کتابداری
یک شنبه 23 مرداد 1390 12:21 AM
ديباچه: کشور ايران با جمعيت حدود 70 ميليون که 48 ميليون نفر از آنها باسواد هستند، کمتر از 1500 کتابخانه عمومي دارد که تعداد کتاب بهترين و بزرگترين آنها به زحمت به يک ميليون و 500 هزار جلد مي‌رسد. اين در حالي است که کشور همسايه ما، آذربايجان، با جمعيت حدود جمعيت ايران ده هزار کتابخانه دارد و در کشورهاي پيشرفته يک کتابخانه براي شروع کار بايد 600 تا 700 هزار جلد کتاب داشته باشد.البته در کشور ما جمعيت استفاده کننده از همين حداقل امکانات نيز بسيار اندک است و کتابخانه‌ها در ايران فعاليت چشمگيري ندارند. در واقع کشور ما با اين که زماني مهد تمدن و دانش بوده و بزرگترين کتابخانه‌هاي عالم و نفيس‌ترين کتب را داشته است، اکنون در زمينه کتاب و کتابخواني دچار فقر فرهنگي است و کتابخانه‌ها، مراکز ساکن و ساکتي هستند که فقط در دوران امتحانات دانش‌آموزان يا دانشجويان، قرائت‌خانه آنها شلوغ مي‌شود.بدون شک يکي از علل اصلي اين مشکل، نبود کتابداران متخصص و علاقه‌مند در کتابخانه‌هاي کشور است.کارشناساني آگاه , با تجربه و تحصيل کرده که توانايي ارزيابي نيازهاي کتابخانه واحد متبوع خود را داشته باشند و در جريان انتشار کتاب‌هاي جديد و خريد کتاب‌هاي مناسب قرار گيرند. اين افراد بايد قادر به سازماندهي منابع بوده و با فهرست‌نويسي مناسب امکان دست‌يابي مراجعه کننده به کتاب‌هاي مورد نظر را فراهم آورند. هدف رشته کتابداري و اطلاع‌رساني که در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالي کشور ما ارائه مي‌شود، تربيت همين دسته از متخصصان است. در واقع رشته کتابداري هموار کردن مسير ارتباط ميان دو عنصر کتاب (در معناي وسيع آن که شامل هر گونه اثري مي‌شود که ثبت و ضبط شده باشد) و استفاده کننده از کتاب است. البته براي آن که بتوانيم اين ارتباط را امکان‌پذير کنيم بايد نه تنها هر يک از اين دو عنصر را به درستي بشناسيم، بلکه لازم است چگونگي پيوند ميان آن دو را نيز بياموزيم.تمام دروس پايه و اختصاصي در رشته کتابداري (خصوصاً دوره کارشناسي) براساس همين سه وظيفه تدوين شده است؛ يعني دانشجوي اين رشته منابع و متون را مي‌شناسد، از ويژگي‌هاي انواع مواد انتشار يافته آگاه مي‌گردد، محتواي آنها و چگونگي تبديل انديشه‌هاي موجود در ذهن نويسنده به پديده‌اي عيني و قابل شناسايي را درک مي‌کند و قابليت‌ها و توانايي‌هاي رسانه‌هاي گوناگون از قبيل کتاب (به معناي محدود)، مجله، روزنامه، نوار، لوح فشرده، اينترنت و مانند آنها را درمي‌يابد.از سوي ديگر دروسي نيز در برنامه اين رشته هست که براي شناخت انسان، چگونگي شکل‌گيري دانش و معرفت افراد در ذهن آنان، تأثير محيط، فرهنگ و جامعه دانسته‌ها و باورهاي مردم مفيد است. زيرا اگر بخواهيم مواد و منابع براي مراجعان قابل استفاده باشد، بايد مراجعان را به درستي بشناسيم، با محيط فرهنگي آنها آشنا باشيم و نيازهاي اطلاعاتي آنها را تشخيص دهيم.البته دانستن ويژگي‌هاي کتاب و خواننده يا استفاده کننده به تنهايي براي انجام وظيفه کتابداري کفايت نمي‌کند. بلکه بايد تدابير مربوط به ايجاد ارتباط ميان آن دو را نيز شناخت. براي اين کار لازم است به فرآيند ارتباط آگاه بود و دانست در چه شرايطي ارتباط آسان مي‌شود و تحت چه شرايطي دچار اختلال مي‌گردد. پس کتابدار لازم است که با حوزه ارتباطات نيز کم و بيش آشنا باشد. به همين دليل سه ضلع مثلث کتاب، خواننده و ارتباط ، موضوع مطالعه و پژوهش علاقه‌مندان اين رشته است و آثاري که از اين مطالعات برجاي مانده، دستمايه مناسبي براي برنامه‌هاي درسي رشته کتابداري مي‌باشد.
توانايي‌هاي لازم :
رشته کتابداري با دانش‌اندوزي سر و کار دارد. بنابراين هر فردي که دامنه مطالعات و تتبعات او گسترده‌تر باشد، قابليت پيشرفت بيشتري در اين رشته دارد. زيرا قناعت به دانسته‌هاي موجود و خود را بي‌نياز از ارتقاء و بهبود دانش و معرفت دانستن، آفتي خطرزا براي رشته کتابداري است. فراگيري آهسته و پيوسته و شکيبايي و بردباري در برخورد با اطرافيان و پرسش کنندگان نيز دو ويژگي عمده‌اي است که دانشجويان اين رشته بايد در خود بپرورانند. اصرار بر تحميل نظرات خود به ديگران و خودداري از شنيدن و تحليل کردن آراء آنان، کتابدار را به تدريج در چارچوب بسته و بدون روزنه‌اي محبوس مي‌کند و سبب مي‌شود که نه ديگران تاب تحمل او را داشته باشند و نه او بتواند ديگران را تحمل کند. (رشته کتابداري از هر سه گروه آزمايشي رياضي و فني، علوم تجربي و علوم‌انساني دانشجو مي‌پذيرد.)
موقعيت شغلي در ايران :
با توجه به پيشرفت سريع جوامع انساني و افزايش ميزان انتشارات در زمينه‌هاي مختلف دانش بشري، ايجاد و گسترش کتابخانه‌ها امري الزامي است. از اين رو کتابداري يکي از رشته‌هايي است که چشم‌انداز فرصت‌هاي شغلي آن بسيار روشن است. کتابخانه‌هاي عمومي در سراسر کشور و کتابخانه‌هاي مدارس در مقاطع مختلف هنوز چشم به راه کتابداراني هستند که دوره‌هاي دانشگاهي را طي کرده باشند. کتابخانه‌هاي دانشگاهي و تخصصي و مراکز اطلاع‌رساني نيز هنوز آماده پذيرش فارغ‌التحصيلان اين رشته هستند.البته بايد به اين نکته نيز توجه داشت که مراکز و کتابخانه‌هايي که در صدد استخدام فارغ‌التحصيلان هستند، افراد شايسته‌تر را ترجيح مي‌دهند و اين بر دانشجويان است که از آغاز ورود به رشته به خودسازي و گسترش دانش و عمق بخشيدن به مهارت‌هاي خود بپردازند و از اين طريق چشم‌انداز شغلي خود را پيشاپيش ترسيم نمايند.
درس‌هاي اين رشته در طول تحصيل:
دروس مشترک در گرايش‌هاي کتابداري :
روانشناسي اجتماعي ، روانشناسي عمومي، تاريخ تمدن، مباني جامعه‌شناسي ، تاريخ ادبيات ايران، تاريخ ادبيات جهان، تاريخ عمومي فلسفه ، متون اختصاصي انگليسي ، متون اختصاصي فرانسه ، متون اختصاصي آلماني ، متون اختصاصي روسي، متون اختصاصي عربي، کتابخانه و کتابداري ، مجموعه سازي، سازماندهي مواد، مرجع‌شناسي عمومي (فارسي و عربي)، ساختمان و تجهيزات کتابخانه، مواد سمعي و بصري، مواد خدمات کتابخانه براي بزرگسالان نوسواد، مواد خدمات کتابخانه براي کودکان و نوجوانان، ماشين‌نويسي فارسي ، ماشين‌نوسي لاتين ، اداره کتابخانه، مرجع شناسي عمومي(لاتين)، اصول کار مرجع ، گزارش نويسي ، کارآموزي.
دروس تخصصي گرايش علوم انساني و اجتماعي:
آمار و احتمالات مقدماتي، مباني کامپيوتر و برنامه‌نويسي، مباني سازمان و مديريت، مباني علم حقوق، مباني تاريخ اجتماعي ايران، جغرافياي شهري و روستاشناسي، کليات علم اقتصاد، روانشناسي کودک و نوجوان، تاريخ اديان، آشنايي با بانک‌هاي اطلاعاتي.
دروس تخصصي گرايش فني و مهندسي:
تاريخ علوم، زمين‌شناسي، رياضيات عمومي، فيزيک عمومي، شيمي عمومي، آمار و احتمالات، فيزيولوژي عمومي، آشنايي با بانک‌هاي اطلاعاتي علوم پايه، مباني کامپيوتر و برنامه‌نويسي، برنامه‌نويسي کاربردي
پیامبر (ص): صبر اگر به بیقراری رسید دعا مستجاب می شود.
عزیز ما قرنهاست که چشم انتظار به ما دارد!
