سقاخانه ها ، تکایا و آرامگاه ها استان تهران

 گشت و گذاری در پایتخت ایران ، تهران  ( قسمت هفتم )

در شهر تهران بیش از 290 سقاخانه وجود دارد که به برخی از آنها اشاره می شود.

سقاخانه نوروزخان

این سقاخانه

واقع شده و در گذشته نه چندان دور از معروف ترین سقاخانه های تهران به شمار می رفت. سرتاسر گذر این سقاخانه طاق بندی شده بود و شمایل بزرگان دینی و مذهبی، علم ، بیرق و علامت سیاه را به آن می آویختند. زورخانه ای به همین نام در کنار این سقاخانه وجود داشت که از زورخانه های معروف و نامی شهر به شمار می رفت و دالان ورودی آن از زیر سقاخانه نوروزخان می گذشت. امروزه این سقاخانه از رونق افتاده و چندان مورد توجه نیست.

سقاخانه عزیز محمد

این سقاخانه از موقوفات شخصی به نام عزیز محمد (که بانی آن نیز به شمار می آید) است. بنای سقاخانه دارای آب انبار قدیمی و حوضچه آب و شیر و پاشیر است. در این سقاخانه جایگاهی خاص برای روشن کردن شمع تعبیه شده است. در زیر شیر آب، سنگی با سطح صاف بر سینه دیوار نصب و بر آن حک شده است: «الاحقر- حاج عباس فرزند محمد به عنوان یادگار در آب و پاسنگ و لوله کشی ... » بقیه جمله بر اثر گذشت زمان از بین رفته است. سقاخانه عزیز محمد

قرار دارد.

سقاخانه کل عباسعلی

این سقاخانه

قرار دارد و قدمت آن به دوره قاجار می رسد. سقاخانه کل عباسعلی در شهریور ماه 1311 شمسی مرمت و بازسازی شد. در سال های اخیر نیز از طرف کسبه محلی برخی از نقاط تخریب شده آن مورد بازسازی قرار گرفت.

سقاخانه آینه

این سقاخانه

واقع است. در تزئینات این سقاخانه آینه کاری بسیار به کار رفته و همین موجب نامگذاری سقاخانه شده است. این سقاخانه توسط حاج میرآخور در سال 1304هـ . ق بنا شد و یکی از پر زرق و برق ترین سقاخانه های تهران به شمار می رود.

سقاخانه شیخ هادی در خیابان شیخ هادی ، سقاخانه دباغ ها در بازار مولوی ، سقاخانه حضرت ابوالفضل (ع) در خیابان ناصرخسرو و ....

براساس یادداشت های «حسینعلی بیهقی» تکیه دولت

قرار داشت و محوطه وسیعی بود با ساختمان سه طبقه مدور به ارتفاع تقریبی 24 متر که در وسط آن صفحه ای گرد به ارتفاع سه متر برای نمایش تعزیه وجود داشت. گرداگرد صحن غرفه هایی برای تماشاگران و عزاداران و نیز غرفه مخصوص شاه و محارم و اطرافیان احداث شده بود.

ساختمان این بنا از تماشاخانه های روباز رومی اقتباس شده و هنگام عزاداری ، آن را با خیمه و چادر بزرگ پوشش می دادند. این بنا در زمان پهلوی اول به کلی تخریب گردید و بانک ملی فعلی بازار در محل آن ساخته شد. هم اینک تعدادی تصویر و نقشه از آن بنای باشکوه برجای مانده است.

تکیه دولت نمونه مثال زدنی از معماری کاربردی ایرانی بود. اگر چه در ساخت این بنا ، از آمفی تئاتر های غربی الگو گرفتند، اما مصالح تزیین ، شکل و خوش ساختی آن ، کاملاً با روحیه ایرانی و معماری دوره قاجار همخوانی داشت. به علاوه اگر تعزیه را نمایش مذهبی سنتی ایران بدانیم، «تکیه دولت» کامل ترین ساختمان ممکن برای اجرای تعزیه به شمار می رفت.

تکیه نیاوران

بنای عظیم و باشکوهی به چشم می خورد که دارای معماری و فرم خاص است. سال هاست که این بنا به عنوان تکیه مورد استفاده قرار می گیرد. این بنا که در سال 1237 شمسی به دستور ناصرالدین شاه احداث شد دارای صحن مسقف با خرپای بزرگ چوبی و سقف شیروانی است.

برمبنای نوشته های «دکتر ناصر تکمیل همایون» ، تهران روی هم نزدیک به پنجاه تکیه داشت که همه آنها در ایام سوگواری سرتاسر با پارچه سیاه و جملات مذهبی پوشیده می شد و مراسم عزاداری سرور شهیدان حضرت حسین بن علی (ع) در آنها برگزار می شد. هر محله چندین تکیه مسقف و بی سقف داشت که مهم ترین آنها پس از تکیه حاج میرزا آقاسی ( عباس آباد ) و تکیه دولت عبارت بود از : تکیه سپهسالار ، تکیه سرچشمه ، تکیه ولیخان ، تکیه زنبورک خانه، تکیه نوروزخان ، تکیه سیدنصرالدین ، تکیه قورخانه ، تکیه عودلاجان و ....

در کنار آرامگاه ابن بابویه ، عالم شهیر سده چهارم ، مقابر زیادی از اندیشمندان ، هنرمندان و سیاستمداران و .... در دل آن آرمیده اند. میرزا ابوالحسن خان حکیم، علامه تنکابنی ، میرزا لطفعلی نصیری ، علامه دهخدا ، میرزاده عشقی ، جهان پهلوان تختی و ...

گورستان ظهیرالدوله

باغی به مساحت 4300 متر مربع ، آرامگاه بزرگانی چون ملک الشعرای بهار، ایرج میرزا، رشید یاسمی ، رهی معیری ، دکتر محمد حسین لقمان ادهم ، محمد مسعود ، ابوالحسن صبا ، درویش خان ، روح الله خالقی ، فروغ فرخزاد ، حبیب سماعی ، مرتضی محجوبی و ... است. این باغ با دفن علیخان ظهیرالدوله داماد ناصرالدین شاه به گورستان بدل شد. این گورستان موجب تجدید خاطرات بسیاری از روشنفکران و هنرمندان است.

، مقابر و گورهای مربوط به مسیحیان ارامنه ، روس ، یونانی ، فرانسوی و لهستانی جای دارد. در گورستان ارامنه سنگ قبرهایی از 150 سال پیش به جای مانده است. و در گورستان لهستانی ها قبور برخی سربازان کشته شده جنگ جهانی دوم به چشم می خورد.

گورستان روس و یونان با مقبره زیبای شاهزاده گرجی ارتودکس مذهب، در مساحتی حدود 8000 متر مربع ، مقبره سرباز گمنام جنگ جهانی دوم را با ستاره ای سرخ بر فراز آن ، در دل خود جای داده است. در گورستان کاتولیک ها و آشوریان ، کتیبه های طولی و عرضی در اشکال گوناگون مشاهده می شود.

می توان از گورستان بی بی زبیده ، امامزاده عبدالله ، امامزاده علی اکبر ، امامزاده اسماعیل و ... نام برد.