تاریخ و جغرافیای استانها

1 ـ1ـ موقعيت جغرافيايي :

استان خراسان جنوبي، شرقي ترين استان ايران، داراي 102460 كيلومتر مربع مساحت مي باشد. اين استان بين 57 درجه و 1 دقيقه تا 60 درجه و 57 دقيقه طول شرقي و 30 درجه و 32 دقيقه تا 34 درجه و 36 دقيقه عرض شمالي قرار گرفته و 22/6 % از مساحت كشور را به خود اختصاص داده است .
استان از شرق، حدود 462 كيلومتر مرز مشترك با كشور افغانستان دارد. از شمال به استان خراسان رضوي، از غرب به استانهاي يزد و كرمان و از جنوب با استان سيستان و بلوچستان همسايه است .
براساس آخرين تقسيمات كشوري، خراسان جنوبي داراي 7 شهرستان (بيرجند، قائنات، فردوس، درميان، سرايان، سربيشه و نهبندان)؛ 20 شهر، 18 بخش، 48 دهستان، 2223 آبادي داراي سكنه و 5549 آبادي خالي از سكنه مي باشد .

1 ـ2ـ جغرافياي طبيعي :

استان از نظر ناهمواريها تقريباً به دو قسمت « كوهستاني و مرتفع» و «پست و هموار» تقسيم مي شود. قسمتهاي كوهستاني بيشتر در شمال و شمال غرب استان و قسمتهاي پست و هموار در دشتهاي مركز و جنوب استان واقع شده اند .
بلندترين قله هاي استان «كمرسرخ» به ارتفاع 2842 متر در شمال (شهرستان قائنات، بخش نيمبلوك)، «مؤمن آباد» به ارتفاع 2771 متر در مركز (شهرستان بيرجند) ‌و «شاهكوه» به ارتفاع 2737 متر در جنوب (شهرستان نهبندان ) ميباشند .
مناطق پست و هموار استان شامل زمينها و دشتهاي همواري هستند كه در قسمتهاي مركزي، شمال غربي، غربي و جنوب غربي استان قرار گرفته اند. اين دشتها در نقاط حاصلخيز شمال، شمال غرب و مركز استان قرار گرفته و از نظر كشاورزي، دامپروري و احداث راههاي ارتباطي از اهميت خاصي برخوردارند. دشتهاي جنوب، شمال غرب (بشرويه) و جنوب غربي استان حاوي نمكزارها و نقاط پست و كم ارتفاعي هستند كه گاهاً از هر نوع پوشش گياهي عاري هستند و بدليل مجاورت با حاشيه شرقي كوير نمك (شهرستان فردوس) و حاشيه شمال كوير لوت (شهرستان نهبندان)، آب و هوايي خشك و خشن داشته و در معرض حمله شنهاي روان قرار دارند .
به علت كمي نزولات جوي، فصلهاي پرباران منتهي به ماههاي پاياني زمستان و اوايل بهار هستند و ميانگين بارندگي در فصول گرم و سرد سال به ترتيب 1/0 ميليمتر و 1/95 ميليمتر مي باشد .
قرارگيري استان در ناحيه آب و هوايي بياباني (گرم و خشك) شرق ايران سبب شده تا اكثر جريانات رودخانه اي، موقت و فصلي بوده و رودخانه دائمي در استان وجود نداشته باشد. تندابها و سيلابها در بسياري از موارد بدليل فقر پوشش گياهي، سبب خرابي مي شوند. بخشهاي وسيعي از مركز، غرب، شرق وجنوب استان با محدوديت منابع آب مواجه مي باشند و منابع محدود آ ب زير زميني تنها امكانات تامين آب محسوب مي شوند .
قرارگيري گسل بزرگ نهبندان به طول 750 كيلومتردر چندين شاخه موازي كه از مركز سيستان و بلوچستان و مرز پاكستان، تا شمال استان و نواحي جنوبي استان خراسان رضوي امتداد يافته، جدا از ايجاد زمين لرزه هاي پراكنده، سبب تشكيل ساختارهاي متنوع زمين شناسي در طول ميليونها سال و تشكيل توده هاي سنگهاي «گرانيت سبز» كه بسياري از گونه هاي آن شهرت جهاني دارند .