حمل و نقل و آمایش سرزمین

جاي پا در مناظر
   راه، همواره نشانه‌اي در مناظر از خود برجاي مي‌گذارد، خواه اين نشانه ممتد باشد، چون كوره راهها، جاده‌ها، راههاي آهن، کانال‌ها و خطوط تلفني، و خواه نقاطي آمايش يافته چون فرودگاهها، بنادر، فرستنده‌هاي راديويي و دكلهاي تلويزيوني. توالي تمدٌنها و تكنيكها، راههاي ارتباطي را به هيات پوست نوشته‌هايي درآورده است كه در آنها جاي پاي اين تمدنها و تكنيكها مشهود است.
   يك راه ميتواند متروك شود و از آن جز اثري نيمه محو برجاي نماند، وضعي كه در بسياري از بخشهاي راه قديم رومي، موسوم به شوسه برونئو مشاهده مي‌شود. ولي حتي در اين احوال نيز به ندرت اتفاق مي‌افتد كه رد آن را به نحوي در مرز قطعه زمينهاي زراعي و يا در نشانه‌گذاريهاي جاده‌هاي روستايي، نتوان باز شناخت. يك راه مي‌تواند در نقطه‌اي، از مسير خويش منحرف شود. مثلاً در جايي كه طغيان آب پلي را از ميان برداشته باشد و پل بار ديگر، با فاصله از راه ساخته شده باشد، و يا اين كه يك اقدام عمراني، مثلاً يك راه پرپيچ و خم، شيب راه ابتدايي را تعديل كرده باشد. ولي گاه نيز اتفاق مي‌افتد كه جاده قديم، بار ديگر مورد استفاده راه جديد قرار گيرد.
   جهشهايي كه در فنون حاصل آمده، سلطه وسائط نقليه را بر خاك دستخوش دگرگوني ساخته است. گرايش كنوني، حاكي از توسعه اين سلطه است كه به صورت طولاني‌تر شدن باند فرودگاهها، وسيع‌تر شدن راههاي زميني، توسعه محل جابجايي قطارها و مانند آن خود را نشان مي‌دهد. ولي اين گرايش مي‌تواند معكوس شود، مثلاً پروازهاي عمودي هواپيماها مي‌تواند عموميت پيدا كند.