علوم اجتماعی
یک شنبه 23 مرداد 1390 12:51 AM
ديباچه: سالانه بيش از 80 ميليون نفر به جمعيت جهان اضافه مي‌شود. به همين دليل سن نيمي از جمعيت جهان کمتر از 25 سال است و در اين ميان بيش از يک ميليارد جوان در سنين 15 تا 24 سال قرار دارند و اين بيانگر آن است که کشورهاي دنيا بخصوص کشورهاي در حال توسعه که بيشتر جمعيت جهان به آنها اختصاص دارد، در سال‌هاي آينده با معضلات اجتماعي بسياري در شهرها و روستاها رو به رو خواهند شد. به زبان ديگر تقاضاي اجتماعي براي آموزش، بهداشت، اشتغال، مسکن و در مجموع رفاه اجتماعي بيشتر مي‌شود و در نتيجه وجود مختصصاني که با پژوهش، مطالعه و برنامه‌ريزي, راه‌هاي رسيدن به رفاه اجتماعي را بيابند، بسيار ضروري است. هدف رشته علوم اجتماعي تربيت متخصصاني است که نياز جامعه را در زمينه‌هاي فوق برآورده سازند. اما چون عنوان علوم اجتماعي داراي مفهوم وسيعي است، رشته علوم اجتماعي به گرايش‌هاي متفاوتي تقسيم شده است. برهمين اساس علوم‌اجتماعي داراي چهار گرايش پژوهشگري اجتماعي، برنامه‌ريزي اجتماعي ، رفاه و تعاون اجتماعي و مردم‌شناسي است.
گرايش پژوهشگري اجتماعي:
هدف پژوهشگري اجتماعي ساختن انسان جامعه‌شناس است. انساني که بتواند با مطالعات دقيق نظري و عملي به عنوان يک محقق، سطح آگاهي‌هاي اجتماعي را بالا برده و پاسخگوي نياز مراکز آموزشي، پژوهشي و خدماتي باشد؛ يعني نتايج تحقيقات او به ما بگويد که چگونه مي‌توان از بحران‌هاي اجتماعي عبور کرد و به آرامش و رفاه رسيد. درس‌هاي پژوهشگري اجتماعي داراي سه شاخه است. در يک شاخه مهارت در عمليات تحقيقي آموزش داده مي‌شود، شاخه ديگر مباني جامعه‌شناسي است که پايه‌هاي علم جامعه‌شناسي را از نظر مفهومي معرفي مي‌کند و شاخه سوم نيز مباحث جمعيت‌شناسي است که از درس مباني جمعيت‌شناسي شروع مي‌شود و به تحليل جمعيت، تحليل حرکت‌هاي جمعيتي و کاربردهاي جمعيت‌شناسي در مباحث اجتماعي و اقتصادي ختم مي‌گردد.
توانايي‌هاي لازم :
دانشجوي اين گرايش بايد به تحقيق‌هاي نظري و عملي علاقه‌مند باشد؛ يعني از يک سو نظريه‌هاي اجتماعي را مطالعه کرده و آنها را مورد نقد و تحليل قرار دهد و از سوي ديگر بين مردم جامعه رفته و به تحقيق‌هاي ميداني علاقه‌مند باشد. دانش و بينش رياضي در اين گرايش بسيار مهم است؛ چون دقيق فکر کردن و دقيق انديشيدن در پژوهشگري اجتماعي اهميت بسياري دارد.
موقعيت شغلي در ايران :
در حال حاضر پژوهش‌هاي اجتماعي رواج و گسترش پيدا کرده است و نه تنها بخش‌هاي دولتي موظف به انجام تحقيقات اجتماعي هستند بلکه بخش‌هاي خصوصي نيز به تحقيقات اجتماعي روي آورده‌اند. به همين دليل به جرأت مي‌توان گفت که امروزه يک دانشجوي باسواد اين گرايش که داراي مهارت پژوهشي باشد، هرگز مشکل اشتغال نخواهد داشت.
درس‌هاي اين رشته در طول تحصيل :
دروس مشترک در گرايش‌هاي مختلف علوم اجتماعي:
نظريه‌هاي جامعه‌شناسي، روش تحقيق، جامعه‌شناسي در ادبيات فارسي، روش تحقيق علمي، جامعه‌شناسي جنگ و نيروهاي نظامي، بررسي مسائل اجتماعي ايران، جامعه‌شناسي انقلاب‌ها، مباني جامعه‌شناسي، مباني جمعيت‌شناسي، مباني روانشناسي، رياضيات پايه، مباني فلسفه، مباني مردم‌شناسي، مباني تاريخ اجتماعي ايران، اصول علم سياست، آمار مقدماتي، روش‌هاي مقدماتي تحليل جمعيت، اصول علم اقتصاد، آمار در علوم‌اجتماعي، تاريخ تفکر اجتماعي در اسلام، روانشناسي اجتماعي، زبان خارجه تخصصي، انسان از ديدگاه اسلام و ساير مکاتب.
دروس تخصصي گرايش پژوهشگري اجتماعي:
جامعه‌شناسي روستايي، جامعه‌شناسي انحرافات اجتماعي، جامعه‌شناسي ايلات و عشاير، جامعه‌شناسي خانواده ، جامعه‌شناسي شهري، تکنيک‌هاي خاص تحقيق، جامعه‌شناسي ارتباط جمعي، جامعه‌شناسي صنعتي، کاربرد کامپيوتر، جامعه‌شناسي سازمان‌ها، جامعه‌شناسي توسعه، کاربرد جمعيت‌شناسي.
گرايش برنامه‌ريزي اجتماعي:
گرايش برنامه‌ريزي اجتماعي عمدتاً پيرامون مسائل اجتماعي و برنامه‌ريزي در خصوص اجتماع و انسان است. براي مثال هنگام ساخت يک مجتمع آپارتماني، کارشناس برنامه‌ريزي اجتماعي براي مسائل اجتماعي آن مجتمع برنامه‌ريزي مي‌کند تا حقوق هريک از افراد ساکن در مجتمع حفظ و ساکنان آن با کمترين مشکلات و مسائل اجتماعي روبرو گردند. يا مثلاً برنامه‌ريزي مي‌کند که در يک شهر مراکز اقتصادي يا سايت‌هاي صنعتي در کجا بايد قرار بگيرد و توسعه ساختماني چگونه انجام شود که مشکلي براي جامعه به وجود نيايد.
توانايي‌هاي لازم :
گرايش برنامه‌ريزي اجتماعي با آمار و تحقيقات ميداني ارتباط تنگاتنگي دارد به همين دليل دانشجوي اين گرايش بايد از سلامت جسماني برخوردار باشد تا بتواند در انجام تحقيقات ميداني موفق گردد. کار دانشجو و بخصوص فارغ‌التحصيل برنامه‌ريزي اجتماعي يک کار کتابخانه‌اي نيست، بلکه بايد در جامعه حضوري فعال داشته باشد. اطلاعات علمي لازم براي دانشجوي اين گرايش دروس رياضي، زبان انگليسي، جغرافيا و جامعه‌شناسي است.
موقعيت شغلي در ايران :
دانشجويان اين گرايش ديدگاه‌هاي خوبي در زمينه مسائل شهري و روستايي، حمل و نقل، برنامه‌ريزي اجتماعي ـ اقتصادي با بعد اجتماعي پيدا مي‌کنند و مي‌توانند در سه بخش دولتي، عمومي و خصوصي فعاليت نمايند. که در بخش دولتي در سازمان‌هاي برنامه و بودجه، وزارت کشور، فرمانداري‌ها و در اکثر اداره‌هاي دولتي مي‌توانند مشغول به کار شوند و در ساير بخش‌هاي عمومي شهرداري‌ها، مؤسسه‌هاي مختلفي از قبيل بنياد شهيد، کميته امداد امام خميني"ره"، سازمان بهزيستي و مؤسسه‌هاي رفاهي مراکز مهمي براي اشتغال هستند و در بخش خصوصي نيز مؤسسه‌هاي خدماتي و مشاوره‌اي مکان‌هاي مناسبي براي اشتغال هستند. فارغ‌التحصيلان مي‌توانند به صورت کارشناسان مستقل تحقيقات شهري، روستايي و منطقه‌اي نيز فعاليت کنند.
دروس تخصصي گرايش برنامه‌ريزي اجتماعي:
اصول توسعه و عمران، تئوري‌هاي برنامه‌ريزي، برنامه‌ريزي شهري، تئوري‌هاي برنامه‌ريزي منطقه‌اي، برنامه‌ريزي روستائي، تکنيک‌هاي مقدماتي برنامه‌ريزي، برنامه‌ريزي منطقه‌اي در ايران، ارزشيابي طرح‌ها و برنامه‌ها، عوامل سازماندهي مکان، برنامه‌ريزي حمل و نقل، برنامه‌ريزي اجتماعي،اصول علم جغرافيا و نقشه‌خواني.
گرايش تعاون و رفاه اجتماعي:
محتواي دروس اين گرايش را اقتصاد، جامعه‌شناسي، مردم‌شناسي، امور مالي، حسابداري، مديريت و تعاون و کارکرد تعاون تشکيل مي‌دهد و هدف آن تربيت کارشناساني است که بتوانند به ياري تشکل‌هاي انساني عامل توزيع عادلانه ثروت و قدرت در جامعه گردند. در گرايش تعاون و رفاه اجتماعي هرآنچه مربوط به تعاوني باشد مورد بحث و بررسي قرار مي‌گيرد که از آن جمله مي‌توان به انواع تعاوني‌ها، چگونگي تأسيس و مديريت آنها و فوايدي که تعاوني‌ها براي جامعه دارند، اشاره کرد.
توانايي‌هاي لازم :
گرايش تعاون و رفاه اجتماعي به عنوان يک ميان رشته از واحدهاي گوناگون درسي استفاده مي‌کند که مي‌توان اين دروس متنوع را در دو درس پايه و اصلي اقتصاد و جامعه‌شناسي خلاصه کرد در نتيجه دانشجويي که پايه رياضي قوي داشته باشد، مي‌تواند در تعدادي از دروس مهم اين رشته مثل امور مالي، اقتصاد و حسابداري موفق گردد و اگر به علوم اجتماعي علاقه‌مند باشد مي‌تواند در دروسي مثل جامعه‌شناسي يا مردم‌شناسي توفيق يابد. علاوه بر آمادگي در دروس فوق دانشجوي اين رشته بايد به تعاون علاقه‌مند بوده و روحيه همکاري و همياري با ديگران را داشته باشد. چون در اين رشته دانشجو بايد بتواند ارتباطي نزديک با ديگران ايجاد کند.
موقعيت شغلي در ايران :
فارغ‌التحصيلان اين گرايش مي‌توانند در شاخه‌ها و واحدهاي مختلف وزارتخانه تعاون کار کنند. همچنين مي‌توانند در تعاوني‌هاي شرکت‌ها و وزارتخانه‌هاي مختلف اعم از تعاوني‌هاي توليدي، مصرف و مسکن به عنوان مدير و برنامه‌ريز مشغول به کار شوند. با اين که فارغ‌التحصيلان اين گرايش مي‌توانند در بسياري از وزارتخانه‌ها و شرکت‌هاي خصوصي و دولتي مفيد باشند اما متأسفانه بازار کار اين گرايش محدود است چون در جامعه ما به مديريت علمي تعاوني‌ها اهميت نداده و در کل تعاوني‌ها حضوري فعال در جامعه ندارند.
دروس تخصصي گرايش تعاون و رفاه اجتماعي:
اصول و انديشه‌هاي تعاوني، سير تحول تعاوني در ايران و جهان، اصول آموزش و ترويج تعاوني، انواع و کارکرد تعاوني‌ها، سازماندهي و مديريت در تعاوني‌ها، زمينه‌ها و شيوه‌هاي همياري در جوامع شهري و روستائي، اقتصاد خرد و کلان، حقوق تجارت، حقوق تعاون (تهيه اساسنامه و آئين‌نامه)، اصول حسابداري، امور مالي تعاوني‌ها، سمينار مسائل تعاوني، تأمين و رفاه اجتماعي، کارورزي.
گرايش مردم شناسي:
کار اصلي يک مردم‌شناس مطالعه فرهنگ جوامع مختلف، در مکان‌ها و زمان‌هاي متفاوت، از قديمي‌ترين ايام تا امروز است و در اين ميان توجه ويژه‌اي به سير تحول فرهنگ، علل تغييرات فرهنگي و کاربرد فرهنگ در جوامع مختلف دارد. به همين دليل علوم اجتماعي بدون مردم‌شناسي يا انسان‌شناسي فرهنگي با مشکلات بسياري روبرو خواهد شد چرا که فرهنگ در ساختارهاي اجتماعي نقش بسيار مهم و تعيين کننده‌اي دارد؛ يعني لازمه اصلي مطالعات اجتماعي، مطالعه فرهنگي است و در حوزه مطالعات فرهنگي نيز، مردم‌شناسان نقش بسيار مهمي دارند.
توانايي‌هاي لازم :
کنجکاوي، صبر و علاقه به کارهاي ميداني براي دانشجوي اين رشته ضروري است. دانشجوي مردم‌شناسي بايد به مردم و مسائل جامعه‌اش علاقه‌مند بوده و روابط اجتماعي خوبي داشته باشد تا بتواند با گروه‌هاي مختلف جامعه ارتباط نزديکي برقرار کرده و از فرهنگ و هنجارهاي آنها مطلع شود.
موقعيت شغلي در ايران :
مردم شناسي زيربناي بسياري از فعاليت‌هاي اجتماعي است و اين به معناي آن است که بازار کار متنوعي براي فارغ‌التحصيلان اين گرايش وجود دارد و اکثر وزارتخانه‌ها به فارغ‌التحصيلان آن نيازمندند. زيرا بايد بخش تحقيقات مردم‌شناسي بسيار گسترده‌اي داشته باشند. البته برخي از وزارتخانه‌ها مثل وزارت فرهنگ وارشاد اسلامي، آموزش و پرورش، جهادکشاورزي، کشور، خارجه و نيرو در حال حاضر نيز داراي چنين بخشي هستند و فارغ‌التحصيلان اين رشته را جذب مي‌کنند. همچنين فارغ‌التحصيل اين رشته مي‌تواند به مطالعه و تحقيق آزاد روي آورده و نتيجه تحقيقات خويش را به صورت کتاب منتشر سازد. چون امروزه کتبي که در زمينه مردم‌شناسي چاپ مي‌شود، بازار بسيار خوبي دارد.
دروس تخصصي گرايش مردم‌شناسي:
جامعه‌شناسي قشرها و نابرابري‌ها، جامعه‌شناسي ايلات و عشاير، مردم شناسي فرهنگي، محيط‌شناسي انساني، جغرافياي انساني ايران، تنظيم خانواده و جمعيت، مباني تعاون ، زمينه‌ها و شيوه‌هاي همياري در شهر و روستا، فرهنگ و توسعه، مردم نگاري، مردم‌شناسي ماقبل تاريخ و جوامع ابتدايي، باستان‌شناسي از ديدگاه انسان‌شناسي، موزه‌داري و تکنيک ضبط اسناد، مردم شناسي روستا، ايل‌شناسي، نظام‌هاي خويشاوندي، مردم‌شناسي اعتقادات ديني، مردم‌شناسي هنر، نماد و نشانه‌شناسي، انسان‌شناسي و فرهنگ منطقه‌اي (آفريقا و ...)، مردم‌شناسي شهري، نظريه‌هاي مردم‌شناسي.
پیامبر (ص): صبر اگر به بیقراری رسید دعا مستجاب می شود.
عزیز ما قرنهاست که چشم انتظار به ما دارد!
