زاینده‌رود : دیگر صدای پای آب به گوش نمی رسد
یک شنبه 19 تیر 1390 3:23 PM
دیگر صدایی از شر شر آب و صدای زندگی درزاینده رود به گوش نمی رسد . دیگر صدای پای آب به گوش نمی رسد و پیرمردی تکه نانی بر آب نمی زند . دیگر کسی برای تماشای روانی و خروش رود به تماشای آن نمی نشیند . زاینده رود دیگر زنده نیست . سی و سه پل و پل خواجو تنها به دروازه هایی تبدیل شده است که محل عبور رهگذران است و دیگر آبی نیست تا پل معنایی بیابد . دیگر رهگذری نیست که که به یاد خروش زاینده رود شور بیابد و با نظاره کردن آن در هنگام آرامش آرام شود . زندگی مردم شهر اصفهان و سایر شهرهایی که زاینده رود از آن می گذرد ، وابسته به سرزندگی این رود است . چند ماهی است که باران نباریده در اصفهان ، شور و هیجان زاینده رود را از ذهن مردم این شهر پاک کرده است . مهم ترین اثر خاموشی زاینده رود را می توان در حس نگاه مردم و روابط آنها یافت . گذر سالیانه این رود از شهر اصفهان ، زندگی و طراوات را در این شهر معنا کرده بود . اما حالا بی آبی این رود ، حس عاطفی و وابستگی مردم این شهر به این رود را دچار گسست کرده است و به مرور زمان و به طور ناخودآگاه میزان افسردگی و ناراحتی در بین مردم این شهر را افزایش می دهد . بدون شک آینده روحی و روانی مردم اصفهان تا حدود بسیاری به زنده بودن زاینده رود بستگی دارد .
زاینده‌رود ، مهم‌ترین رود مرکزی ایران است که از ارتفاع ۳ تا ۴ هزارمتری قله های همیشه پربرف زردکوه و کوهرنگ در استان چهار محال و بختیاری سرچشمه می‌گیرد و پس از ذوب شدن این برف ها به سمت شهرها و روستاها سرازیر می شود . این رود خانه پس از طی یک مسیر پر پیچ و خم در شهرستان شهرکرد از سمت غرب استان اصفهان وارد این استان می شود. نام زاینده‌رود همواره با نام شهر اصفهان گره خورده است و این دو اسم همیشه در طول تاریخ دو یار جدا ناشدنی از یکدیگر بوده اند . به گونه‌ای که هرجا از اصفهان نامی به میان می‌آید، همگان این شهر را با رودخانه‌ی مشهور و پر خروش آن می‌شناسند، از این رو حیات و عمر جاودانه‌ی اصفهان ، مدیون جاری بودن و روان ماندن این برکت خداوندی است . هزاران سال است که آب این رودخانه بدون دخالت دست بشر، به طور طبیعی و به واسطه‌ی شیب‌های تند و دره‌های پرپیچ و خم کوهستانی را یکی پس از دیگری پشت سر می‌گذارد و آهسته و پیوسته در دشت خشک این دیار سرازیر می‌شود و یادگاری از تلاش و زندگی مردمان کوهستان و شور و سرمستی کوهساران را برای مردم این شهر به ارمغان می آورد .
حال چند سالی است که باران کم می بارد و آسمان لطف خود را از مردمان خاکی زمین اصفهان و چهارمحال و بختیاری دریغ داشته است . از طرف دیگر کشاورزی منطقه اصفهان و شهر های اطراف آن شدیدا وابسته به آب این رود هستند . خشک شدن زاینده رود بدون شک در آینده ای نچندان دور کشاورزی و معیشت این منطقه را تهدید می کند . آب این رود در مسیر خود زمین های کشاورزی بسیاری را سیراب می کند و باروری باغ ها و تولیدات کشاورزی را به دنبال خود به ارمغان می آورد .
البته مشکلات کمبود آب زاینده رود تنها بخش کشاورزی این شهر را تهدید نمی کند . آب شرب بسیاری از شهرهای استان اصفهان از این رود تامین می شود . کاهش میزان آب این رودخانه ، زندگی عادی مردم این استان را هم با تهدید مواجه می کند .
اما مشکل کجاست ؟ چرا زاینده رود ایران دیگر زنده نیست و تکه خشت های گلی در رود جا گرفته اند و بوی تعفن ماهی های مرده در ته مانده های آب رودخانه از کف خشک رود مشام هر شخصی را آزار می دهد ؟
کشاورزی سنتی ایران ، هنوز در بخش های مختلف و کشاورزی در بیشتر نقاط ایران وجود دارد و مهم ترین عامل در کاهش میزان آب ایران استفاده های بی رویه از منابع آبی در بخش کشاورزی می باشد . معضل مصرف بیش از حد آب زاینده رود در بخش کشاورزی تنها مختص زاینده رود نیست و در مورد بیشتر رودهای ایران ، به همین صورت می باشد . بدون شک تغییر روش های کشاورزی و استفاده بهینه از منابع آبی در این بخش به صرفه جویی در منابع آب کشور و به خصوص منابع زاینده رود کمک بسزایی می کند . ایران در منطقه ای گرم و خشک قرار گرفته است و از نظر دارا بودن منابع آبی ، سهم کمی را در اختیار دارد . ایجاد روش های بهینه مصرف آب در زمینه های مختلف ( کشاورزی ، خانگی و صنعتی و ... ) ، سرزندگی و آبادی ایران را در آینده به دنبال خواهد داشت .
عامل دیگر در کاهش میزان آب زاینده رود ، انتقال بی رویه آب این رود به استان های همجوار از طریق لوله های انتقال آب می باشد . انتقال بی رویه آب به استان های همجوار اصفهان مانند یزد که تشنه آب می باشند ، یکی دیگر از عوامل کاهش سطح آب زاینده رود می باشد . زاینده‌رود جز آن‌که منبع آبیاری زمین‌های کشاورزی در استان اصفهان است ، شهر یزد را هم سیراب می‌کند و در آینده با اتمام تونل سوم ، پیش‌بینی می‌شود استان کرمان را نیز سیراب کند.
هر چند با آغاز فصل سرما و شروع بارندگی ها این رود دوباره جان می گیرد ، اما خشکی های دوره ای این رودخانه با توجه به عواملی که بیان شد ، در بلند مدت خسارت های اقتصادی و روانی جبران ناپذیری را برجا خواهد گذاشت .
سلمان بابایی
