مجله پزشکی : دستگاه تنفسی و آلرژی

  کلمه آسم از زبان یونانی گرقته شده است که معنی آن تنگی نفس است. آسم یک مریضی مزمنی است که در آن تنگی نفس بعلت ورم لوله های تنقسی بوجود میاید و اگر این ورم درمان شود تنگی نفس هم از بین میرود.
یکی از دلایل ورم , در افراد مبتلا به آسم, آلرژی است درمان (کنترل ) آسم به طریق ۲ گروه دارو انجام میشود :
- داروهای موضعی (گشاد کنندگان لوله های تنفسی) مانند سالبوتامل
- داروهای ضد ورم مانند کورتونها
برای درمان آسم سازمان بهداشت جهانی این مریضی را ۴ طبقه دسته بندی کرده است .
▪ طبقه بندی آسم قبل از درمان بر اساس علائم و ۱FEV:
۱) خفیف موعدی
۲) همیشگی خفیف
۳) همیشگی متوسط
۴) همیشگی وخیم
اولین قدم تشخیص آن است و آن را از ۲ طریق باید شناسایی کرد:
۱) علائم : تنگی نفس، سرفه،
۲) اسپیرومتری : اگر ۱FEV زیر حد نرمال باشد و بعد از استنشاق سالبوتامول به حد نرمال برگردد.
البته در مواردی مانند آسم خفیف امکان شهود و اثبات این ۲ طریق امکان نداشته باشد باید از تست با متاکولین استفاده کرد .
● سنجش تنفس Spirometry :
آسم یك مریضی مزمن برونشها (لوله‏های هوائی) می‏باشد كه علت آن ورم دیواره‏های این لوله‏ها است.
این ورم باعث تنگی تنفس (بازدم) و سرفه و حالت گرفتگی قفسه سینه می‏شود.
به موجب مطالب فوق، یكی از عناصر اصلی برای تشخیص آسم، وجود تنگی لوله‏های هوایی موقع بازدم است.
به همین علت یكی از مهمترین آزمایشها برای پزشك سنجش تنفس(اسپیرومتری) است كه از طریق آن می‏توان آسم را تشخیص داد و كنترل درمان را از طریق آن پیگری كرد.
● Spirometry چه چیزی است؟
Spirometry آزمایش بدون درد و Non INVASIVE است كه با آن می‏توان تنفس یك فرد را اندازه‏گیری نمود. (حجم تنفسی)
اسپرومتری در سال ۱۹۴۶ در انگلیس اختراع شد .
برای بهتر فهمیدن اسپرومتری مفید است تعریفی از تنفس بكنیم:
● تنفس چیست؟
تنفس عملی است که به طریق آن اکسیژن از اتمسفر بیرون به نایژکها منتقل میشوند و بالعکس دی اکسید کربن از نایژکها به بیرون فرستاده میشوند.
تنفس از ۲ فاز تشكیل شده است. یك دم و دیگری بازدم، و در طی هر فاز، دم مقدار ثابتی هوا وارد ششها شده و همانقدر هم خارج در بازدم خارج می‏شود.
تركیب هوای وارد شده با هوای خارج شده تفاوت دارد، هوای دم غنی از اكسیژن و فقیر از دی‏اكسیدكرن است درحالیكه هوای بازدم برعكس غنی از دی‏اكسید كربن و فقیر از اكسیژن می‏باشد.
در ششها همیشه مقدار هوای ثابتی در پایان هر بازدم باقی میماند که به آن حجم باقیمانده
میگویند .
ـ آیا این آزمایش در شرایط خاصی باید انجام گیرد؟
نه این آزمایش می‏تواند در تمام طول روز انجام شود. مهم این است كه اگر مریض تا بحال این آزمایش را انجام نداده است باید از استعمال داروی هایی(بتا ادرژرنیک ) که برونشها را گشاد میکنند خودداری كند
● طریقه های استعمال داروهای آسمی:
استعمال داروهای ضد آسم از طریق استنشاق به نظر یك عمل خیلی ساده می‏رسد ولی در حقیقت چنین نیست.
در برخی از موارد كه وضعیت مریض حاد می‏شود بدون اینكه دلیل منطقی داشته باشد، احتمال اینكه داروها به طریق صحیح استعمال نشده باشد وجود دارد، به این معنی كه یا دستور پزشك بطور درست انجام نشده است(تعداد گرفتن دارو در روز) و یا اینكه درست دارو وارد بدن نشده است.
اینگونه اشتباهات در خیلی از موارد موجب حادشدن مریض و خطرناك‏ شدن آن میشود.
برای همین خیلی مهم است كه مریض را تعلیم داد كه داروهای آسمی را بشناسد و طریقه درست گرفتن دارو را یاد بگیرد.
برای اینكه بتوانند داروهای آسم به محل برونشها برسند از وسایلی استفاده میشود كه شناختن آن مهم است. در این فصل سعی می‏شود در تعداد این دستگاهها و طریقه استعمال از آن اطلاعات كافی داده شود.
● داروهای آسم و طریقه استعمال آنها :
کنترل آسم زیاد آسان نیست بلكه احتیاج مداوم به درمان صحیح دارد كه ممكن است سالها طول داشته باشد و حتی در برخی از موارد تمام عمر به درازا می‏كشد.
برای این مریضی درمانهایی وجود دارد كه با وجود اینكه علاج بخش قطعی نیستند، باعث می‏شوند در اغلب موارد مریض تحت كنترل درآید و خود از یك زندگی عادی برخوردار شود.
در این میان مسئله چگونگی استفاده صحیح از داروهای مختلف برای آسم مهم است.
موفقیت درمان آسم رابطه مستقیم با پذیرش دارو و عمل صحیح به توصیه‏های پزشك دارد.
پس بنابراین هرچه دارو صحیح‏تر مصرف شود اثر آن بیشتر است و نیاز مریض به پزشك و درمان آن كمتر می‏شود.
داروههای ضد آسم بسیار و گوناگون هستند و برای استفاده از هر كدام آنها باید كاركرد آنها را شناخت. برخی از مریضها باید از دو یا بیشتر دارو استفاده كنند و ممكن است دستگاهها با هم فرق بكنند و این ممكن است مریض را كمی سردرگم كنند بعلاوه اینكه این داروها باید در طول روز به مراتب مصرف شوند.
● استفاده از اتاقك‏ها در اسپری:
اثر داروهای ضد آسمی موقعی موثر است كه دارو به طریق كامل وارد ریه شود. برای انجام این كار و جلوگیری از هدر رفتن دارو در هوا از اتاقكی استفاده می‏شود كه اول دارو را در خود ذخیره می‏كند و مریض با استفاده از آن می‏تواند از هدر رفتن دارو جلوگیری كند.
استفاده از این اتاقكها خیلی ساده است. برای مریضهای مسن كه نمی‏توانند خوب از اسپری استفاده كنند اتاقكهای بزرگتر بهتر می‏باشد. چون ذرات دارو در آن كوچكتر می‏شوند و مقاومت هوا نیز در آن كمتر می‏شود و این به رسیدن دارو در نایژه‏های كوچك هوایی خیلی كمك می‏كند.