جغرافیا
یک شنبه 23 مرداد 1390 12:56 AM
ديباچه: "جغرافيا؛ يعني کشور شناسي" اين، ديدگاهي است که در ذهن بسياري از دانش‌آموزان وجود دارد. زيرا دانش‌آموزان در کتاب جغرافياي خود، بيش از هر چيز درباره وسعت، محصولات و وضعيت آب و هواي کشورهاي مختلف مطالعه مي‌کنند. در حالي که در رشته جغرافيا فقط يک درس در شاخه جغرافياي طبيعي، تحت عنوان "جغرافياي قاره‌ها" وجود دارد و تمام مباحث اين رشته کاربردي و فني است.در يک کلام مي‌توان گفت که موضوع جغرافيا "مکان" است و اين علم، مکان را تا جايي که به زندگي انسان مربوط مي‌شود، مطالعه مي‌کند و در اين مطالعه سعي دارد سطح زمين را از نظر تمام ويژگي‌هاي آن مانند سردي و گرمي، حاصلخيزي، سستي و سختي، شوري و شيريني، خشکي و رطوبت و هزاران ويژگي ديگر بشناسد. به همين دليل مشاهده مستقيم زمين، روش اصلي مطالعه جغرافيا است. جغرافيا در مقطع کارشناسي در پنج شاخه اصلي جغرافياي طبيعي، جغرافياي انساني ، کارتوگرافي، جغرافيا و برنامه‌ريزي شهري و جغرافياي سياسي ـ نظامي ارائه مي‌شود و هر يک از گرايش‌هاي جغرافياي طبيعي و انساني داراي شاخههاي متعددي است. البته تفاوت هر گرايش با گرايش ديگر تنها در 8 واحد تخصصي است و به همين دليل بسياري از دانشگاه‌ها در دفترچه راهنماي آزمون سراسري، گرايش‌هاي موجود در دانشگاه خود را ذکر نکرده و تنها به شاخههاي اصلي جغرافيا که در آن دانشگاه تدريس مي‌شود، اشاره نموده‌اند.
شاخه جغرافياي طبيعي:
جغرافياي طبيعي علمي است که محيط طبيعي و تأثير عوامل و عناصر محيطي بر زندگي و فعاليت انسان را مطالعه مي‌کند. اين علم در مقطع کارشناسي داراي دو گرايش ژئومورفولوژي و آب و هواشناسي است.
گرايش ژئومورفولوژي:
ژئومورفولوژي بيشتر به پديده‌هاي سطح زمين توجه دارد؛ يعني ريخت يا چهره زمين را مطالعه مي‌کند. به همين دليل اين علم ارتباط بسياري با زمين‌شناسي دارد و تحت تأثير يافته‌هاي علم زمين‌شناسي است. چرا که ريخت يا شکل ظاهري زمين، تبلور اتفاقات درون زمين مي‌باشد. البته زمين‌شناسي بيشتر به اعماق و لايه‌هاي دروني زمين مي‌پردازد اما ژئومورفولوژي فرآيندهاي بيروني يا سطحي زمين را مطالعه مي‌کند.
دروس تخصصي گرايش ژئومورفولوژي:
ژئومورفولوژي مناطق شهري، نقشه‌ها و نمودارهاي ژئومورفولوژي، هيدرولوژي کاربردي، کاربرد ژئومورفولوژي در برنامه‌ريزي شهري و منطقه‌اي، تفسير نقشه (توپوگرافي و زمين‌شناسي)، پايان‌نامه.
گرايش آب و هواشناسي (اقليم):
رشته آب و هواشناسي فرآيندهاي حاکم در داخل جو از جمله انرژي و توزيع آن در سطح سياره زمين، حرکات جو و قانونمندي‌هاي حاکم بر اين حرکات و تأثير اين فعاليت‌ها را بر روي زيست و فعاليت انسان‌ها، جانداران و محيط بي‌جان سياره زمين مطالعه مي‌کند. در اين گرايش بيشتر مسائل آب و هوا و تأثير عناصر و عوالم اقليمي در فعاليت انسان و مسائل بهره‌برداري از زمين مثل کشاورزي مطرح مي‌شود.
درس‌هاي اين رشته در طول تحصيل :
دروس مشترک در شاخههاي مختلف جغرافيا:
جغرافياي آب‌ها، جغرافياي خاک‌ها، جغرافياي زيستي، آب و هواي ايران، ژئومورفولوژي ايران، منابع و مسائل آب ايران، اصول و روش‌هاي برنامه‌ريزي ناحيه‌اي، مباني جغرافياي جمعيت، مباني جغرافياي روستائي، مباني جغرافياي اقتصادي (کشاورزي) ، مباني جغرافياي اقتصادي (صنعت) ، حمل و نقل و انرژي، جغرافياي سياسي، مباني جغرافياي شهري، جغرافياي کوچ‌نشيني، پژوهش ميداني در جغرافيا (روش تحقيق عملي)، زمين در فضا، رياضيات ، آمار و احتمالات ، منابع و مآخذ جغرافياي ايران، فلسفه جغرافيا و جغرافياي کاربردي، تاريخ علم جغرافيا، کارتوگرافي (نقشه‌کشي)، نقشه‌برداري (نظري و عملي)، نقشه‌خواني، روش تحقيق (نظري) ، اصول سنجش از دور، کاربرد عکس‌هاي هوايي و ماهواره‌اي در جغرافيا، کامپيوتر در جغرافيا، مباني علم جغرافيا، زمين‌شناسي براي جغرافيا، مباني اقليم‌شناسي، آب و هواي کره زمين، مباني ژئومورفولوژي.
دروس اصلي مشترک در گرايش‌هاي جغرافياي طبيعي:
جغرافياي قاره‌ها، جغرافياي کواترنر، زمين‌شناسي ايران، مسائل جغرافيائي مناطق خشک ايران، حفاظت خاک، جنگل و مرتع و مسائل آن در ايران، جغرافياي ناحيه‌اي ايران ، متون جغرافياي طبيعي به زبان خارجي ، جغرافياي انساني ايران، نقشه‌برداري تکميلي، مباني محيط زيست، ژئومورفولوژي اقليمي، کاربرد جغرافياي طبيعي در برنامه‌ريزي شهري و منطقه‌اي (با تأکيد بر ايران).
شاخه کارتوگرافي:
کارتوگرافي هنر، علم و فن تهيه انواع نقشه براي استفاده در ساختار اقتصادي، فرهنگي، دفاع ملي، روابط بين‌الملل، تعليم و تربيت، جهانگردي و موارد متنوع ديگر است. يعني يک جغرافيدان به ياري نقشه، اطلاعات دقيقي درباره موقعيت‌ها و پراکندگي‌ها به دست مي‌آورد. با توجه به اين که ما صدها نوع نقشه داريم، مشخص است که تهيه يک نقشه نياز به مهارتي خاص دارد که اين مهارت را دانشجوي شاخه کارتوگرافي به دست مي‌آورد.
دروس پايه و اصلي:
رياضيات ، سنجش از راه دور، ژئومورفولوژي ايران، جغرافياي آب‌هاي ايران، منابع و مآخذ جغرافياي ايران، متون جغرافيايي به زبان خارجي ، جغرافياي خاک‌ها، جغرافياي نظامي ايران، مباني جغرافياي سياسي، فلسفه جغرافيا، زمين در فضا، زمين‌شناسي براي جغرافيا، مباني آب و هواشناسي، جغرافياي آب‌ها، ژئومورفولوژي عمومي، جغرافياي زيستي، کاربرد آمار در جغرافيا، جغرافياي اقتصادي عمومي، جغرافياي جمعيت، جغرافياي روستايي (عمومي و ايران)، جغرافياي شهري (عمومي و ايران).
دروس تخصصي:
آمار و احتمالات، کامپيوتر، فيزيک نور، کليات جغرافياي جهان، تئوري خطاها، فتوگرامتري، تفسير عکس، هيدروگرافي، نقشه‌برداري، کارتوگرافي رياضي، کارتوگرافي موضوعي، عکاسي و فن چاپ، گرافيک، نقشه‌برداري هيدروگرافي، پروژه کارتوگرافي، کارتوگرافي کامپيوتري، جغرافياي خليج‌فارس، ژئودزي عمومي، نجوم ژئودزي، کارتوگرافي، متون جغرافيايي به زبان خارجي، جغرافياي آب‌هاي ايران، جغرافياي نظامي در ايران.
شاخه جغرافياي انساني:
جغرافياي انساني به عنوان يکي از شاخههاي مهم علم جغرافيا در دو گرايش جغرافياي شهري و روستائي در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالي کشورمان ارائه مي‌شود.
گرايش جغرافياي شهري:
جغرافياي شهري به مطالعه مسائل مهمي از جمله گسترش شهرها، مسائل اقتصادي و جمعيتي شهرها و بحث روز جغرافياي شهري؛ يعني توريسم مي‌پردازد. بررسي نحوه اشغال فضا، نوع، تمرکز و پراکندگي مشاغل در يک شهر و چگونگي جابه‌جايي از محل کار به سکونت، ارتباط شغل و مسکن و تأثيرات متقابل و چندجانبه‌اي که ميان اين متغيرها برقرار است، در جغرافياي اجتماعي شهرها بررسي مي‌شود.
دروس اصلي مشترک در گرايش‌هاي مختلف جغرافياي انساني:
جغرافياي جمعيت ايران، جغرافياي روستائي ايران، جغرافياي شهري ايران، جغرافياي اقتصادي ايران، حمل و نقل انرژي، اصول علم اقتصاد، نظريه‌هاي اقتصادي و اقتصاد توسعه، متون جغرافياي انساني به زبان خارجي ، نقشه‌ها و نمودارهاي موضوعي در جغرافياي انساني، ويژگي‌هاي جغرافياي انساني مناطق خشک ايران، جغرافيا و صنعت توريسم، ويژگي‌هاي جغرافيائي کشورهاي توسعه يافته، ويژگي‌هاي جغرافيائي کشورهاي اسلامي، ويژگي‌هاي جغرافيائي آسياي ميانه، کاربرد جغرافياي طبيعي در برنامه‌ريزي شهري و روستائي، جغرافياي تاريخي (با تأکيد بر ايران).
دروس تخصصي گرايش جغرافياي شهري :
اقتصاد شهري، شهرها و شهرک‌هاي جديد، روابط متقابل شهر و روستا با تأکيد بر ايران، اصول و روش‌هاي برنامه‌ريزي شهري، برنامه‌ريزي شهري در ايران، کارگاه برنامه‌ريزي‌شهري و منطقه‌اي(روش تهيه تفسير طرح‌هاي شهري و منطقه‌اي)،پايان نامه.
گرايش جغرافياي روستايي:
اين گرايش به بررسي رابطه شهر و روستا، برنامه‌ريزي و توسعه روستايي، نوسازي و آينده روستاها، روستاهاي آينده،علل و عوامل مهاجرت روستانشينان، بهداشت و اوقات فراغت روستائيان، حفظ محيط زيست، نحوه حمل و نقل، کيفيت زندگي و وضعيت اقتصادي روستاها مي‌پردازد.
دروس تخصصي گرايش جغرافياي روستايي:
اصول و روش‌هاي برنامه‌ريزي روستائي، اقتصاد روستائي، روابط متقابل شهر و روستا با تأکيد بر ايران، برنامه‌ريزي روستائي در ايران، کارگاه برنامه‌ريزي روستائي (روش تهيه و تفسير طرح‌هاي روستائي)، پايان نامه.
شاخه جغرافيا و برنامه‌ريزي شهري:
شاخه جغرافيا و برنامه‌ريزي شهري تلاش مي‌کند تا با توجه به عوامل انساني و طبيعي موجود در هر شهر، براي مسائل جمعيتي، اقتصادي و زيست محيطي آن، برنامه‌اي بينديشد تا مطابق اين برنامه مهندسين معمار، عمران، سازه و تأسيسات، بخش‌هاي مختلف شهر را طراحي کرده و مشکلات شهر را حل نمايند.
شاخه جغرافياي سياسي ـ نظامي:
اين شاخه از جغرافيا به بررسي نقش عوامل جغرافيايي در سرنوشت جنگ‌ها مي‌پردازد؛ عواملي مثل وضعيت ارتفاعات، آب‌و هوا يا وضعيت کشورهاي همسايه که مي‌تواند نقش بسزايي در سرنوشت يک جنگ و در نتيجه در وضعيت سياسي يک کشور داشته باشد.
دروس پايه و اصلي:
تهيه و تفسير نقشه‌هاي هوا و اقليم، سازمان‌هاي بين‌المللي، نظاميان و سياست، مباني و اصول جغرافياي نظامي، اصول روابط بين‌المللي، حقوق اساسي جمهوري اسلامي ايران، مقدمه‌اي بر روش تحقيق در جغرافيا، نقشه‌خواني، مباني عکس‌هاي هوايي، تفسير عکس‌هاي هوايي، اصول سنجش از دور، آشنايي با رسته‌هاي نظامي، اطلاعات و عمليات، طرح و عمليات، اصول آفند و پدافند.
دروس تخصصي:
آب و هواي مناطق نظامي ايران، تهيه و تفسير نقشه‌هاي ژئومورفولوژي، ژئومورفولوژي ايران، جغرافياي نظامي ايران ، مسائل سياسي و نظامي ايلات و عشاير ايران، جغرافياي نظامي ترکيه و عراق، جغرافياي نظامي کشورهاي حاشيه خليج‌فارس، جغرافياي نظامي افغانستان و پاکستان، جغرافياي نظامي شوروي، مسائل نظامي و استراتژيک معاصر، جغرافياي سياسي ايران، تاريخ اجتماعي و سياسي ايران، جغرافياي سياسي خليج‌فارس، جغرافياي اقتصادي سياسي جهان سوم، جغرافياي سياسي جهان اسلام، جنبش‌ها و نهضت‌هاي سياسي اسلام در قرن 20، هنر جنگ، سياست خارجي ايران، نقشه‌هاي موضوعي، جغرافياي آب‌هاي ايران، متون جغرافيا به زبان خارجي .
توانايي‌هاي لازم :
آمار و مباني رياضي در رشته جغرافيا اهميت ويژه‌اي دارد زيرا تهيه مدل‌هاي مختلف و نمايش آنها مانند محاسبه سطح جزر و مد دريا، محاسبه بارش باران يا محاسبه آب‌هاي زيرزميني از طريق علم آمار و احتمالات و زبان رياضي ممکن است. همچنين هندسه و رياضي دو پايه مهم گرايش کارتوگرافي است و به همين دليل به اعتقاد بسياري از استادان رشته جغرافيا بهتر است که براي اين گرايش از بين داوطلبان گروه رياضي فيزيک دانشجو پذيرفته شود. علاوه بر هندسه و رياضي دانشجوي اين رشته بخصوص دانشجوي جغرافياي انساني بايد به علوم اجتماعي علاقه‌مند بوده و درک خوبي از مسائل اجتماعي داشته باشد تا بتواند مسائل اجتماعي و جمعيتي شهر را بررسي کرده و راه حل‌هاي مناسبي براي مشکلات موجود ارائه دهد.
موقعيت شغلي در ايران :
فارغ‌التحصيلان گرايش آب و هواشناسي مي‌توانند در سازمان هواشناسي، وزارت نيرو، وزارت جهاد کشاورزي، سازمان حفاظت از محيط زيست، شهرداري‌ها، ستاد حوادث غيرمترقبه وزارت کشور و مراکز نظامي مشغول به کار شوند. دانشجويان گرايش ژئومورفولوژي نيز مي‌توانند در وزارت جهاد کشاورزي مشغول به کار گردند. مؤسسه تحقيقات آبخيزداري جهاد کشاورزي نيز که لايه‌هاي سطحي زمين را براي کنترل فرسايش مطالعه مي‌کند، مرکز مناسبي براي جذب فارغ‌التحصيلان اين رشته است و در نهايت بايد به سازمان زمين‌شناسي به عنوان يکي ديگر از مراکز اشتغال فارغ‌التحصيلان اين رشته اشاره نمود. فارغ‌التحصيلان کارتوگرافي نيز مي‌توانند در مراکز متعددي مانند سازمان نقشه‌برداري کشور، سازمان جغرافياي نيروهاي مسلح و وزارتخانه‌هاي نيرو و معادن مشغول به کار شوند. فارغ‌التحصيلان جغرافياي انساني مي‌توانند به عنوان محقق در سازمان برنامه و بودجه، بنياد مسکن انقلاب اسلامي، بنياد مستضعفان و جانبازان، سازمان جغرافيايي نيروهاي مسلح، سازمان محيط زيست، شهرداري‌ها و وزارتخانه‌هاي آموزش و پرورش، مسکن و شهرسازي، کشور، جهاد کشاورزي، معادن و فلزات، دفاع و نفت مشغول به کار شوند و در بخش بازاريابي کارخانجات کشور فعاليت کنند. همچنين در حال حاضر در اکثر کشورهاي جهان ، افرادي که در صنعت توريسم کار مي‌کنند، فارغ‌التحصيل جغرافياي شهري هستند. چون بخش مهمي از دروس جغرافياي شهري در زمينه توريسم است. استانداري‌ها و شهرداري‌ها نيز از مراکز اصلي فعاليت فارغ‌التحصيل جغرافياي شهري مي‌باشد. جغرافياي نظامي نيز در مقطع ليسانس يک رشته کاربردي است. به همين دليل فارغ‌التحصيلان اين رشته به راحتي جذب سازمان‌هاي نظامي، انتظامي و سياسي مي‌شوند و در مراکزي مانند ستادهاي تخصصي و عمومي و مراکز مطالعات جغرافيايي نيروهاي مسلح و دفتر مطالعات منطقه‌اي وزارت امور خارجه فعاليت مي‌کنند.
پیامبر (ص): صبر اگر به بیقراری رسید دعا مستجاب می شود.
عزیز ما قرنهاست که چشم انتظار به ما دارد!
