جغرافیای طبیعی استان تهران

ناهمواری ها:

استان تهران در جنوب مركز رشته كوه های البرز كه در شمال ایران از آذربایجان تا خراسان با جهت غربی – شرقی كشیده شده، قرار دارد. رشته كوه البرز به سه دیواره تقسیم می شود :

دیواره شمالی: ارتفاعات محدودی از این دیواره در استان تهران و بقیه آن در استان مازندران قرار دارد.

دیواره میانی: حد شمال استان را تشكیل می دهد و مرتفع ترین قسمت رشته كوه های البرز مركزی است. كوه دماوند و قله آن به ارتفاع 5671 متر در این قسمت قرار دارد. قله دماوند نهمین قله مرتفع دنیا به شمار می رود. این دیواره عظیم كوهستانی به صورت كوه های (كندوان) و پس از آن كوه های (طالقان) در شمال غربی استان، تا محل اتصال رود (الموت) به (طالقان رود) ، ادامه می یابد. در شمال شرقی نیز این دیواره با نام رشته ارتفاعات فیروزه كوه و سواد كوه تا دره رود فیروزه كوه (شعبه اصلی حبله رود) كه از جنوب دامنه شرقی آن می گذرد، امتداد می یابد. در شرق دره فیروزه كوه كه پس از دریافت شعباتی حبله رود نامیده می شود، ارتفاعات (شهمیرزاد) شروع می شود.

دیواره جنوبی: سومین بخش ار ارتفاعات مركزی است كه رودخانه جاجرود و كرج آن را بریده و به سه قسمت جدا از هم تقسیم نموده است. این سه قسمت عبارتند از :

- كوه های لواسانات كه بین دره های رود دماوند و جاجرود قرار دارند و در شمال به دره (رود لار) محدودند.

- دنباله این كوه ها در شرق جاده آب علی به نام قره داغ و دماوند تا دره حبله رود امتداد یافته اند.

- كوه های شمیرانات كه بین سرچشمه های جاجرود و كرج قرار دارندو بلندترین نقطه آنها توچال با ارتفاع 3942  میباشد.

علاوه بر این سه دیواره كوهستانی، در جنوب و شرق دشت تهران كوه هایی با ارتفاع كم وجود دارند كه مهمترین آنها كوه های حسین آباد و نمك در جنوب و بی بی شهربانو و القادر در جنوب شرقی و ارتفاعات قصر فیروزه در شرق است.

آب و هوا:

در نواحی مختلف استان تهران به علت موقعیت ویژه جغرافیایی، آب و هوای متفاوتی شكل گرفته است. سه عامل جغرافیایی در ساخت كلی اقلیم استان تهران نقش موثری دارند:

كویر یا دشت كویر:

مناطق خشك مانند دشت قزوین، كویر قم و مناطق خشك استان سمنان كه مجاور استان تهران قرار دارند، از عوامل منفی تاثیر گذار بر هوای استان تهران هستند و موجب گرما و خشكی هوا، همراه با گرد و غبار می شوند.

رشته كوه های البرز:

این رشته كوه ها موجب تعدیل آب و هوا می شود.

بادهای مرطوب و باران زای غربی:

این بادها نقش موثری در تعدیل گرمای سوزان بخش كویری دارند، ولی تاثیر آن را خنثی نمی كنند.

استان تهران را می توان به سه بخش اقلیمی زیر تقسیم كرد:

اقلیم ارتفاعات شمالی: بر دامنه جنوبی، بلندی های البرز مركزی در ارتفاع بالای3000 متر قرار گرفته و آب و هوایی مرطوب و نیمه مرطوب و سردسیر با زمستان های بسیار سرد و طولانی دارد. بارزترین نقاط این اقلیم، دماوند و توچال است.

اقلیم كوهپایه: این اقلیم در ارتفاع دو تا هزار متری از سطح دریا قرار گرفته و دارای آب و هوایی نیمه مرطوب و سردسیر و زمستاهایی به نسبت طولانی است. آب علی، فیروزه كوه ، دماوند، گلندوك، سد امیر كبیر و دره طالقان در این اقلیم قرار دارند.

اقلیم نیمه خشك و خشك : با زمستان های كوتاه و تابستان های گرم، در ارتفاعات كم تر از 1000 متر واقع شده است. هر چه ارتفاع كاهش می یابد، خشكی محیط بیشتر می شود. ورامین ،شهریار و جنوب شهرستان كرج در این اقلیم قرار گرفته اند.

هوای تهران در مناطق كوهستانی دارای آب و هوای معتدل و در دشت، نیمه بیابانی است. تهران در مرز شرایط جوی بری و اقیانوسی قرار گرفته و تمایل آن به موقعیت بری بیشتر از وضعیت اقیانوسی است.

منابع آب:

وجود رودخانه هایی دایمی مانند رودخانه كرج، رودخانه جاجرود، رودلار،حبله رود، رود شور یا ابهر رود و طالقان رود موجب شده تا استان تهران از لحاظ منابع آب كمبودی نداشته باشد. بیشترین رودخانه های استان از كوه های البرز سرچشمه می گیرد.

در استان تهران قنات های متعددی وجود داشته كه در گذشته نه چندان دور در تامین آب مورد نیاز مناطق شهری و روستایی سهم به سزایی داشته اند. لیكن امروزه با استفاده از امكانات آب لوله كشی كه از سدهایی چون امیركبیر، لتیان و لار تامین می شود، آب قنات ها و چشمه ها فقط برای كشاورزی و آبیاری مصرف میشود و فقط بعضی چشمه ها، به ویژه چشمه های آب معدنی كه بیشتر در شمال شرقی استان متمركزند، اهمیت سابق خود را حفظ كرده اند. مهم ترین این چشمه ها عبارتند از چشمه اعلا دماوند، چشمه قلعه دختر، چشمه آب علی هراز، چشمه وله در گچسر، چشمه شاه دشت كرج، چشمه علی در شهر ری، چشمه تیزآب، چشمه گله گیله و ...