مطالب علمی - پزشکی

بررسی فعالیت بدنی در افراد مسن

با توجه به روند افزایش طول عمر، افرادی که بیشتر از ۶۵ سال دارند نباید تنها به دلیل ناتوانی جسمانی بازنشسته شوند. برنامه های تربیت بدنی باید به شکلی تنظیم و اجرا گردند که این افراد کماکان فعال و پرتلاش باقی بمانند.

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز  ،  برای مردم در تمام سنین فعالیت بدنی باعث بهبود کیفیت زندگی به طرق مختلف می شود.فواید جسمی شامل بهبود و افزایش تعادل،قدرت،هماهنگی،انعطاف پذیری و تحمل میباشد. فعالیت بدنی باعث بهبود بهداشت روانی،تنظیم حرکتی و عملکرد تشخیص نیز میشود.
شیوه زندگی فعال باعث میشود افراد مسن دوستان جدیدی پیدا کنند.در شبکه اجتماع باقی بمانند و با سایر مردم در سنین مختلف تعادل داشته باشند و انعطاف پذیری،تعادل و قدرت عضلانی را بهبود می بخشد که می تواند از افتادن جلوگیری کند که علت عمده ناتوانی در افراد مسن میباشد.مشخص شده که شیوع بیماریهای روحی و روانی در افرادی که از نظر جسمی فعال هستند کمتر است.

گرچه نمی توان مدعی شد که فعالیت های بدنی موجب به تاخیر افتادن روند پیری می شوند لکن می توان باور داشت که ورزش و حرکت منظم، سبب فعال بودن و پویایی افراد مسن خواهند شد هدف از اجرای فعالیت های بدنی این است که دوران تحرک و فعال بودن زمان پیری افزایش یابد.

به تحقیق نشان داده شد که تغییرات فیزیولوژیکی ناشی از ادامه اجرای فعالیت های بدنی در افراد پیر، مشابه تغییراتی است که در افراد جوان به وجود می آید.
از فوائد فعالیت بدنی حتی در صورتی که دیر نیز شروع شوند می توان بهره برد.
بیماریهای شایع سالمندان شامل بیماریهای قلبی عروقی،آرتریت،استئوپروز و فشار خون بالاست.
با وجود اینکه فعال بودن از اوان جوانی میتواند از بسیاری بیماریها جلوگیری کند ولی فعالیت منظم میتواند از ناتوانی و درد ناشی از بیماریهای فوق جلوگیری کند.
فعالیت بدنی میتواند در درمان بیماریهای مغزی مثل آلزایمر و  افسردگی کمک کننده باشد.

براساس تحقیقات و مشاهدات عینی، به نظر می رسد که هنگام اجرای فعالیت های بدنی سبک، تفاوت قابل توجهی میان افراد سنین مختلف وجود نداشته باشد. وقتی شدت یا مدت کار افزایش پیدا می کند تفاوت میان گروه های مختلف از نظر سنی به خوبی مشهود می گردد. حداکثر اکسیژن مصرفی، به هنگام اجرای فعالیت های بدنی سنگین، در افراد مسن (تقریبا ۷۰ ساله) تا ۶۰% حداکثر اکسیژن مصرفی افراد ۲۵ ساله کاهش پیدا می کند.

حداکثر ضربان قلب آنان به ۸۰% حداکثر ضربان افراد ۲۵ ساله می رسد، از حداکثر برون ده قلبی آنان کاسته می شود، تهویه ریوی کاهش پیدا می کند، حداکثر فراوانی تنفسی کم می شود و سایر سیستم های تامین کننده انرژی با اختلال رو به رو می شوند.

آمادگی های عضلانی و سایر بافت های محیطی ممکن است به مقدار زیادی آسیب ببینند در نتیجه ظرفیت کار بدنی را محدود کنند. توانایی عضلات در جذب اکسیژن از خون، نیز ممکن است کم شود و از این طریق آمادگی ورزشی آنان را محدود سازد.

برخلاف آنچه در بالا بیان شده هنگام اجرای فعالیت های بدنی زیر بیشینه و سبک به نظر می رسد که تفاوتی در توانایی افراد پیر و جوان از نظر جذب اکسیژن وجود نداشته باشد. با این وجود، کاهشی در کارآیی بدنی آنان مشاهده می شود، زیرا افراد مسن نسبت به جوان برای اجرای کار معین، به اکسیژن مصرفی زیادتری نیاز دارند.
سخت شدن دیواره های عروق، موجب افزایش فشارخون افراد مسن در زمان استراحت و فعالیت می شود. شریان های پیر قابلیت ارتجاعی خود را از دست می دهند و در نتیجه نقش تامپونی آنها در کنترل فشارخون مختل می شود. بنابراین، وقتی فشارخون هنگام ورزش افزایش پیدا می کند، شریان ها قادر نخواهد بود که تمام حجم ضربه ای قلب را بپذیرند. در این صورت، نه تنها بر فشارخون افزوده می شود، بلکه مقاومت محیطی نیز افزایش پیدا کرده، بر شدت کار قلب افزوده می شود.
به نظر نمی رسد که کاهش توانایی افراد پیر در اجرای فعالیت های بدنی زیر بیشینه و سبک به سیستم قلبی – عروقی و تنفسی مربوط باشد. ولی هنگام اجرای فعالیت های بدنی بیشینه و سنگین، واکنش این افراد تغییر می کند، عدم توانایی افراد پیر در افزایش ضربان قلب به بالاتر از ۱۶۰ بار در دقیقه، یکی از این فاکتورهای محدودکننده است.

ظاهرا می توان تصور کرد که محدودیت های اصلی ورزشی در افراد مسن برای اجرای فعالیت های ورزشی زیر بیشینه و بیشینه، بیشتر به سیستم های عضلانی و عصبی مربوط می شوند.
جلسات ورزشی سازماندهی شده متناسب با سطح آمادگی فرد،یا پیاده روی ساده میتواند شانس یافتن دوستان جدید و داشتن ارتباط با جامعه و کاهش احساس تنهایی روحی و روانی لازم هستند افزایش می دهد.
همانگونه که برای سایر سنین مطرح است سالمندان میتوانند با مشارکت در فعالیت بدنی از آن لذت ببرند.هرکس با موقعیت یا ناتوانی خاص که میتواند توانایی وی را در فعال بودن تحت تاثیر قرار دهد باید قبل از انجام فعالیت بدنی با پزشک مشاورت کند.
پیاده روی،شنا،نرمش وکشش،باغبانی، رقص،گردش و دوچرخه سواری بهترین فعالیت برای سالمندان میباشد.
تعداد افرادی که بالای ۶۰ سال سن دارند تا۲۰ سال آینده دو برابر میشود.بیشتر آنها نیز در کشورهای در حال توسعه خواهند بود.
کاهش و به تأخیر انداختن ناتوانی مربوط به سالمندی یک مساله عمده در بهداشت عمومی است و فعالیت بدنی میتواند نقش مهمی را در ایجاد و حفظ سلامت در تمام سنین داشته باشد.
فعالیت بدنی میتواند کیفیت زندگی را در تمام سنین برای همگان بهبود بخشد.شیوه زندگی فعال باعث میشود افراد مسن دوستان جدیدی پیدا کنند،در فعالیتهای اجتماعی باقی بمانند و با سایرین در تمام سنین مراوده داشته باشد.
بهبود انعطاف پذیری،تعادل و قوام عضلانی به پیشگیری از افتادن که دلیل عمده ناتوانی در افراد مسن است کمک میکند.مشخص شده است که شیوع بیماریهای مغزی در افرادی که از نظر بدنی فعال هستند کمتر است.فعالیت بدنی میتواند کمک شایانی به درمان برخی اختلالات فکری مثل افسردگی بنماید.
جلسات ورزشی برنامه ریزی شده مطابق با سطح تناسب بدنی هر فرد یا پیاده روی ساده میتواند فرصت یافتن دوستان جدید و اتصال با جامعه و کاهش احساس تنهایی و محرومیت اجتماعی را به فرد بدهد.فعالیت بدنی میتواند خود اتکایی و اطمینان به خود را که معیارهایی مبنایی در سلامت روح است افزایش دهد.
 
از فواید فعالیت بدنی میتوان حتی در سنین بالا نیز استفاده برد.با آنکه فعال بودن از سنین پایین از بسیاری بیماریها جلوگیری میکند،تحرک و فعالیت منظم در سنین بالا نیز به کاهش درد و ناتوانی مرتبط با بیماریهای نظیر آرتربت،استئوپروز و فشار خون بالا کمک کند.
آیا فعالیت بدنی فقط برای کشورهای صنعتی لازم است و کشورهای در حال توسعه مشکلات دیگری دارند که باید به آن برسند؟
عدم فعالیت بدنی علت زمینه ای عمده ای برای مرگ و میر،بیماریها و ناتوانایی هاست.
اطلاعات اولیه ای که از تحقیقات سازمان بهداشت جهانی در زمینه عوامل خطرساز وجود دارد حاکی از اینست که عدم فعالیت یا زندگی بی تحرک،یکی از ۱۰ علت اصلی مرگ و میر ناتوانی در کل جهان است.
در کشورهای مختلف بین ۶۰ تا ۸۵ درصد از بالغین تحرک کافی برای بهبود سلامتی شان ندارند.زندگی بی تحرک باعث افزایش تمام علل مرگ و میر میشود.خطر بیماریهای قلب و عروق،دیابت و چاقی را دوبرابر میکند و مشخصاً باعث افزایش خطر سرطان روده،فشار خون بالا،استئوپروز،افسردگی و اضطراب میشود.
در شهرهایی که به سرعت رشد میکند،در کشورهای در حال توسعه،شلوغی،فقر،جنایت،ترافیک،کیفیت بد هوا،فقدان پارک،پیاده رو،ورزش و تفریحات و سایر مکانهای سالم،
فعالیت بدنی را به انتخابی دشوار تبدیل میکند.برای مثال در سائوپائولوی برزیل۷۰ درصد مردم بی تحرک هستند.حتی در مناطق روستایی کشورهای در حال توسعه تفریحات غیر فعال مثل تماشای تلویزیون در حال افزایش است.نتیجه این تغییرات در زندگی افزایش میزان چاقی،دیابت و بیماریهای قلبی و عروقی است.
کشورهای دارای درآمد پایین یا متوسط تحت فشار زیادی از این ها و سایر بیماریهای غیرواگیر قرار دارند.
۷۷ درصد کل مرگ و میر به وسیله بیماریهای غیرواگیر در کشورهای در حال توسعه اتفاق می افتد.این بیماریها در حال افزایش هستند و اثر فزاینده ای در سیستم های مراقبت بهداشتی،منابع و اقتصاد در کشورهای جهان می گذراند.
 
کشورها در حال تلاش برای مقابله با اثرات بیماریهای عفونی همزمان با افزایش فشار بیماریهای غیرواگیر روی جامعه و سیستم های بهداشتی هستند.
فعالیت بدنی به علاوه رژیم غذایی سالم و عدم مصرف سیگار به عنوان راهی موثر و با صرفه جویی برای ترفیع بهداشت عمومی در کشورهای با درآمد کم یا متوسط میباشد.