پاسخ به:جغرافياي اقتصادی حمل و نقل آمد و شد در راههاي آبي
پنج شنبه 2 تیر 1390 2:41 PM
آمد و شد در راههاي آبي
شناوري
يك رودخانه مي‌تواند براي نقل و انتقال چوب از طريق شناور كردن آن در آب، مورد استفاده قرار گيرد. با اين حال، آن جا كه تراكم تنه درختان راه‌بندانهايي در رودخانه ايجاد مي‌كند لازم مي‌آيد تا امر آمد و شد را تحت نظم در‌آورد. شناور كردن چوب در رودخانه‌ها، به ويژه در كشورهاي شمالي، كه منابع جنگلي خود را به تدريج به خمير كاغذ تبديل مي‌كنند، به فراواني مورد استفاده قرار مي‌گيرد. كشورهاي سوئد، كانادا و روسيه در اين ميان سر‌آمد ديگرانند. نقل مكان خود به خودي چوب برروي رودخانه‌هاي تند‌آبي و در رودخانه‌هاي بزرگ، جاي خود را به انتقال آنها به كمك كلك مي‌دهد؛ برروي رودخانه ولگا هنوز هم اين شيوه از حمل و نقل كه تمامي ايام سرزمينهاي استپي را تغذيه كرده است ادامه دارد.
نيازهاي حمل و نقل رودخانه‌اي
نقايص راههاي آبي طبيعي:
حمل و نقل رودخانه‌اي، در آن بخش از جهان كه از وجود رودخانه برخوردار بوده، تقريباً عموميت داشته است. ولي استفاده از آن، مستلزم وجود عمق كافي و هم‌چنين به هنگام بالا رفتن از رود، در صورت فقدان بادي كه خلاف جريان رودخانه بوزد، مانند باد غربي در بخش سفلاي رودخانه لوار، مستلزم وجود يك عامل كشش در خلاف مسير رود با استفاده از نيروي حيوان يا انسان بوده است.
كاهش عمق رودخانه به هنگام فروافتادن آب آن، افزايش سرعت رودخانه به هنگام بروز طغيان، يخبندان و امثال آن، موجب عدم اطمينان به كشتيراني در آبراههاي داخلي مي‌شود. بالاخره موانع ديگري كه پيش روي كشتيراني داخلي قرار دارد، جدايي ميان بسياري از حوضه‌هاست؛ به طوري كه بسيار به ندرت اتفاق مي‌افتد كه دست طبيعت موجب پيدايش شبكه‌اي از راههاي آبي داخلي شود و بنابراين انتقال بار و احياناً مسافر، از وسيله ديگر، امري الزام‌آور مي‌گردد اصلاح وضع رودخانه‌ها:
تمامي اين نقايص موجب شده است تا انسان به تغيير وضع راههاي آبي داخلي قيام كند. نتيجه اقدامات انسان گاه به اصلاح وضع رودخانه‌ها انجاميده و گاه موجب پيدايش راههاي ساخته دست انسان در امتداد يك راه آبي طبيعي (کانال‌هاي جانبي) و يا در حد فاصل ميان دو راه آبي (کانال‌هاي اتصالي) شده است. ميان بهبود وضع رودخانه و احداث يك کانال جانبي، به شماري بسيار، از اشكال گذرا بر‌مي‌خوريم: از جمله يك رودخانه را مي‌توان آن‌چنان كاناليزه كرد- مانند رودخانه‌هاي ناحيه فلاندر- كه به هيچ روي نتوان آن را باز شناخت؛ مي‌توان آن را در حول يك آبراه مصنوعي، به سدهايي جانبي مجهز ساخت، چنان كه رودخانه راين در حوضه آلزاس- باد- پالاتينا انجام شده است و يا آن كه اصولاً کانال مي‌تواند جاي جاي از بستر رود استفاده كند، وضعي كه در طول رودخانه موز مشاهده مي‌شود.
ولي ايجاد سد، امر پرخرجي است. اگرچه احداث آن برروي رودخانه‌هاي كوچك با آب منظم به سهولت صورت مي‌گيرد، در عوض ايجاد سد برروي رودخانه‌هاي معتبري چون رن، دانوب و يا سن‌لوران، جز به مدد فنون جديد ميسر نيست و استهلاكي كه سرمايه‌گذاريهاي انجام شده جز با پيش‌بيني افزودن مزيت استفاده از برق به امتياز كشتيراني، قابل تصور نيست. در مورد رن و حتي دانوب، اين بيشتر تقاضا براي برق بوده است كه انگيزه اساسي در پي‌افكندن سدها را فراهم آورده است. و امتياز ناشي از كشتيراني و در پاره‌اي موارد آبياري، به صورت عوامل ثانوي، مورد نظر قرار گرفته‌اند.
آنگاه كه اقدام به احداث سد، انجام عملياتي بسيار پرخرج را ايجاب مي‌كند، مي‌توان با تغيير مسير رودخانه، آن را در آبراهي به قدر كفايت عميق، هدايت كرد. چنين اقداماتي برروي غالب رودخانه‌هاي آلمان، به ويژه رودخانه راين صورت گرفته است. با حذف پيچ و خمهاي رود و تغيير جهت دادن رودخانه در مسيري كوتاه‌تر، با زدن سدهايي جانبي، مي‌توان بر سرعت رود و در نتيجه بر قدرت فرسايش آن افزود و از تراكم مواد رسوبي انباشته شده در كف بستر، كه موجب انحراف رود مي‌شود، كاست. استفاده از روش سدهاي غرقابي بر روي رودخانه لوار بدون توفيقي چشمگير معمول شده است؛ بدين معني كه سنگ-پشته‌هايي عمود بر جريان رود و به منظور باريكتر كردن بستر ايجاد كرده‌اند، به نحوي كه جريان رود را بتوان تثبيت كرد و سرعتي بيش از گذشته به آن بخشيد. با توجه به اينكه سنگ-پشته‌ها فاقد ارتفاع زياد هستند، مانعي در برابر عبور آب به هنگام طغيان ايجاد نمي‌كنند و از سوي ديگر خطر سيلاب ساكنان آنرا تهديد نمي‌كند. در برخورد با تنگه‌ها، يعني جاييكه پيش آمدگي‌هايي از سنگ، در عمق رودخانه مي‌كاهد، راه چاره منحصر به فرد، بريدن سنگها به كمك مواد منفجره است. تمامي اين تمهيدات مربوط به تنظيم جريان رود، بدون استفاده از سد، در آلمان نام استرامبو (تنظيم جريان رود ) به خود مي‌گيرند.
استرامبو ها منجر به عميق تر شدن آبراهها مي‌شوند، بي آنكه به خلاف اقدامات مربوط به كشيدن کانال‌ها، از سرعت جريان رود بكاهند. كشتيراني بر روي رودخانه‌هايي كه چنين به اصلاح آن بر خواسته‌اند، جز به كمك يدك كش‌ها و يا وجود موتورهاي خود كار نيرومند ميسر نيست: وسايلي كه بتواند با سرعتي به مراتب بيش از رودخانه‌هاي سركشي چون رون و راين، كه با سرعتي معادل 7 كيلومتر در ساعت در جريان هستند، حركت كنند..
******
