مجله پزشکی : بیماریهای عفونی

  این مسأله‌ی حفاظت در برابر ویروسهای هوازاد airborne سوال مهمی است چون همه‌ی مواظبتهایی که در مقابل تمام ویروسهای تنفسی انجام می‌شود قابل تطبیق با آنفلوانزای انسانی و نیز آنفلوانزای فوق حاد پرندگان است و این در صورتی است که جهش انسان به انسان شکل گیرد. قبل از هر چیز لازم است به این مطلب اشاره شود که شستشوی مکرر دست گسترش ویروسهای آنفلوانزا را کاهش می‌دهد و باید بهوش و آگاه باشید که به هنگام دست دادن و یا روبوسی ممکن است ویروس‌های آنفلوانزا گسترش پیدا کنند. این قبیل اعمال دوستانه ویروس‌های مختلف تنفسی را پخش می‌نمایند. عطسه و یا سرفه ممکن است ویروس را تا ۵/۳ متر گسترش دهند و در سوق دادن ویروس مؤثر واقع شوند. دود سیگار نیز ویروسهای تنفسی را گسترش می‌دهد و بنابراین سیگاری‌ها ( و دوستان سیگاری‌ها) باید به هنگامی که مریض هستند خیلی مواظب باشند که در اتاقهای با ازدحام جمعیت سیگار نکشند.
جداسازی افراد بیمار بهترین حفاظت در مقابل گسترش ویروس آنفلوانزا است. متأسفانه یک فرد بیمار ویروس را چند روز قبل از اینکه از نظر بالینی مریض شود ممکن است گسترش دهد. در تماس‌های نزدیک در مردمی که مریض هستند باید امکان گرفتن بیماری را پیش‌بینی کرد و باید تماسهای شخصی را به حداقل رساند تا از گسترش بیماری جلوگیری به عمل آید.
در مورد استفاده از واکسن آنفلوانزا در انسان لازم است به این نکته توجه شود که این کار از نظر تأمین امنیت عمومی کمک می‌کند و در این رابطه افراد با خطر بالا (سالخوردگان، افراد آسماتیک، افراد مبتلا به آمفیزم و دیابتی‌ها، اطفال، زنان آبستن و افرادی که ایمنی آنها در معرض سوء ظن قرار می‌گیرد) به واسطه‌ی کاهش مقدار ویروس در گردش اهمیت زیادی دارد.
نتایج بررسی‌های محققان علوم پزشکی در کشور انگلستان در سال جاری نشان داده است که در سالخوردگان نجات زندگی با اثرات خفیفی در رابطه با واکسیناسیون همراه بوده است و در طول سه دهه‌ی اخیر این وضعیت در سالخوردگان به اثبات رسیده است اما هنوز هم استفاده از واکسن برای افرادی که سنشان بالاتر از ۶۵ سال است توصیه می‌شود چون به نظر می‌رسد انجام واکسیناسیون در این قبیل افراد خطر دچار شدن به عوارض شدید آنفلوانزا را نظیر پنومونی که ممکن است به بستری شدن بیمار منجر شود تقلیل بخشد.
روی همین اصل برای کلیه‌ی افرادی که در خطر بالای ابتلای به آنفلوانزای مرغی هستند مثل سالخوردگان و اطفال و مرغداران و کارگران مرغداری‌ها و دامپزشکان طیور و کسانی که در آزمایشگاههای تشخیص طبی کارمی‌کنند و خانمهای خانه‌داری که به نحوی در آماده‌سازی مرغ برای طبخ اقدام می‌نمایند واکسیناسیون سالیانه علیه آنفلوانزا توصیه نشده است و برای افرادی که سنشان بالاتر از ۵۰ سال است و دچار بیماریهای مزمن هستند نیز توصیه می‌شود.
متأسفانه به علت اینکه واکسن آنفلوانزا هنوز هم به وسیله‌ی کشت ویروس در محیط کشت تخم مرغی (تکنولوژی قدیمی ۵۰ ساله) صورت می‌گیرد آنهایی که به آلرژی‌های تخم‌مرغی مبتلا هستند غالباً نمی‌توانند آنرا تحمیل نمایند و همانگونه که همکاران پزشک اطلاع دارند واکسن آنفلوانزا که به طور سالیانه مورد استفاده قرار می‌گیرد و حمایتی علیه آنفلوانزای مرغی ایجاد نمی‌کند و این موضوعی است که باید در مورد آن بحث شود و مورد مشاوره و انتقادات علمی قرارگیرد چون حفاظت متقاطع از یک سوش ویروس آنفلوانزا به دیگری مطرح است اما حفاظت معنی‌دار در مقابل سوش H۵N۱ مشخص نشده است. هم اکنون مطالعاتی در مورد واکسنی در حال انجام است که بتواند تمام سوشها را که شامل H۵N۱ نیز می‌باشد پوشش دهد و ممکن است این واکسن برای مدت حداقل ۱۰ سال حفاظت در مقابل کل سوشهای آنفلوانزا را به وجود آورد. در صورتی که یک چنین واکسنی از نظر تجارتی در دسترس قرار گیرد محققاً سیاستگزاریهای پیشگیری را برای پاندمیک‌های آنفلوانزا تغییرخواهد داد. در ضمن واکسنی که در حال حاضر مورد استفاده قرار می‌گیرد فقط برای مدت یک سال خوب است و علت این مسأله این است که سوش‌ غالب آنفلوانزا از سالی به سال دیگر تغییر می‌کند.
بیماران در کاتگوری خطر بالا باید به این مطلب نیز توجه نمایند که واکسن پنومونی نیز برای آنها لازم است. واکسن پنومونی برای مدت ۵ تا ۱۰ سال دوام ایمنی به همراه دارد و ۲۳ سوش متفاوت پنومونی پنوموکوکسی را پوشش می‌دهد که خود یک نوع عارضه‌ی بالقوه‌ی تهدید کننده‌ی‌ زندگی است. تقریباً ۵۰% مرگ‌ها در طول فصل آنفلوانزا از پنومونی ناشی می‌شوند و اکثریت وسیعی از آنها از پنوموکوک باکتریایی هستند که عموماً به وسیله‌ی واکسن پنومونی پوشش داده شده‌اند.
هرگاه پاندمی آنفلوانزای مرغی وجود داشته باشد واکسن پنومونی دستیار مفیدی خواهد بود چون مردم را از عوارض ثانویه شدیدی که به حدود نصف موارد مرگ منجر می‌شود حفاظت می‌کند.
در حال حاضر هیچ واکسن تجارتی برای آنفلوانزای پرندگان به منظور استفاده در انسان در دسترس نیست اما واکسنی برای ویروس H۵N۱ تکامل پیدا کرده و انستیتوی ملی بهداشت (NIH) به طور معمول در جمعیت سالخوردگان داوطلب آزمایش کرده و نتایج خوبی تاکنون به دست آورده است اما چون سوش فعلی H۵N۱ آنفلوانزای پرندگان به فرمی که بتواند به طور روتین مردم را مبتلا کند جهش پیدا نکرده در حال حاضر مورد استعمالی برای این واکسن توصیه نشده است. هرگاه H۵N۱ جهش پیدا کند ممکن است به فرمی تغییر پیدا نماید که فقط تا حدی به وسیله‌ی واکسن فعلی تحت تأثیر قرارگیرد. در فرم فعلی H۵N۱ به نظر می‌رسد که دوزهای بالا(که در دو تزریق جداگانه مصرف می‌شوند) برای به وجود آوردن ایمنی لازم شود.
واکسن مشابهی تکامل حاصل کرده که کاملاً در پرندگان مؤثر بوده است و متجاوز از ۲۰ میلیون پرنده در چین تاکنون با این واکسن واکسینه شده‌اند و تلاشی برای کمک به کنترل H۵ N۱ صورت گرفته و این در حالی است که هنوز هم مراحل اولیه را در جمعیت طیور طی می‌کند و به تولید انبوه نرسیده است و بررسی در این خصوص ادامه دارد.     دکتر حسن اوحدی نیا دامپزشک