساس مبانی و موازین اسلامی

 - معرفی وبکارگیری نتایج تحقیقات انجام شده در وجوه گوناگون حیات فرهنگی و اجتماعی ملل اسلامی

بر این اساس دانشگاه رسالتی فراتر از مرزهای جغرافیایی احساس می‏كند و آهنگ خدمت به جهان اسلام را دارد. بر همین مبنا و متناسب با امكانات محدود موجود افزون بر دانشجویان ایرانی، دانشجویانی از دیگر سرزمین‏های اسلامی از جمله عراق، افغانستان، تركیه، پاكستان و كشمیر در دانشگاه به تحصیل مشغولند و تقاضاهای متعددی نیز از كشورهای گوناگون به دانشگاه واصل شده كه در حال بررسی است. همچنین افزون بر دانشمندان ایرانی از صاحب‏نظران دیگر كشورها چون لبنان، مالزی، اردن، سوئد، فرانسه، انگلستان، هلند، آمریكا برای ایراد سخنرانی‏های علمی و تدریس دعوت شده است. دانشگاه در حال حاضر با چند دانشگاه و مرکز علمی مهم داخلی و خارجی قرارداد همکاری آموزشی و پژوهشی منعقد نموده ویا در حال انعقاد می باشد.