پاسخ به شبهات فلسفی - کلامی

 آيا حيوانات روح (نفس) دارند و اگر دارند، روح (نفس) آنها با انسان چه فرقى دارد؟

پاسخ: 
پيش از بيان هر سخنى، لازم به ذكر است كه اساس و مبناى پاسخ ارايه شده، حكمت متعاليه (فلسفۀ صدرايى) است و بنابر همين نظر، مطالب در دو بخش اصلى و چند زير مجموعه ارايه مى‏گردد.
در بخش اوّل كه با عنوان "وجود نفس در حيوان" مطرح شده، مباحث ذيل مورد بررسى قرار گرفته است:
1. در تمام مباحث فلسفى مربوط به نفس، از نفس حيوان به عنوان يكى از مصاديق قطعى آن نام برده شده است. گر چه هر يك از مصاديق، از ويژگى‏هاى خاصى برخوردار است كه بدين جهت از ديگرى متمايز مى شود.
2. حيوانيت حيوان، به دليل وجود نفس حيوانى در اوست و اگر حيوان را فاقد نفس فرض كنيم، با مرحله يا مراحل قبل از خود تفاوتى نداشته و اصلاً حيوانى پديد نخواهد آمد.
3. در تعدادى از حيوانات؛ مانند زنبور عسل و عنكبوت و ... برخى آثار وجود نفس، به روشنى قابل مشاهده است.
4. صاحب نظران از رهگذر تحليل علمى، شواهدى بر وجود نفس در حيوان ذكر كرده‏اند، از جمله: علم حضورى حيوان به ذات خود، و يا دخالت داشتن اراده در افعال حيوانى، و محشور شدن نفوس حيوانى در جهان ديگر كه همگى بيانگر وجود نفس در حيوانات مى باشند.
5. دلايلى بر وجود نفس در حيوان، با استناد به ادراك صورت‏هاى مثالى و مجرد توسط حيوان و نيز صدور افعال و آثار متنوع و غير يك نواخت از او.
و مطالب بخش دوم، با عنوان "تفاوت نفس حيوان و انسان" عبارت اند از:
نفس انسان و حيوان به لحاظ جسمانى تفاوت داشته و تركيبات مادى جسم انسان معتدل‏تر و كامل تر از حيوان است، و نيز به لحاظ نفسانى از تفاوت‏هايى برخوردارند كه بدين جهت، منشاء تمايز انسان از حيوان گرديده، از جمله: قدرت انسان بر سخن گفتن است كه با استفاده از حروف و كلمات، افكار و ... خود را به ديگران منتقل مى‏كند، و يا تأثرات روانى او در برابر عوامل مختلف از قبيل خنده، گريه و ... .
يا وجود فن و هنر و صنعت و خلاقيت انسانى، كه در عالم حيوانات جايى ندارند، و نيز اختلاف ماهوى نفس انسان و حيوان از اين نظر كه نفس انسان، عقلانى است و نفس حيوان، خيالى. افزون بر همۀ اينها تمام همت و توان نفس حيوانى رفع نيازهاى جسمانى است و گسترۀ نفس انسانى، به لحاظ نظرى و عملى، تا بالاترين درجات ممكن رقم خورده است.