پاسخ به:زندگی نامه علما
پنج شنبه 5 آبان 1390 9:41 AM
آيت عرفان
مصطفى محمدى اهوازى
تولدى سبز
عارف كامل، فقيه زاهد و استاد كل آيةاللَّه سيد على شوشترى نامش در آسمان عرفان شيعى چونان خورشيدى تا ابد تلاءلو و نورافشانى دارد. وى كه درخشش باطن پاكش چشم هر نظارهگر را خيره مىسازد. به سال (1222 ه'.ق.) در شوشتر از شهرهاى خوزستان چشم به جهان گشود.[1]
تبار وى با چند واسطه به عالم بزرگ و محدث كبير، مرحوم سيد نعمتاللَّه جزايرى مىرسد. سلسله نسب او را اين چنين برشمردهاند:
سيد على فرزند سيد محمد فرزند سيد طيب فرزند سيد محمد فرزند سيد نورالدين فرزند سيد نعمتاللَّه جزايرى(ره).[2]
سيد على شوشترى براى تحصيل علم و راهيابى به كمال عازم نجف اشرف شد و از استادان آن ديار كمال استفاده را برد. وى بعد از تكميل تحصيل و اخذ درجه اجتهاد و كسب اجازه از علماى نجف به ديار خود بازگشت و به امر قضا، حل مشكلات مردم و تدريس پرداخت.[3]
سيد على شوشترى برادرى نيز به نام سيد احمد (1220 - 1305 ه'.ق.) داشته كه از بزرگان عصر خود بوده است.
ايشان سيدى عالم، عابد، زاهد، متهجد، سخاوت پيشه و همواره به عبادت و اعانت به اهل علم و مردم مشغول بوده است. پس از وفات، اين عالم بزرگ پيكرش را به نجف اشرف منتقل و در مقبره شوشترىها به طرف قبله صحن مطهر علوى به خاك سپرده شد.[4]
سيد نورالدين (1088 - 1158 ه'.ق.) كه نامش در سلسله نسب سيد على شوشترى آمده، از عالمان دينى و داراى تأليفاتى بوده است كه از آن جمله مىتوان به كتاب «فروق اللغات» اشاره نمود.[5] ايشان داراى هشت پسر بوده كه يكى از آنها سيد محمد است كه وى نيز در جرگه عالمان قرار دارد و نزد پدر مدفون است و سيد على شوشترى نيز از نسل ايشان است.[6]
سفيرى از غيب
در سالهايى كه سيد على شوشترى فارغ از هر امرى مشغول تدريس و قضاوت در بين مردم شوشتر بود، سفيرى الاهى او را به راهى پر رمز و راز دعوت نمود و او را شايسته بيش از آنچه كه هست دانسته و در شبى سياه و تار او را به وادى نور و حقيقت راهنمايى كرد.
صاحب «طرائق الحقائق» اين حادثه فرحبخش را اين چنين بيان مىكند:
مرحوم سيد بعد از تحصيلات مراتب علم و تكميل اجتهاد از علماى نجف اشرف اجازه حاصل و به وطن باز آمد و به تدريس و قضا مشغول شد. در يكى از شبها در حدود ساعت 2 بامداد صداى در را شنيدند. وقتى نام او را پرسيدند، گفت: نام من «ملا قلى جولا» است و مىخواهم به محضر آقا برسم.
سيد على فرمود: حالا دير وقت است. اگر كارى هست فردا به در مَدْرس بياييد.
در اين هنگام عيال سيد گفت: شايد كارى مهم و لازم داشته باشد كه اين وقت شب آمده؛ شايسته است رخصت دهيد تا به خدمت شما برسند.
سيد على فرمود: حال كه تو خود راضى به زحمت هستى، پس ناچار بايد از اتاق بيرون روى تا آن مرد وارد شود. وقتى ملا قلى وارد شد؛ در گوشهاى قرار گرفت و ساكت ماند.
گفتند: حاجتت را بگو.
گفت: آمدهام عرض نمايم اين راه كه مىروى به جهنم مىرسد.
اين را گفت و رفت.
وقتى عيال سيد آمد، پرسيد چه كارى داشت؟ سيد در جواب فرمود: گويا جنون داشته است. بعد از هشت شب باز در همان وقت، درِ منزل سيد على كوبيده شد. معلوم شد ملا قلى است و مىخواهد خدمت آقا برسد. سيد على وقتى فهميد ملا قلى است گفت: گويا هر وقت جنونش گُل مىكند نزد ما مىآيد. بعد از ورود، خطاب به سيد على گفت: مگر نگفتم اين راه كه مىروى به جهنم مىرسد. حكم امروزت مبنى بر ملكيت آن محل باطل است و سند صحيح و معتبر كه به امضاى علما و معتبرين در وقف بودن آنجا در فلان جا به اين نشانى پنهان است؛ اين را گفت و رفت.
سيد به فكر فرو رفت، كه اين مرد كيست و چه مىگويد؟
چون صبح شد به مدرس رفت و با بعضى از خواص به آن محل رفته و آنجا را كَندند. جعبهاى ظاهر شد؛ وقتى باز نمودند، همان سندى كه ملا قلى گفته بود. لذا سيد على حكم ديروز خود را لغو نموده و حكم به وقف بودن آنجا دادند.
پس از هشت شب ديگر، نيمه شب در كوبيده شد باز هم ملا قلى بود. سيد على وقتى فهميد كه ملا قلى آمد. خود به ديدارش شتافته و مقدمش را گرامى داشته و در صدر نشاندش و گفت: حق با شما بود. حال تكليف چيست و چه بايد كرد؟
ملا قلى گفت: حال كه معلوم شد جنون ما گُل نمىكند، هر آنچه دارى بفروش و بعد از اداى ديون به نجف اشرف برو و ضمن عمل به اين دستورالعمل منتظر باش تا به تو برسم.
سيد على نيز طبق دستور عمل نموده و به نجف اشرف رفت. روزى در وادىالسلام ملا قلى را ديد كه مشغول دعا است. بعد از فراغت از دعا به خدمتش رسيد و با هم به محل خلوتى رفتند. ملا قلى گفت: فردا من در شوشتر فوت خواهم كرد و دستورالعمل تو نيز اين مىباشد و از آن جا با سيد على وادع گفت.[7]
اين كه «جولاه» كيست و از كجا آمد، عدهاى معتقدند:
از آنچه كه به اسناد صحيح در احوال جولاه نوشتهاند؛ اين مقام معنوى آن بزرگوار را به استقامت اتصال به باطن ولايت علويه مهدويه حاصل آمده است بلا توسطى.[8] و از اين روى مىتوان گفت كه اين يكى از بزرگان «اويسى» بوده است.[9]
استادان
در اين كه مرحوم سيد على شوشترى غير از آن شخص مجهول الحال (جولاه)، استاد ديگرى در عرفان داشته است يا خير، در تاريخ چيزى به صراحت ذكر نشده است. البته برخى براى ارتباط بين سيد على شوشترى و مرحوم بيدآبادى زحماتى متحمل شدهاند و سعى نمودهاند ايشان را به واسطه سيد صدرالدين كاشف دزفولى و يا سيد مهدى بحرالعلوم به مرحوم بيدآبادى ارتباط دهند؛ بدين دليل كه اولاً: سيره علماى عرفان اين بوده كه بدون استاد و پير راه، طى طريق نمىنمودند؛ چرا كه آن را بس خطرناك مىدانستند.
ثانياً: قراينى موجود است كه ايشان با برخى از شاگردان مرحوم بيدآبادى در ارتباط بوده است.[10]
از جمله آن قراين چگونگى راه پيدا كردن شيخ انصارى به محضر سيد على شوشترى است كه با اندك تفاوتى در كتابهاى تراجم، اين چنين نقل شده است:
«شيخ مرتضى انصارى(ره) پس از خاتمه تحصيلات مقدماتى خود در دزفول به قصد اتمام تحصيل تصميم مىگيرد كه عازم عتبات عاليات گردد. قبل از رفتن، به محضر مبارك سيد كاشف دزفولى، از شاگردان برجسته مرحوم بيدآبادى حاضر شده تا علاوه بر گرفتن دستورالعملى براى تصفيه روحى و باطنى، از آن جناب درخواست دعا و نصيحت بنمايد.
به اين نيت به طرف منزل سيد كاشف رفته و در آن هنگام كه هوا گرم و سوزان و مقارن ظهر نيز بوده، وقتى به خانه سيد مىرسد، پس از در زدن و آمدن خدمتكار تقاضاى خود را مطرح مىكند؛ ولى خدمتكار وقتى به داخل مىرود فراموش كرده و آمدن شيخ را به سيد كاشف نمىگويد. حدود يك ساعت به طول مىانجامد و شيخ منتظر مىماند تا اين كه خود سيد متوجه شده و به در منزل رفته و از ايشان معذرت خواهى مىكند و چنين دعا مىكند: شيخ مرتضى! همانطورى كه در اين آفتاب سوزان ايستادى و گرما را تحمل نمودى، اميد است خدواند تو را در عالم آفتابى كند... شيخ تقاضاى دستورالعمل مىكند. سيد مىفرمايد: چون به قصد تحصيل عازم نجف اشرف هستيد، بدانيد كه ادامه تحصيل خود يك نوع عبادت است. ضمناً اطمينان داشته باشيد كه به وسيله حاج سيد على شوشترى - كه او از ما است - به اين فيض معنوى نايل خواهيد شد.[11]
در هر صورت اگر اين استناد را صحيح بدانيم مىتوان سلسله برخى از استادان و شاگردان ايشان در عرفان را به اين صورت ترسيم نمود:
سيد قطبالدين محمد نيريزى شيرازى (1100 - 1173 ه'.ق.)
شيخ جعفر كاشف الغطاء محمد بيدآبادى سيد مهدى بحرالعلوم
(متوفاى 1228 ه'.ق.) (متوفاى 1198ه'.ق.) (1155 - 1212ه'.ق.)
ملا على نورى سيد صدرالدين كاشف دزفولى
(متوفاى 1246 ه'.ق.) (1174 - 1258 ه'.ق)
ملا حسن نورى ملا هادى سبزوارى سيد على شوشترى
(1212 - 1289 ه'.ق.)
ملا محمد كاشانى و جهانگير خان قشقايى ملا حسينقلى همدانى
(1243 - 1328 ه'.ق.)
آيةاللَّه بروجردى آقارحيم ارباب ميرزا على آقا شيرازى
(1294 - 1375 ه'.ق.)
ميرزا جواد ملكى تبريزى احمد كربلايى
(متوفاى 1343ه'.ق.) (متوفاى1332ه'.ق.)
ملا على معصومى همدانى امام خمينى سيد على قاضى
(1357-1312) (1409-1320) (1366-1285ه'.ق.)
آيةاللَّه محمدتقى بهجت سيد محمدحسين طباطبايى[12]
(متولد1334ه'.ق.) (1321- 1402 ه'.ق.)
شاگردان
سيد على شوشترى كه فقيهى عارف در مباحث فقهى و عرفانى بود، شاگردان مبرزى داشته است كه در اين جا به اسامى برخى از آنها اشاره مىشود.
ملا فتحاللَّه كيميايى
وى داراى كمالات بسيارى بود، هم رياضيات مىدانست و هم خطاط بود؛ كتابهايى هم از وى به جا مانده است وحضرت آيةاللَّه حسنزاده آملى مطالب عرفانى از ايشان نقل مىكند. ايشان با «وفايى»، شاگرد ديگر سيد على شوشترى در عرفان همدوره بوده است وهردو از درس حاج سيد على شوشترى استفاده كردهاند.
يك شب ملافتحاللَّه كيميايى كه در شوشتر اقامت داشت، متوجه مىشود شيخ وفايى كه در نجف سكونت داشته، شب گذشته نماز شبش ترك شده است؛ لذا نامهاى به وفايى مىنويسد كه:
«وفايى! فلان شب تو را در ميان نماز شب خوانان نيافتم! چرا نماز شبت ترك شد؟»
وقتى نامه به دست وفايى مىرسد تعجب مىكند و در جواب نامه مطلب ايشان را تصديق مىنمايد.[13]
ملا فتحاللَّه وفايى(1303 ه'.ق.)
وى از دانشوران شوشتر، آشنا به مسائل سير و سلوك و عارف بود. وى در اين زمينه كتابى تأليف نموده است كه در قسمتى از آن مىنويسد:
«من به امر شيخ جعفر شوشترى اين كتاب را تأليف كردم تا عرفانى را كه از كرامت الاهى نشأت مىگيرد، با عرفان و تصوفى كه از يك صنعت نشأت مىگيرد جدا كنم.
انسان وقتى رياضت مىكشد، ملكهاى در او ايجاد مىشود كه مىتواند كارهاى محيرالعقولى انجام دهد. اين امر مثل صنعت نجارى، مربوط به تقويت نفس در يك زمينه به خصوص است و ربطى هم به ارتباط انسان با خدا ندارد و موجب سعادت او نمىشود؛ در حالى كه در عرفان حقيقى اشراقاتى بر قلب انسان وارد مىشود و بر اثر اين اشراقات، حقايقى بر انسان آشكار مىگردد.[14]
ايشان علاوه بر كتاب فوق كه تحت عنوان «سراج المحتاج فى السير و السلوك» تأليف شد، داراى ديوانى به نام «ديوان وفايى» است كه اين دو كتاب چاپ شده و در كتابخانه آيةاللَّه مرعشى موجود است. و همچنين كتابهاى تراجم سه كتاب ديگر براى ايشان ذكر نمودهاند كه عبارت است از:
التنبيهات الجليّه؛
شهاب ثاقب فى ردّ الصوفيه؛
الجبر و الاختيار[15]
از ايشان نقل شده است كه در مدح استادش سيد على شوشترى گفته است:
«كسى را كه ديدم طيب رفته بود و طاهر برگشته بود، حاج سيد على شوشترى بود(ع) كه ابداً خلل و خطرى در راه به او نرسيده بود؛ زيرا كه بندهاى بود مطيع. اگر چه سير او فىالجمله به سبب بعضى رياضات بود، اما به جذب حق و ارشاد مرشد حقيقى رفته بود و ابداً كسى از سرّش مطلع نبود.[16]
جناب آقاى سيد محمدحسن مرعشى كه در ديوان عالى كشور و سپس شوراى عالى قضايى خدمت كرده و اكنون در مدرسه عالى شهيد مطهرى به تدريس فقه و اصول مشغول است و از شاگردان احفاد سيد على شوشترى است در مورد ملا فتحاللَّه وفايى مىگويد:
ايشان كه در ابتدا در سلك متصوفه و آشناى به مسائل آنان بود؛ پس از مدتى احساس كرد كه در ميان اين طايفه حقيقتى وجود ندارد. لذا سفرى به مشهد رضا(ع) كرد و با تضرع و استغاثه از حضرت خواست او را از اين وضع برهاند و استادى حقيقى در سير و سلوك به او معرفى نمايد. پس از چندى شبى در خواب خدمت حضرت رسيد. امام(ع) به او فرمود: «كسى را كه تو دنبال او هستى، در نجف است، به آن جا برو و از او استفاده كن» با شنيدن اين جملات از خواب بيدار مىشود و از اين كه نشانهاى از آن شخص نگرفته است، متأثر مىشود؛ ولى در عين حال با راهنمايى حضرت عازم نجف مىشود تا گمشدهاش را پيدا كند.
ايشان مىگويد: در نجف با يك صوفى برخوردم كه مردم به او مراجعه مىكردند، احتمال دادم كه شايد او مراد من باشد. خود را آماده كرده و جهت خدمت و تلمذ نزد او حركت نمودم. در بين راه با آقا سيد على شوشترى كه همشهرى من بود و سابقه آشنايى داشتم، برخورد كردم. ايشان وقتى مرا ديدند، فرمودند: «وفايى، تو را پيش من فرستادهاند نه پيش آن آقايى كه مىخواهى نزدش بروى».
در اين هنگام بود كه فهميدم از طرف حضرت رضا(ع) به آقا سيد على سفارش شدهام و آب در كوزه و ما تشنه لبان مىگرديم. از همان موقع ارتباط من با ايشان استمرار يافت و از محضرش استفادهها بردم. در اين مدت او را كسى يافتم كه سير و سلوك عرفانى را درست انجام مىدهد و انحرافى مانند آنچه در ميان متصوفه بود، در ايشان نديدم.[17]
حاج شيخ عبدالرحيم شوشترى (1313ه'.ق.)
ايشان از شاگردان برجسته شيخ انصارى نيز بودهاند و شيخ ايشان را بر ديگران ترجيح مىداده است.
صاحب «المآثر و الآثار» درباره وى مىگويد:
«عالم عامل و عارف كامل و فقيه فاضل بود؛ به زهد و رياضات شرعيه و مخالفت نفس مشهور است. در جرگه رؤساى مذهب، از كسانى شمرده مىگردد كه حين علو مقامش تا همه جا رسيده. شيخ الطايفه، استادكل مرتضى انصارى او را بر جميع اصحاب خويش، علماً و عملاً ترجيح مىداد. بلكه حضرت استاد مذكور را مىگويند با وى در مقام ارادت بود.[18]
صاحب اعيان الشيعة نسب ايشان را به مرحوم محمدباقر مجلسى مىرساند:
الشيخ عبدالرحيم تسترى پسر محمدعلى فرزند محمدحسين فرزند عبدالكريم فرزند محمدرضا فرزند محمدتقى فرزند محمدباقر صاحب بحارالانوار.
و در ادامه مىافزايد:
عالم، فاضل، محقق، مدقق، ورع و زاهد بود كه هميشه با شيخ انصارى در ارتباط بود و جميع امالى ايشان را نوشته و اجازه روايت از او داشت. در نهايت به درخواست ميرزا ابراهيم سبزوارى به سبزوار رفته و به تدريس مشغول بود تا وفات نمود.
بعد از فوت او را به نجف اشرف برده و در صحن مطهر ولايت به خاك سپردند.[19]
آقا بزرگ تهرانى در الذريعه،[20] و ميرزا محمدعلى معلم حبيبآبادى در «مكارم الآثار»[21] شيخ عبدالرحيم را از جمله شاگردانِ سيد على شوشترى برشمرده و بيان نمودهاند كه شيخ عبدالرحيم رسالهاى در احوال و خصوصيات سيد على شوشترى و برادرش سيد احمد نوشته است.
البته نويسنده اين سطور تا كنون نتوانسته است آن كتاب را به دست بياورد. در «طرائق الحقايق» نيز آمده كه از جمعى از ثقات شنيدم كه شيخ عبدالرحيم به سيد على شوشترى ارادتى باطنى داشته است.[22]
ايشان صاحب تأليفات متعددى نيز هست كه مىتوان به موارد ذيل اشاره كرد:
1. كتابى در فقه در 8 جلد.
2. كتابى در اصول.
3. نتيجة الانظار كه به صورت نظم در علم اصول نگاشته شده است، اما به اتمام نرسيده است.
4. شمس الهدى لمن شك اوسها، منظومه است در يك فرع فقهى كه به سال 1288ه'.ق. به پايان رسيده و داراى 56 بيت است.
5. محاسن الآداب كه كتاب شريف «منية المريد» شهيد ثانى را به نظم درآورده با افزودن مسائل مهم ديگر كه در سال 1290 در نجف آن را در 1250 بيت به پايان رساند.
لازم به ذكر است، دو كتاب اخير در كتابخانه آيةاللَّه مرعشى - بخش نسخ خطى به شماره 4063 - موجود است.
ملا حسين قلى همدانى (1311 - 1239)
ايشان از عمدهترين شاگردان سيد على شوشترى در عرفان بود و بعد از سيد على، كرسى اخلاق و عرفان به ايشان سپرده شد. وى در مورد چگونگى آشنايى خود با سيد على به عارف كامل ملا على همدانى چنين مىگويد:
روزگارى در نجف اشرف به درس شيخ انصارى مىرفتم. پس از مدتى دريافتم كه شيخ انصارى هميشه روزهاى چهارشنبه به منزل شاگردش (در اصول و فقه) سيد على شوشترى مىرود. روزى من نيز به آن جا رفتم و ديدم شيخ به هيئت شاگرد و سيد به هيئت استاد نشسته و مواعظى بيان مىكند. به ذهنم آمد كه من نيز هميشه به نزد سيد آمده و استفاده كنم. سپس بلند شدم بروم كه سيد به من فرمود: اگر خواستى به مجلس ما بيايى بيا. و من نيز از آن روز به بعد به آن مجلس راه يافتم.[23]
فضايل اخلاقى
از جمله خصوصيات مهم و بارز اخلاقى ايشان بخشندگى بسيار و توجه به تنگدستان بود؛ به گونهاى كه اموال خود را به آنها بخشيده و ايشان را بر خود ترجيح مىداد.
سيد محسن امين در اعيان الشيعة نقل مىكند:
بعد از فوت سيد محمد - پدر سيد على شوشترى - كه از بزرگان شوشتر بود، آنچه كه نصيب سيد على شد - نزديك به 3 هزار تومان - آن را نگرفته و به برادرش سيد احمد تحويل مىدهد تا خرج فقرا و مستحقين بنمايد و او نيز تمام آن را در اين راه مصرف نمود.[24]
سيد على شوشترى عمرش را در ترك لذات دنيوى و زندگى زاهدانه بسر برد و از دنيا به قدر ضرورت بهره گرفت و بدين حالت نيز زندگى را وداع نمود.
شيخ محمدتقى اصفهانى از عالمان و بزرگان اصفهان، در كتابش موسوم به «مفتاح السعادة» برخى از امورى را نقل مىكند كه دلالت بر بلندى مرتبه و عظمت شأن سيد على شوشترى دارد.[25]
از برنامههاى عبادى ايشان مىتوان به مواظبت بسيار بر اعتكاف در مسجد كوفه و سهله نام برد.[26]
در عرصه علم
سيد على شوشترى قبل از ورود به وادى نور و عرفان، به مرحله اجتهاد رسيده بود و به تدريس نيز اشتغال داشت. بعد از آن بود كه به دستور مولا قلى جولاه به نجف رفت. احتمالاً وى در آن جا به مباحث فقه و اصول نيز اشتغال داشته است و در كلاس درس شيخ انصارى به اعتراف ملا حسينقلى همدانى - چنان كه گذشت - نيز شركت مىنموده است.
اين نكتهاى بس مهم و ارزنده است كه وادى علم نه تنها مانعى براى قرب به خدا نيست كه زمينه بهترى نيز براى اين كار فراهم مىنمايد. در غير اين صورت بزرگانى چونان سيد على شوشترى و شاگرد مبرزش حسينقلى همدانى، در اين وادى قدم نمىزدند.
ارتباط سيد على شوشترى با بزرگ مرد فقه و اصول بسيار نزديك بود. و محبت شديدى بين آن دو حاكم بود و هميشه مصاحب يكديگر بودهاند.
اين ارتباط به گونهاى بود كه مرحوم شيخ انصارى، سيد على را وصى خود قرار داده و سيد بر شيخ نماز خوانده است. و اين تقرّب و نزديكى با توجه به احتياطات علمى و عملى شيخ، نشان از اعتقاد شيخ به بزرگى روح و طهارت نفس سيد على است.
طبابت
شوشترى علاوه بر تبحر در علوم حوزوى و عرفان در طبابت نيز تبحر داشته است؛ ولى به جز «شيخ انصارى» كسى را مداوا نمىنمود كه علتش آشكار نيست.
فاضل عراقى در «دارالسلام» به مناسبتى ذكرى از طبابت سيد على مىكند. وى در اين كتاب ذيل نام كسانى كه خدمت حضرت حجة بن الحسن(ع) رسيدهاند مىگويد:
نقل كرد حاجى ملا على محمد بزرگ كه مرتبه تقوى و تقدس او بر اهل نجف اشرف مخفى نيست و احتياج به تزكيه و توثيق ندارد از براى حقير سيد محمد كه در وقتى از اوقات مبتلا شدم به مرض تب و اين مرض طولانى شده و كار به جايى رسيد كه قواى من ضعيف شد و طبيب من كه سيد الفقها و المجتهدين آقاى حاج سيد على شوشترى كه شغل و عمل ايشان طبابت نبود و غير از شيخ مرحوم ديگرى را معالجه نمىنمود، از من مأيوس شد؛ لكن به جهت تسلى خاطر من بعضى دواهاى جزئى (را) تجويز مىنمود... .[27]
مشايخ شيخ
مشايخ اجازه حاج سيد على به تصريح خود ايشان در اجازه نامهاى كه به ميرزا محمد همدانى داده عبارتند از: شيخ مرتضى انصارى[28] و سيد حسين امام جمعه شوشتر.[29]
فرزندان
از حاج سيد على شوشترى، فرزندى به نام سيد حسين به يادگار ماند كه بزرگوارى، كريم بودن، عبادت بسيار و باهوش و ذكاوت از صفات بارزش بود.
ايشان در دوران نوجوانى به تحصيل علوم شرعى پرداخت و بعد از آن به طبابت روى آورده و طبيبى ماهر گشت.
سيد حسين نيز مانند پدر بزرگوارش، بر ضعيفان بسيار ترحّم مىنمود و ايشان را نه تنها بدون اجرت معاينه مىنمود بلكه پول داروهايشان را نيز مىپرداخت.
و بر اساس حكيم بودن سيد حسين بود كه نوادگان حاج سيد على شوشترى ملقب به حكيم گشتند. هم اكنون عدهاى از ايشان در شوشتر و برخى ديگر در تهران زندگى مىكنند.
سيد محمدتقى حكيم از پدرش سيد علىاصغر حكيم - از استادان علامه محمدتقى شوشترى - و او هم از پدرش حاج آقا حسين حكيم فرزند حاج سيد على شوشترى نقل كردهاند كه:
حاج سيد حسين حكيم سفرى به نجف و نزد پدر بزرگوارش مىكند و پدر به او مىگويد: شما به شوشتر برو كه اگر بيمارى را از مرگ نجات دهى، ارزشش بيش از آن است كه در نجف بمانى و به زيارت بروى. مىتوانى از راه دور هم زيارت بخوانى. شما بايد بروى و به مردم خدمت كنى.
نوشتهاند كه «وفايى» - شاگرد سيد على شوشترى - هنگام وفات حاج سيد على بالاى سر آن بزرگوار بود. سيد على به ايشان وصيت كرد كه پس از مرگِ من پسرم سيد حسين به نجف مىآيد و پس از مراسم تشييع و تدفين تصميم مىگيرد كه در نجف بماند؛ ولى تو او را منصرف كن و نگذار در اينجا بماند. او را راهى شهر و ديار شوشتر كن.
وفايى مىگويد، همين طور هم شد. من به پسر حاج سيد على گفتم: پدرت وصيت كرده كه در نجف نمانى و به شوشتر باز گردى.[30]
ايشان نيز به وصيت پدر عمل كرد و به شوشتر بازگشت و مشغول خدمت به مردم شد. ظاهراً در همان جاست كه مكاشفهاى براى ايشان رخ مىدهد كه به نقل آن مىپردازيم.
حاج سيد حسين حكيم مىگويد:
بعد از ظهر روز جمعهاى كه براى خواندن زيارت عاشورا به پشت بام خانه رفته بودم. پس از تمام شدن زيارت عاشورا ناگهان ديدم فردى كه مدتها در منزل ما خدمتگزار بود و وفات يافته بود. گويا در هوا در حال حركت است و به طرف من مىآيد، نزديك شد و نزد من فرود آمد. سلام كرد، جوابش را دادم.
گفتم: فلانى از كجا مىآيى؟ گفت: از نجف (ايشان در نجف مدفون بود)
گفتم: از آنجا چه خبر دارى؟ خيلى خوش آمدى، از پدرم چه خبر؟
گفت: حالش خيلى خوب است! نگران مباش! مقامش بسيار عالى و ارزنده است.
گفتم: شيخ انصارى چطور است؟
گفت: شيخ انصارى هم خوب است.
گفتم: مقام پدر من بالاتر است يا شيخ انصارى؟
گفت: من نمىدانم، شيخ انصارى خيلى مقام دارد، پدرت هم مقام دارد.
اين سخن را گفت و از من دور شد و رفت.[31]
وفات
حاج سيد على شوشترى پس از عمرى مجاهده و تحمل رنج مبارزه با نفس،[32] در سال (1281 ه'.ق.) در نجف اشرف به ديدار محبوبش شتافت و براى هميشه خاكنشينان از بركت وجودش محروم شدند.
ايشان را در مقبره متصل به در قبله صحن مطهر علوى مقابل مقبره شيخ انصارى به خاك سپردند.
[2] همان و زندگانى و شخصيت شيخ انصارى، مؤلف مرتضى انصارى، ص 135.
[3] طرائق الحقائق، معصومعلى شيرازى، ج 3، طبع سنگى، ص 216.
[4] مكارم الآثار، ميرزا محمدعلى معلم حبيبآبادى، ج 3، ص 690.
[5] همان، ج 1، ص 2.
[6] همان، ج 3، ص 690.
[7] طرائق الحقائق، ج 3، ص 467 و 466.
[8] اصطلاح قدماى مشايخ اهل سلوك نسبت به كسانى كه استادى در عرفان نداشتهاند.
[9] تاريخ حكما و عرفاى متأخر بر صدرالمتألهين، منوچهر صدوقى سها، ص 150.
[10] آشناى حق، شرح احوال و افكار آقا محمد بيدآبادى، على صدرايى خويى، قم، 1379، نهاوندى، ص 2 - 41.
[11] مقدمه حق الحقيقية، على فتحى، صافى، اهواز، 1335، ص ز ح، نقل از تاريخ حكما و عرفا، ص 155. (با اندكى تغيير).
[12] ر. ك: كيهان انديشه، شماره 11؛ تاريخ حكما و عرفاى متأخر بر صدرالمتألهين، منوچهر صدوقى سُها، ص 151 و 150.
[13] روزنامه جمهورى اسلامى، 1374/8/1، ص 12، آيةاللَّه سيد محمدحسن مرعشى شوشترى.
[14] همان.
[15] ر. ك: معجم مؤلفىالشيعة، ص 103؛ الكنى و الالقاب، ج 3، ص 288؛ فرهنگ بزرگان اسلام و ايران، ص 413.
[16] تاريخ حكما و عرفاى متأخر بر صدرالمتألهين، منوچهر صدوقى سها، ص 149، به نقل از شهاب ثاقب، طهران، صدر، ص 17 - 16.
[17] روزنامه جمهورى اسلامى، 1374/8/1، ص 12.
[18] المآثر و الآثار، محمدحسن خان اعتمادالسلطنة، به كوشش ايرج افشار، ج 1، چاپ اول، 1363 ش، ص 196.
[19] اعيان الشيعة، سيد محسن امين، ج 7، ص 470.
[20] الذريعه، آقا بزرگ تهرانى، جزء رابع، بيروت، ص 161.
[21] مكارم الآثار، ميرزا محمدعلى، ج 7، ص 2538.
[22] طرائق الحقايق، محمد معصوم شيرازى با تصحيح محمدجعفر محبوب، ج 3، ص 7 - 466.
[23] تاريخ حكما و عرفاى متأخر بر صدرالمتألهين، منوچهر صدوقى سها، تهران، 1359، ص 133.
[24] اعيان الشيعة، ج 8، ص 316.
[25] همان، ص 316.
[26] زندگى و شخصيت شيخ انصارى، ص 136.
[27] زندگى و شخصيت انصارى، ص 136.
[28] ايشان عالمى پارسا و فقيهى با تقوا از نوادگان مرحوم محدث جزايرى بود. وى در سال 1189 در شوشتر متولد شد و در ورع و قوت ايمان وحيد زمانش بود. ايشان مقدمات را نزد فضلاى شوشتر تحصيل نمود و سپس براى تكميل تحصيلات به عراق هجرت كرد و از محضر سيد على صاحب رياض استفاده برد و به شوشتر بازگشت و در رديف مراجع آنجا قرار گرفت.
وقتى شيخ جعفر شوشترى از عتبات به شوشتر بازگشت و تحصيلاتش بر سيد معلوم گشت، در روز جمعه در مسجد جامع بر منبر رفت و در حضور چند هزار نفر اعلميت شيخ جعفر را تصديق نمود.
اين سيد بزرگوار در سال (1254 ه'.ق.) به قصد زيارت ائمه عراق رهسپار آنجا شد و چون به كاظمين رسيد در آنجا بيمار شد و فوت نمود و در همان جا در زير طاق متصل به حرم مطهر سمت راست به خاك سپرده شد.
[29] زندگانى و شخصيت شيخ انصارى، ص 137.
[30] روزنامه جمهورى اسلامى، 1374/8/1، ص 12، آيةاللَّه سيد محمدحسن مرعشى شوشترى.
[31] همان.
[32] از تاريخ وفاتش اختلاف است. برخى 1283 و برخى نيز 1305 دانستهاند كه ظاهراً سال 1281 صحيح است. ر.ك: كيهان انديشه، شماره 11، ص 39.