پاسخ به:مجله پزشکی : بیماریهای عفونی
یک شنبه 25 اردیبهشت 1390 10:21 AM
|
بـیـمـاری فـرامـوش شـده
|
 از میان بیماریهای باستانی، جذام از قدیمی‌ترین و پرآوازه‌ترین بیماری‌هاست. بیماری‌ای که تقریباً در سراسر جهان، از یادها رفته است. بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت زمانی که شیوع یک بیماری در کشوری به یک در هر ده هزار مورد برسد، آن بیماری حذف شده تلقی می‌شود. به گفته کارشناسان، ایران سال‌هاست که در آمار بیماری جذام به این عدد رسیده است. تعداد موارد کشف شده جذام در ایران در سال ۱۳۷۰، ۱۹۱ مورد بوده که در سال ۱۳۸۶ شیوع این بیماری به ۳۷ نفر کاهش یافته است. جذام روزی بیماری فقر خوانده می‌شد؛ امروز نیز این روند حفظ شده و با وجود تکنیک‌های جدید تشخیص و درمان حتمی، کشورهای فقیرنشین و محروم از امکانات پیشرفته بهداشتی - درمانی هنوز هم با جذام دست به گریبان هستند. آنچه که در این بیماری اهمیت دارد، آغاز سریع درمان است. جذام در طول تاریخ بیش از هر بیماری دیگری وحشت و انزوای مبتلایان و اطرافیان آنها را به دنبال داشت. امروز هم با وجود تاکید متخصصان به درمان صددرصد این بیماری، باز هم نشانه‌هایی از وحشت عموم جامعه نسبت به جذام دیده می‌شود. همچنین باید گفت که برخلاف تصور عموم، انتقال این بیماری نیازمند تماس مداوم و نزدیک با فرد ناقل است. انگی که به این بیماری زده شده از جمله موانع بر سر راه ریشه‌کنی قطعی این بیماری محسوب می‌شود؛ چرا که ممکن است مبتلایان به آن به نوعی خود را از نظرها دور داشته و مخفی شوند. دکتر محمد شیزرپور، متخصص پوست و محقق مرکز آموزش و پژوهش بیماریهای پوست و جذام وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تهران، جذام را نوعی بیماری مزمن می‌داند که با عامل باکتری به وجود می‌آید و در صورت عدم درمان به موقع آسیب‌های جدی و دائمی را به دنبال دارد. وی با بیان این که عدم درمان به موقع جذام، آسیب‌های جدی به پوست، اعصاب، دست و پا وچشم را سبب می‌شود؛ می‌گوید: پوست و اعصاب مهم‌ترین مکان‌هایی هستند که گرفتار این بیماری می‌شوند؛ هر چند که سایر اندام‌های بدن هم از این بیماری مصون نیستند. از آنجا که عصب اعضای درگیر در این بیماری از بین می‌رود، بیمار آسیب دیدگی و سوختگی حاصل از بیماری را احساس نمی‌کند و ضایعه حاصله ممکن است به زخم تبدیل شود. افراد معمولی هنگام تماس با جسم داغ سریع عکس‌العمل نشان می‌دهند و خود را از منبع گرما دور می‌کنند، این در حالی است که به گفته دکتر شیزرپور، بیمار جذامی به دلیل از دست دادن حس و اعصاب خود، گرما را متوجه نشده و به سوختگی‌هایی مبتلا می‌شود که نتیجه این سوختگی‌ها هم زخم در اندام‌هاست. این زخم‌ها می‌تواند پیشرفت کرده و در صورت عدم درمان به آسیب‌های دایمی به اندام‌ها منجر شود. از طرف دیگر جذام ممکن است به صورت فلج ماهیچه و فلج عضلات خود را نشان دهد. ● جذام مسری نیست برخلاف تصور عموم که این بیماری را مسری می‌خوانند و به شدت از مبتلایان وحشت دارند، جذام چندان مسری نبوده و انتقال آن نیازمند تماس مداوم با فرد مبتلاست. این متخصص پوست در این باره می‌گوید: انتقال جذام به صورت مستقیم، از انسان به انسان و از طریق ترشحات تنفسی صورت می‌گیرد. سرایت این بیماری نیازمند دوره تماس طولانی است. همچنین برای مبتلا شدن به این بیماری وجود استعداد ژنتیکی لازم است. به این ترتیب همه افراد نمی‌توانند به آن مبتلا شوند. بیش از ۹۵ درصد افراد جامعه در مقابل جذام مصون هستند. همچنین جذام می‌تواند هر دو جنس زن و مرد را گرفتار کند. دوره نهفتگی این بیماری طولانی میان پنج تا سه سال است. به این ترتیب باکتری جذام چند سال پس از ورود به بدن خود را نشان می‌دهد. جذام خطر مرگ ندارد؛ این در حالی است که در صورت عدم درمان فرد را به معلولیت‌هایی دچار می‌کند. ● جذام، قابل درمان است جذام در زمان‌های دور به علت کمبود امکانات تشخیصی - درمانی عوارض غیرقابل جبرانی را به جا می‌گذاشت. اگرچه جذام بیماری تاریخی با عوارض نامطلوب بوده و از سابقه طولانی برخوردار است؛ اما در حال حاضر صد در صد قابل درمان است. دکتر شیزرپور نیز بر این امر صحه گذاشته و می‌گوید: در حال حاضر روش دارویی بسیار موثری برای درمان جذام وجود دارد که صد در صد بیماری را درمان می‌کند. در صورت تشخیص به موقع بیماری، بیمار در مراحل اولیه کاملا بهبود می‌یابد. درمان دارویی جذام به صورت رایگان در تمام مراکز بهداشتی درمانی در اختیار بیماران قرار می‌گیرد. در زمان‌های دور مبتلایان به جذام از دیگر بیماران جدا می‌شدند و در مکان‌هایی با عنوان "جذام خانه" و به صورت متمرکز تحت درمان قرار می‌گرفتند. مکان‌هایی که امروز نامی از آنها شنیده نمی‌شود و حتی اذهان نسل جدید با این واژه بیگانه است. دکتر شیزرپور در این باره می‌گوید: در گذشته درمان جذام به صورت متمرکز صورت می‌گرفت و مکان‌هایی به نام جذام خانه برای مبتلایان در نظر گرفته شده بود. سازمان بهداشت جهانی تصمیم بر جمع کردن مراکز جذام خانه و ادغام تشخیص و درمان جذام در سیستم‌های بهداشتی - درمانی گرفت. در ایران نیز از سال ۱۳۷۰ این امر انجام شد و سازمان مبارزه با جذام به تدریج حذف شد و تشخیص و درمان جذام را در شبکه‌های بهداشتی ادغام کرد؛ چرا که شبکه‌های بهداشتی درمانی در همه نقاط کشور حتی دورترین روستاها هم در دسترسند. این در حالی است که سازمان جذام این امکان را نداشت. علاوه بر آن نوعی داغ اجتماعی در این بیماری وجود داشت؛ به این ترتیب که افراد از ترس طرد شدن از جامعه به جذام خانه‌ها مراجعه نمی‌کردند. جذام که روزی «خوره» نامیده می‌شد و جوامع از جمله سازمان بهداشت جهانی را در تب و تاب و چاره‌اندیشی انداخته و آنها را با چالش‌هایی روبرو کرده بود، امروز با کاهش شیوع بیماری از ذهن‌ها حتی اذهان پزشکان هم دور مانده و کمتر سخنی از آن شنیده می‌شود. بر این اساس تشخیص موارد جدید مبتلایان این بیماری می‌تواند به تاخیر بیفتد. دکتر شیزرپور در این باره می‌گوید: در حال حاضر شیوع جذام در ایران بسیار کاهش یافته و تقریبا بروز آن بسیار نادر شده است. طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی زمانی که شیوع بیماری در کشوری به یک در هر ده هزار مورد برسد، بیماری حذف شده تلقی می‌شود. ایران سال‌هاست که به این عدد رسیده است. وی به تاخیر افتادن تشخیص بیماری را از جمله مشکلات امروزی جذام می‌داند و می‌گوید: از آنجا که در ایران شیوع جذام بسیار کاهش یافته و حتی از مرحله حذف هم گذشته است، اکثر پزشکان این بیماری را فراموش کرده‌اند. به این ترتیب معدود بیمارانی هم که وجود دارند بسیار دیر تشخیص داده می‌شوند. بنابراین اگر عوارضی از این بیماری ایجاد شود به دلیل همین تشخیص دیرهنگام است. جذام روزی به بیماری فقر شهرت داشت. این در حالی است که امروز هم با وجود شعارهای رنگارنگ سازمان‌های بین‌المللی و ادعای صرف هزینه‌های کلان در کنترل بیماری‌ها باز هم جذام در ملت‌های فقیر به دلیل عدم برخورداری از ابزارهای تشخیصی و درمانی مطلوب، شایع است. دکتر شیزرپور در این باره می‌گوید: در حال حاضر جذام در مناطق فقیری مانند هند، نپال و برزیل همچنان با شیوع بالا همراه است. علت آن است که در مناطق فقیر امکانات تشخیصی و درمانی مناسبی در این بیماری وجود ندارد. این در حالی است که در مناطق مرفه‌نشین بیماران سریع تشخیص داده شده و درمان می‌شوند. وی می‌افزاید: درمان سه دارویی شامل سه عدد آنتی بیوتیک و به مدت یک سال برای درمان جذام به کار گرفته می‌شود که از سال ۱۹۷۹ توسط سازمان بهداشت جهانی به صورت رایگان در اختیار همه کشورها قرار گرفت. از سال ۱۹۷۹ که آغاز درمان چند دارویی جذام در سراسر دنیا بود تا سال ۱۹۹۰ شیوع بیماری در دنیا به میزان ۹۰درصد کاهش یافت. بنایراین دیگر نیازی به تهیه واکسن در مقابله با جذام نبود. به این ترتیب برنامه‌های سازمان بهداشت جهانی برای تهیه واکسن بیماری جذام کنار گذاشته شد؛ چرا که بهترین راه کنترل جذام، تشخیص و درمان به موقع است. به این ترتیب چرخه انتقال بیماری قطع و شیوع آن در جوامع کاهش می‌یابد. دکتر شیزرپور با اشاره به مشکلات کنونی بیماران مبتلا به جذام می‌افزاید: در حال حاضر تعداد معدودی از بیماران از ادامه درمان به دلیل ترس از عوارض دارویی و طولانی بودن دوره درمان امتناع می‌کنند، این در حالی است که داروها تقریبا بدون عارضه بوده و ایمن هستند. تداوم وجود داغ اجتماعی ناشی از جذام در اذهان عمومی جامعه، تردد مهاجرین خارجی به ویژه افاغنه و همچنین فراموش شدن بیماری در ذهن پزشکان به علت کاهش شیوع بیماری از دیگر مشکلات کنونی در شناسایی و درمان بیماران است. دکتر شیزرپور در رابطه با علائم بروز جذام، می‌گوید: معمولا جذام با گروهی از علائم پوستی و حسی خود را نشان می‌دهد. ضایعات پوستی ناشی از جذام بسیار متنوعند که می‌تواند شامل لکه‌های سفید، قرمز و خشکی پوست باشد، اما این ضایعه‌های پوستی برخلاف دیگر ضایعات پوستی شایع، حس یا علامت دیگری مانند خارش ندارند. هر چند در سال‌های دور بیماریهای دیگری مانند سل و طاعون نیز شایع بودند؛ اما این بیماریهای عفونی، فرد مبتلا را از بین می‌بردند و ظاهر بیمار تحت تاثیر قرار نمی‌گرفت. این در حالی است که جذام خطر مرگ نداشته اما فرد را معلول و شکل ظاهری وی را از بین می‌برد. به همین علت تصور ناخوشایندی از بیماری در اذهان عموم ملت‌ها شکل گرفت. متاسفانه هنوز هم داغ اجتماعی ناشی از جذام در جوامع وجود دارد. امروزه با وجود درمان صد در صد جذام و چه بسا درمانی بسیار راحت‌تر از سایر بیماری‌ها، لازم است تصورات ذهنی قدیمی جذام از خاطره‌ها پاک شود. |
| سایت ایسنا |
| روزنامه اطلاعات |
