امام زاده یحیی

امامزاده یحیی نام بقعه ابوالقاسم عزالدین یحیی است که در کوچه‌ای به همین نام در خیابان ری، نرسیده به خیابان شهید مصطفی خمینی قرار دارد. در محله ای  قدیمی و تاریخی که به آن عودلاجان گفته می‌شود و این روزها در حال نوسازی است.

نسبت ابوالقاسم عزالدین یحیی که از نقبای شهرهای قم و ری بوده است، به امام زین العابدین می‌رسد و گفته می‌شود که برادر ایشان است. درباره نام و نسب شریف امامزاده یحیی آمده است که: این بزرگوار با 15 واسطه به امام چهارم می‌رسد و پس از پدر نقابت طالبیه ری، قم و آمل را به عهده داشته و به سال 592 ه ق به دست علاءالدین تکش خوارزمشاه به شهادت رسیده است.

بنابراین سنگ بنای اولیه  این زیارتگاه 800 سال پیش و در دوران خوارزمشاهیان گذاشته شد اما بنای زیارتگاه که در حال حاضر دارای یک صحن وسیع، مسجد، ایوان، رواق، ضریح، حرم آیینه کاری، سرداب، گنبد کاشی مخروطی شکل و سقاخانه است به دوره مغول می رسد. در زمان قاجاریه‌، نمای خشتی برج تغییر و ایوان‌، اتاق‌ها و سایر متعلقات افزوده شد و این روزها با افزودن سایر تزیینات و بناهای دیگر مثل آینه‌کاری‌، کاشی و معرق‌، مسجد و موزه و کتابخانه بقعه به بنایی اصیل و به یاد ماندنی تبدیل شده است و حرم با آینه‌کاری زیبا یادآور فضایی آرام به دور از دغدغه‌های خیابان‌های اطراف امام‌زاده است. در این امام‌زاده علاوه بر بقعه امام‌زاده یحیی‌، مقبره مرحوم بهاءالملک همدانی و مرقد امام‌زاده محمد نیز وجود دارد.

بنای قدیمی این بقعه شامل برج خشتی هشت ضلعی متعلق به قرن هفتم هجری است که مانند بناهای دیگر عصر مغول، یک گنبد آجری 12 ضلعی هرمی شکل بر بالای آن قرار داشت. در عهد قاجاریه هم اطراف این برج را با کاشیهای هفت رنگ مزین ساخته بودند. اینک در محل برج خشتی و قبلی، بقعه هشت ضلعی کنونی ساخته شده است.

بر روی در قدیمی بقعه که چندان بزرگ نبوده، در دو کتیبه کوچک به خط ثلث نوشته‌اند: بانی بقعه خشتی قدیم شخصی به نام قرابشاره بوده و معمار آن، دیو حسن نام داشته است. صندوق منبت عتیقه امامزاده یحیی چنان که در کتیبه آن اشاره شده به دستور ملکشاه غازی در سال 895 ه ق به وسیله دو برادر به نام‌های استاد حسین و استاد محمد لواسانی ساخته شده است.

در کنار این امام‌زاده‌، کهن‌ترین چنار زنده قرار دارد. این درخت که در فهرست وزارت فرهنگ و اداره باستان‌شناسی با شماره سه و در سال 1330، به ثبت رسیده است‌، حدود 800سال عمر دارد و قطر آن به حدود هفت متر می رسد‌.

برای زیارت امامزاده یحیی باید به نشانی خیابان پانزده خرداد، خیابان امام‌زاده یحیی و بنای امام‌زاده یحیی بروید.

امامزاده پنج تن لویزان

امامزاده پنج تن لویزان در منطقه لویزان‌، خیابان شعبانلو قرار دارد. در این زیارتگاه که روی تپه‌ قرار گرفته، مرقد پنج برادر به نام‌های سالم‌، ابوطالب‌، صائم‌، رحیم و حسین قرار دارد. آنها همگی پسران شیث‌، فرزند کاظم‌، فرزند علی‌بن‌الحسین زین‌العابدین‌(ع‌) هستند اما اطلاعات بیشتری در این مورد در کتاب های نسب شناسی ذکر نشده است.

بنای این امام‌زاده تاریخی 130 سال عمر دارد و در آن بقعه‌ای چهارگوش با پوشش گنبدی به چشم می خورد. ضریح آن مشبک و معروف به جعفری و سبز رنگ است که به صورت مربع در عهد قاجاریه ساخته شده است‌. اما به تازگی ساختمان بقعه بازسازی شده و در چهار ضلع بنا چهار طاق نما ساخته شده است که درب ورودی روضه در طاق نمای جنوبی قرار دارد. فضای روضه نسبتا وسیع است و در انتهای آن ضریح فلزی بر روی پنج صورت قبر قرار گرفته است.

این امام‌زاده درسال 1376 ، بازسازی شد و مساحت آن به 460 مترمربع افزایش یافت و تزیینات داخلی نیز به صورت آینه کاری درآمد. گورستان عمومی لویزان هم در کنار امام‌زاده پنج تن قرار دارد و مساحت آن به 3 هکتار می‌رسد. 

امامزاده اهل بن علی

امامزاده اهل بن علی را مردم جنوب شهر خوب می شناسند. این امامزاده که در میان مردم به اهلعلی معروف است، در خیابان خاوران‌، ایستگاه امیر سلیمانی‌، خیابان انور زاده (دولاب‌) قرار دارد و گفته می شود متعلق به یکی از نوادگان حضرت علی (ع‌) است‌.

این بقعه گنبدی پوششی دارد و قسمت کمی از بالای گنبد با کاشی فیروزه‌ای پوشیده شده و بقیه بقعه آجری است‌. به جز گنبد که از 200سال پیش به جا مانده، بقیه بنا و محوطه در حال بازسازی است‌ و کل محوطه جزء آثار میراث فرهنگی به شمار می آید. در صحن امام‌زاده‌، گورستان کوچکی قرار دارد که گفته می شود قدمت آن به 200 سال قبل می رسد.

بر دیوار طرفین ایوان این زیارتگاه دوازده بیت شعر به خط نستعلیق بر کاشی های خشتی نوشته شده که تاریخ آنها به سال 1308ه.ق می رسد. همین اشعار را در سال 1324 با مختصر تغییراتی در برخی کلمات و تعویض نام متولی، به خط نسخ بر کاشی نوشته و بر بالای سر در ورودی محوطه بقعه نصب کرده اند و اتفاقا در همین اشعار است که نسب صاحب مرقد به امیرالمومنین علی (ع) نسبت داده می شود اما در کتاب «اختران فروزان طهران و ری» نسبت ایشان به فرزندان امام حسن مجتبی (ع) می رسد.