|
مهجورترین بیماری جهان
|
جذام از قدیمی‌ترین بیماریهای مزمن شناخته شده در سطح جهان است که به گفته محققان و کارشناسان پزشکی مختص انسان است.
طبق تحقیقات گسترده‌یی که در سرتاسر جهان انجام شده عامل اصلی این بیماری یک باکتری اسیه فاست میله‌یی شکل به نام مایکوباکتریوم لپرومی اعلام شده که بیشترین تاثیرات سوء خود را روی پوست، اعصاب محیطی، مخاط دستگاه‌های تنفس فوقانی و چشم می گذارد.
این بیماری عفونی به صورت مستقیم از انسانی به انسان دیگر سرایت می‌کند اما از آنجایی که انتقال این باکتری نیازمند تماس طولانی مدت فرد با شخص مبتلا است تعداد آماری مبتلایان در سطح پایین قرار دارد. جذام پیامدهای ناخوشایند پزشکی، اجتماعی و اقتصادی زیادی برای مبتلایان به دنبال دارد که بعد اجتماعی آن از دیگر موارد مذکور از اهمیت بالایی برخوردار است.
فقر از مهمترین عوامل ابتلا به جذام است بطوری‌که سیستم ایمنی بدن را بشدت کاهش داده و بدن مستعد ابتلا به این بیماری می‌شود. اگرچه فقر ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز بدن مقدمه ابتلا به جذام است اما فقر فرهنگی مثل عدم رعایت بهداشت از دلایل بارز ایجاد این مرض در فرد به شمار می‌آید.
گفتنی است آنچه موجب ترس و وحشت مردم می‌شود خود میکروب جذام نیست بلکه عوارض و دگرگونی‌های حاصل در اعصاب چشم، دست‌ها و پاها هراسی را در میان اطرافیان ایجاد می‌کند، از اینرو مردم عادی سعی دارند تا حد امکان از برقراری ارتباط با این قشر محدود جامعه جلوگیری کنند. به همین دلیل بطور قطع می‌توان گفت جذامیان در میان کشورها و ملت‌های جهان مظلوم بوده و از حضور در میان اقشار مختلف طرد می‌شوند.
ریختگی‌های اندام‌های مختلف، قدرت کار و فعالیت جذامیان را از بین برده و آنها را عاجز و زمینگیر می‌کند. البته این گونه از گرفتاری‌ها در روزگاران پیشین که داروی موثری علیه این بیماری وجود نداشت، بیشتر مشهود بود.
اگرچه به دلیل شباهت این میکروب با باسیل سل ویژگی‌ها و علایم خاص جذام تا چندین سال بطور ناشناخته باقی ماند اما سرانجام به این نتیجه رسیدند که عامل جذام فقط برای انسان بیماری‌زا است از این رو هنوز گزارش مستدلی از ابتلای حیوانات به این بیماری وجود ندارد.
دوره نهفتگی این بیماری از چندماه تا چندین سال متغیر است بطوری‌که این تغییر به ۴۰ سال نیز می‌رسد. باید بدانید سیر بیماری مزمن بوده و شروع آن بسیار آرام صورت می‌گیرد. گفتنی است شیر مادران جذامی نیز حاوی مقدار زیادی باکتری است که می‌تواند بیماری را براحتی از مادر به فرزند منتقل کند.
نکته بسیار جالب توجه درخصوص عامل بیماری جذام این است که مایکوباکتریوم لپره اصولا عفونت‌زایی چندان بالایی ندارد بطوری‌که در مناطق آلوده بیشتر مبتلایان علایم بالینی مشخصی ندارند و حتی برخی از آنها به یک ضایعه موضعی مبتلا می‌شوند که خود به خود بهبود می‌یابد. این مساله خود دلیل آشکاری براین اصل است که تنها گروهی از افراد به این بیماری مبتلا می‌شوند که از ضعف یا اختلال در سیستم ایمنی رنج می‌برند.
اگر درمان جذام به درستی انجام نشود کانون‌های بیمار جذام، زخم‌ها و درگیری اعصاب چهره و اندام بیماری را بدشکل می‌کند.
پیش از اینکه داروهای درمانی این بیماری کشف شود مردم از روغن شولمرگرا برای درمان آن استفاده می‌کردند که اکنون جایگاهی در میان داروهای درمانی ندارد. در عوض از انواع داروهای سولفون‌ها در کنار آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان مبتلایان استفاده می‌کنند. علاوه براین در برخی موارد جراحی، فیزیوتراپی و ورزش نیز برای درمان و بازگشت عملکرد اندام‌های ضروری بسیار مناسب است.
بطور کلی بدون توجه به داروهای مصرفی برای درمان بیماران جذام سه مرحله درمانی وجود دارد که با توجه به توان بدنی آنها و نوع داروهای مصرفی از ۵ تا ۱۰ سال متفاوت است.
براساس گزارش‌های موجود کانون اصلی جذام در مرکز و شمال آفریقا بوده که در قرون وسطی طی جنگ‌های صلیبی به آسیا و اروپا نیز منتقل شده است. قرن سیزدهم میلادی نطقه اوج کشتار این بیماری بود، در قرن ۱۴ و ۱۵ نیز از اروپا به نیمکره شرقی رسید اما در قرن شانزدهم جذام به کل از فهرست بیماریهای مزمن اروپای مرکزی حذف شد. با این وجود در حال حاضر اکثر نقاط جهان تاحدودی به این بیماری آلوده هستند. اگرچه در جهان امروز بیشتر موارد جذام همانند دیگر بیماری‌ها در آفریقا دیده می‌شود ایران نیز از این امر مستثنی نبوده و تعداد قابل توجهی از آنها در مراکز خاص مربوط به این بیماری زندگی کرده و تحت درمان قرار دارند. جذامیان ایران در استان‌های خراسان، هرمزگان، سیستان و بلوچستان و آذربایجان شرقی و غربی پراکنده‌اند و زندگی را با دشواری هرچه تمام‌تر سپری می‌کنند. آمارهای موجود حاکی از شیوع این بیماری در روستاهای دوردست است از سوی دیگر طبق آمار وزارت بهداشت تعداد مبتلایان به جذام طی دهه گذشته از ۳ تا ۵ نفر برآورد شده که احتمال می‌رود تعداد مبتلایان بیشتر از این باشد.
مبتلایان به جذام که عموماً افرادی تنها هستند از نظر غذا و حمایت فردی در مضیقه بسر می‌برند از این رو «انجمن یاوران جذام» سعی دارد در تعمیر منازل به آنها کمک کرده و برنامه‌های تفریحی آنها را تحت پوشش قرار دهد چراکه این افراد به لحاظ شرایط ظاهری شجاعت خروج از منطقه مسکونی خود را ندارند. همچنین از دیگر اقدامات این انجمن می‌توان به اشتغالزایی برای فرزندان جذامیان اشاره کرد.
در ایران روستاهایی مثل «سجری» و «چنار» تقریباً بیشترین تعداد مبتلایان را دارند که انجمن مذکور به کمک ماموران شبکه بهداشت در بیمارستانی واقع در مهاباد امدادهای لازم را در اختیار آنها قرار می‌دهند.
برای شناسایی و آشنایی هرچه بیشتر عموم مردم از شرایط افراد مبتلا به جذام تورهایی برای بازدید از جذامیان مشغول به فعالیت هستند که با وجود این تورها بیماران جذامی علاوه بر دریافت حمایت مالی، تصور غلط مردم نیز از این بیماری بطور کامل رفع می‌شود.
در سال ۱۹۹۱ سازمان بهداشت جهانی (WHO) طی قطعنامه‌یی خواهان حذف جذام به عنوان یک مشکل جهانی شد که نهایتا سال ۲۰۰۰ میلادی را سال حذف جذام در دنیا نامیدند.
مهناز رضوی
