هر روز با یک حکایت از گلستان سعدی

 حکایت

ملک زوزن[1] را خواجه ای[2] بود کریم[3] النفس نیک محضر که همگان را در مواجهه خدمت کردی و در غیبت نکویی گفتی اتفاقاً از او حرکتی در نظر سلطان ناپسند آمد مصادره[4] فرمود و عقوبت کرد و سرهنگان ملک به سوابق نعمت او معترف بودند و به شکر آن مرتهن[5] در مدت توکیل[6] او رفق و ملاطفت کردندی و زجر[7] و معاقبت[8] روا نداشتندی
صلح با دشمن اگر خواهی هر گه که ترا               در قفا عیب کند در نظرش تحسین کن
سخن آخر به دهان می‌گذرد موذی را               سخنش تلخ نخواهی دهنش شیرین کن

آن چه مضمون خطاب ملک بود از عهده بعضی بدر آمد و ببقیتی در زندان بماند آورده‌اند که یکی از ملوک نواحی در خفیه پیامش فرستاد که ملوک آن طرف قدر چنان بزرگوار ندانستند و بی عزّتی کردند اگر رای عزیز فلان احسن الله خلاصه[9] به جانب ما التفاتی کند در رعایت خاطرش هر چه تمام تر سعی کرده شود و اعیان این مملکت به دیدار او مفتقرند[10] و جواب این حرف را منتظر.

خواجه برین وقوف یافت و از خطر اندیشید و در حال جوابی مختصر چنان که مصلحت دید بر قفای ورق نبشت و روان کرد یکی از متعلقان واقف شد و ملک را اعلام کرد که فلان را که حبس فرمودی با ملوک نواحی مراسله دارد ملک به هم بر آمد و کشف این خبر فرمود قاصد را بگرفتند و رسالت بخواندند نبشته بود که

حسن ظنّ بزرگان بیش از فضیلت ماست و تشریف قبولی که فرمودند بنده را امکان اجابت نیست به حکم آن که پرورده نعمت این خاندان است و به اندک مایه تغیر با ولی نعمت بی وفایی نتوان کرد چنان که گفته‌اند
آن را که به جای[11] تست هر دم کرمی               عذرش بنه ار کند به عمری ستمی

ملک را سیرت حق شناسی از او پسند آمد و خلعت و نعمت بخشید و عذر خواست که خطا کردم ترا بی جرم و خطا آزردن گفت یا خداوند بنده درین حالت مر خداوند را خطا نمی‌بیند تقدیر خداوند تعالی بود که مرین بنده را مکروهی برسد پس به دست تو اولی تر که سوابق نعمت برین بنده داری و ایادی منت[12] و حکما گفته‌اند
گر گزندت رسد ز خلق مرنج               که نه راحت رسد ز خلق نه رنج
از خدا دان خلاف دشمن و دوست               کین دل هر دو در تصرف اوست
گر چه تیر از کمان همی‌گذرد               از کمان دار بیند اهل خرد

 

==============

1.    ^  نام ولایتی ما بین هرات و نیشابور.

2.    ^  وزیر

3.    ^  بخشنده

4.    ^  جریمه دادن

5.    ^  در گرو

6.    ^  در مدّتی که سرهنگان بر او موکّل بودند.

7.    ^  راندن و طرد کردن

8.    ^  عقاب و شکنجه

9.    ^  خداوند خلاص او را نیکو بگرداند.

10.    ^  محتاج

11.    ^  در حقّ

12.    ^  نعمت‌ها و دست‌ها