راسخون در علم

پاسخ: رسوخ در لغت عرب به معنى «ثبوت» و «نفوذ» است و مقصود از آن اين است كه علم و آگاهى انسان ريشه و اصالت داشته باشد و به همين مناسبت قرآن برخى از دانشمندان يهود را كه اطلاعات وسيعى پيرامون آئين خود دارند «راسخ فى  العلم» توصيف كرده و درباره آنها چنين مى فرمايد:

(لكِنِ الرَّاسِخُونَ فِى الْعِلْمِ مِنْهُمْ وَالْمُؤْمِنُونَ يُؤْمِنُونَ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ وَما أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ وَالْمُقِيمينَ الصَّلَوةَ وَالْمُؤْتُونَ الزَّكَوةَ وَ الْمُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَاليَوْمِ الآخِرِ أُولئِكَ سَنُؤْتيهِمْ أَجْراً عَظِيماً).([1])

آن گروه از يهود كه استوار در عملند و افراد با ايمان به تمام آنچه كه بر تو نازل شده و آنچه كه پيش از تو نازل گرديده ايمان مى آورند و آنها كه نماز را بر پا مى دارند و زكات مى پردازند و آنها كه به روز رستاخيز ايمان آورده اند ، به همگان پاداش بزرگ خواهيم داد.

در اين آيه، آن گروهى كه علم وسيع و گسترده اى درباره تورات دارند و نشانه پيامبر خاتم را در آن مى بينند، «راسخ در علم» خوانده شده اند.

استعمال اين جمله درباره دانشمندان يهود حاكى از اين است كه اين جمله از يك مفهوم وسيعى برخوردار است كه همه متفكـران و دانشمنـدان را كه در رشته اى از علوم قدم راسخ و آگاهى اصيل و عميق دارند، در بر مى گيرد.

و اگر پيشوايان معصوم در برخى از روايات خود را راسخ در علم خوانده اند، از باب تطبيق كلى بر افراد ممتازى كه از درخشندگى خاصى بر خوردارند، مى باشد.

و ما در اين جا به عنوان نمونه روايتى را متذكر مى شويم و علاقمندان مى توانند، مجموع روايات را از كتابهاى ياد شده در زير([2]) به دست آوردند.

امام صادق(عليه السلام)  فرمود:

«نحن الراسخون فى العلم و نحن نعلم تأويله»:([3])

«ما راسخان در علم مى باشيم و ما از تأويل «متشابه» يا قرآن آگاهيم».

كسانى كه با روش پيشوايان در تفسير آيات قرآنى آشنا هستند، به خوبى مى دانند كه روش آنان تطبيق مفاهيم كلى به مصاديق ممتاز و يا فراموش و ناديده گرفته شده است، البته آن هم نه از باب انحصار بلكه از باب تطبيق كلى بر مصاديق ممتاز و درخشنده خود.

و آگاهى از اين روش بسيارى از مشكلات احاديث را بر طرف مى كند.

نا آشنايى برخى با روش اهل بيت در تفسير آيات سبب شده است كه به طرح رواياتى كه «راسخان در علم» را بر پيشوايان معصوم تطبيق مى كند، دست زنند در صورتى كه يك چنين روايات، جنبه تطبيقى داشته و در مقام بيان فرد كامل از مفهوم وسيع و كلى مى باشند.

حتى اگر در برخى از روايات راسخان در علم تنها به اهل بيت تفسير شده است اين حصر به خاطر كم فروع بودن ديگر مصاديق آن در برابر علوم آنها است و يك چنين حصر در قرآن نيز موجود است از باب نمونه:

انبياء و پيامبران با عظمت آنگاه كه علم خود را با علم الهى مى سنجند، علم خود را در برابر علم بى نهايت خدا ناچيز ديده و چنين مى گويند: «لاعلم لنا انك علام الغيوب»([4]) « ما آگاهى نداريم تو داناى پشت  پرده هستى».([5])

--------------------------------------------------------------------------------

[1] . نساء/162.

[2] . كافى، ج1، ص 213; تفسير برهان، ج1، ص 270ـ 271; تفسير نور الثقلين، ج1، ص 260ـ 265.

[3] . كافى، ج1، ص 213.

[4] . مائده/109.

[5] . منشور جاويد، ج2، ص 361ـ 363.