چگونه به یک کودک ناشنوا آموزش دهیم

       ناشنوا به کسی گفته می شود که : قادر به درک صداها از راه گوش چه با سمعک و چه بدون سمعک نمی باشد . در حالی که شخص کم شنوا کسی است که قادر به دریافت صداها از راه گوش می باشد .

       این که نقایص شنوایی تا چه اندازه بر کاهش بهره هوشی اثر می گذارد ، بستگی به این دارد که ما چه برداشتی از ارتباط بین فکر و زبان داشته باشیم . برخی از نظریه پردازان فکر می کنند تفکر بر زبان محاوره ای استوار است . آنها معتقدند که افراد مبتلا به نقص شنوایی از نظر هوشی از حد متوسط پایین ترند . آنان که معتقدند افراد مبتلا به نقص شنوایی از نظر هوشی همانند افراد شنوا هستند به تئوریهای استناد می جویند که تفکر و زبان را از یکدیگر جدا می دانند . این نظر کم کم رشد می کند که زبان اشاره همچون زبان محاوره خود یک زبان واقعی است . تحقیقات مویّد این هستند که نقص شنوایی لزوماً به عقب ماندگی هوشی نمی انجامد . با استفاده از تستهای غیر کلامی هوشی به جای تستهای کلامی ، پژوهشگران بطور کلی کشف کرده اند که دانش آموزان ناشنوا و کم شنوا از نظر هوشی نرمال می باشند . و آنهایی که اغلب از نظر هوشی پایین هستند ، کسانی می باشند ، که دارای معلولیتهای دیگری مثل نابینایی هستند .

      مربیان بسیار علاقمند ند که زمان شروع نقص شنوایی را بدانند . بهمین دلیل متخصصانی که با کودک مبتلا به نقص شنوایی کار می کنند ، اغلب از اصطلاحاتی نظیر : ناشنوایی مادر زادی و ناشنوایی غیر ارثی استفاده می کنند . و دو اصطلاح دیگر که اغلب در زمینه یادگیری زبان این کودکان بکار می روند عبارتند  از : ناشنوایان قبل از فراگیری زبان و ناشنوایان بعد از فراگیری زبان.

      آموزش زبان به ناشنوایان مطمئناً یکی از بزرگترین تلاشهای آموزشی است . کودک ناشنوا به تکلم و تربیتی خاص نیاز دارد . ما باید چشمهایش را جانشین گوشهایش بکنیم و متاسفانه چشم به اندازه گوش در فراگیری زبان موثر نیست . همچنین باید نقش والدین را در آموزش فرزندشان دوباره سازی کنیم . والدین یک کودک ناشنوا در یاری کودکشان برای فراگیری زبان نقش بسیارموثری دارند چون آنها بیشتر از هر کس دیگری به کودکشان علاقه مندند و بیش از هر کس دیگری در دسترس کودک هستند .

      از آنجا که نحوه ارتباط در رشد اجتماعی و شخصیتی فرد نقش حیاتی دارد ، به نظر می رسد که افراد ناشنوا و کم شنوا با مسائل بیشتری در زندگی ، از جمله زندگی اجتماعی و شغلی مواجه می باشند . اما ، عامل تعیین کننده در این که آیا افراد ناشنوا و کم شنوا ، دچار مشکلات رفتاری خواهند شد ، به این بستگی خواهد داشت که تا چه میزان اطرافیان نا توانایی او را بپذیرند یا نپذیرند . " در بین همه معلولیتهای جسمانی ، ناشنوایی تنها اختلالی است که برای اعضای خود یک جامعه طبیعی به وجود آورده است . واین تعلق به گروه است که احتمالاً نیاز اساسی افراد ناشنوا به حساب می آید و به صورتی استثنایی برایشان پر جاذبه است."

      برای آموزش خردسالان ناشنوا و کم شنوا از قدیم از دو روش اساسی استفاده شده است : روش شفاهی و روش دستی .  طرفداران روش شفاهی معتقد بودند که این مساله برای کودک ناشنوا اهمیت دارد تا یاد بگیرد چگونه ، باقیمانده شنوایی خود را رشد دهد ، و بیاموزد چگونه از راه زبان با دیگران ارتباط بر قرار کند . طرفداران روش دستی معتقد ند که ناشنوایان دارای چنان قدرت شنوایی که بتوانند از طریق زبان شفاهی با دیگران ارتباط بر قرار کنند ، نمی باشند . بنابراین باید بر استفاده از روشهایی نظیر زبان اشاره در مورد آنان بیشتر تاکید شود . اما امروز ، اغلب مربیان کودکان ناشنوا به این حقیقت واقف شده اند که ترکیبی از روش شفاهی و دستی که به آن " روش کلی " می گویند از نظر منطقی برای ناشنوایان مناسب ترین است .

         تربیت شنوایی و گفتار خوانی دو نوع از روشهای شفاهی به حساب می آیند . تربیت شنوایی معمولاً شامل رشد آگاهی کودک بر صداها ی اطراف ، و توانایی تشخیص کلی محرکهای محیطی ، و توانایی تشخیص بین صداهای گفتاری است . در روش گفتار خوانی ، که گاه بطور نادرست به آن لب خوانی می گویند ، به کودک مبتلا به نقص شنوایی آموخته می شود تا طرز استفاده از تعدادی نشانه های بصری و نه فقط علایم مربوط به لبها را فرا گیرد . این نشانه ها ممکن است جنبه محیطی داشته باشند ، یا همراه با پیام بوده امّا قسمتی از تولید گفتار نباشند ، و یا امکان دارد که مستقیماً مربوط به صداهای گفتاری باشند .

      وسایل پیشرفته متعددی به کودک ناشنوا کمک می کند تا زندگی مستقلی را شروع کند . این وسایل عبارتند از : تدریس بوسیله کامپیوتر ، تلویزیون ، تلفن و وسایل کمک شنوایی ( سمعکها ) .

     تحقیقات نشان می دهد که برای موفقیت کودک ناشنوا و نیمه شنوا باید برنامه ریزی صحیحی انجام داد وروی جنبه های تحصیلی ، شناختی و مشاوره والدین تاکید کرد . وباید از ابتدای برنامه آموزشی ( پیش دبستانی ) از تکنیکهای شفاهی و دستی هر دو استفاده شود .

منبع : کتاب کودکان استثنایی

تالیف : دانیل پی . هالا هان ، جمیزام . کافمن، ترجمه : مجتبی جوادیان جوادیان

 توران خیراللهی، آموزگار کودکان ناشنوا، مجتمع آموزشی توحید پسران