راهنمای زیارت، پیاده روی و خرید در بازار و بافت تاریخی قم

خانه زند

در انتهای تاریکی میدان کهنه، نور آفتاب و زشتی های بلوار عمار یاسر چشم تان را می زند. چشم تان که به روشنایی و زشتی عادت کرد، می توانید پیاده یا سواره، بلوار را به سمت چپ در پیش بگیرد تا به اولین چهارراه برسید. سمت چپ چهار راه محله سیدون قرار دارد.

در خیابان انقلاب پیش روی کنید تا برسید به کوچه 17. حوصله کنید، از سر کوچه تا عقب نشینی جلوی خانه زند راهی نیست. چیزی نمی گذرد که رو به روی تان سردر زیبای حاجی علی خان زند ظاهر می شود. از همین جا یکی از سه بادگیر گردن کلفت خانه پیداست.

 اما برای دیدن بادگیرهای دیگر، اندرونی و بیرونی، شاه نشین و باقی سوراخ سمبه های خانه باید از در و هشتی ورودی گذشت. قم از این خانه های دیدنی کم نداشت.

اما وقتی خیابان کشی ها و پارکینگ ساختن ها شروع شد، خانه های قم یکی بعد از دیگری از پای در آمدند.

خانه زند، یزدان پناه و شاکری اما ماندند تا همچنان شکوه خانه های قاجاری شهری را به یاد ساکنان جدیدش بیاورند. از اهالی مسن خانه که اشیای تاریخی خانه موزه زند هستند، هم به آسانی نگذرید.

نیمه نو

مسیر رفته را تا خروجی بازار کهنه بازگردید. روزگاری نه چندان دور قم صاحب یک راسته بازار طولانی بود اما با از راه رسیدن بلوار عمار یاسر بازار دو تکه شد. دو تکه نو و کهنه نو و کهنه. اگر از چهارراه به سمت چپ بروید، چیزی نمی گذرد که به ابتدای نیمه نوی بازار قم می رسید. ساخت و سازهای این قسمت از بازار قم کار قاجارهاست.

در همان ابتدای راسته قاجاری حکام حاج عسگرخانی قرار دارد که همچنان دود از دودکش هایش بالا می رود و هنوز به مشتری هایش نمره داده می شود. از دیدن سرای شین که حالا انبار حبوبات است و زمانی محل کسب و کار عمده فروش های بازار بوده، لذت خواهید برد. توی مسجد ملا جعفر می توانید نمازتان را بجا بیاورید.

سرای حاج عباسقلی خان هم باب دندان خانم هاست، اگر چه برای آقایان هم بد نیست. به هر حال اینجا پارچه هم ارزان تر از بقیه حجره های بازار است و هم متنوع تر. پس قاعدتاً زیاد معطل خرید نمی شوید. تیمچه صدراعظم را هم که حالا محل فروش خشکبار است، به عجله ببینید.

تیمچه ای با دو سقف

درست زیر یکی از طاق های با گچ سفید شده بازار نو، دری چوبی قرار دارد که رو به یکی از زیبا و مفصل ترین تیمچه های ایران باز می شود. سقف دو پوسته و 32 حجره گرد تیمچه به هزینه حاج آقا حسین طباطبایی در اوایل سده 14 برپا شد هر کدام از کارشناسان فن که گذرشان به تیمچه بزرگ قم افتاده است، ذوق و سلیقه معمار باشی بنا، استاد حسن قمی را تحسین کرده بزاند. سال ها قبل بازار قم دو تیمچه کوچک دیگر داشت. به همین خاطر مردم این تیمچه را بزرگ می گفتند کسبه تیمچه رگ سالیان سال است که در تیمچه های شان چیزی جز فرش نفروخته اند، پس اگر از آنهایی هستید که دست شان به دهنشان می رسد، قالی و گلیم های موجود را ورق بزنید که اینجا یکی از مراکز فروش فرش های کرک و ابریشم قم است. سالهاست رقیبان اصفهانی و تبریزی عرصه تولید قالی ابریشم را به همکاران قمی شان باخته اند. پس با کمال اطمینان سوغات نفیس تان را انتخاب کنید.

تماشای تاریخ

سوهان به دست بیایید تا سه راه بازار و بپیچید به سمت راست و وارد خیابان ارم شوید. با چند دقیقه پیاده روی خیابان ارم شما را به میدان آستانه می رساند. در حاشیه میدان روی تابلویی از کاشی های خشتی لاجوردی رنگ نوشته شده: موزه آستانه مقدسه قم، افتتاح دور جدید: فروردین ماه 1361.

البته سابقه موزه قم به سال 1314 شمسی بر می گردد و تاریخ ذکر شده در تابلوی لاجوردی رنگ، تاریخ جا به جایی اشیا از حرم به محل فعلی است. ویترین های موزه در دو طبقه اشیای تاریخی را به تماشا گذاشته اند. قدمت بعضی از اشیای موزه به هزاره اول  قبل از میلاد می رسد.

با قدم زدن بین ویترین های موزه می توانید سنگ قبرهای شاهان قجری، دست بافته های صفوی، سفال های باستانی، کاشی های براق و زرین اسلامی، قرآن های نفیس خطی و کلی اشیای ریز و درشت قیمتی و تاریخی را ببینید و به نشانه تحسین سر تکان دهید.

تا قبل از افتتاح موزه زند، موزه آستانه تنها محلی بود که می شد نام موزه را رویش گذاشت. در همسایگی موزه، ورودی مدرسه فیضیه که قدمتش 9 قرن تخمین زده می شود قرار گرفته است. البته دیدن ایوان صفوی منقوش و صحن وسیعش فقط برای آقایان مقدور است.