مطالب علمی - پزشکی

 پژوهشگران می گویند به کمک بررسی سطح هورمون کورتیزول ( Cortisol  ) موی انسان نشان دادند که تنش های مزمن — از جمله تنش های ا شغلی، زناشویی و مالی — نقش مهمی در ابتلا به حملات قلبی دارند.

به گزارش خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز  ،  دکتر گیدئون کورن و دکتر استان وان اوم از دانشگاه وسترن در اونتاریو، شیوه ای ابداع کردند که سطح هورمون کورتیزول ( Cortisol  ) را که در طول دوران تنش ترشح می شود، اندازه می گیرد.

معمولا سطح کورتیزول در خون، ادرار یا بزاق اندازه گیری می شود، اما این نوع اندازه گیری ها سطح این هورمون را تنها در زمان اندازه گیری نشان می دهد.

در این مطالعه نمونه مو ۵۶ مرد بزرگسال را که پس از ابتلا به حمله قلبی در یک مرکز پزشکی بستری شده بودند، مورد بررسی قرار گرفت.

همچنین نمونه مو گروه شاهد متشکل از ۵۶ بیمار مرد که به دلایلی به غیر از حمله قلبی در بیمارستان بستری شده بودند، نیز جمع آوری شد.

این مطالعه نشان داد که سطح کورتیزول در نمونه مو مردان مبتلا به حمله قلبی از سه ماه پیش از حمله قلبی بیشتر از گروه شاهد بوده است.

کورن در بیانیه ای اعلام کرد: می دانیم که تنش برای سلامت انسان خوب نیست، اما اندازه گیری آن آسان نیست.

وی افزود: با علم به این که بطور متوسط مو هر ماه یک سانتی متر رشد می کند، بنابراین اگر یک نمونه مو به اندازه شش سانتی متر داشته باشیم می توانیم با اندازه گیری سطح کورتیزول موجود در آن، سطح تنش طی شش ماه گذشته را اندازه بگیریم.

نتایج این تحقیق در  نشریه استرس  ( Stress  ) منتشر شده است .

کورتیزول یکی از هورمون های مهم بدن است که توسط غدّه های آدرنال ترشح می شود و در فعالیت های زیر دخالت دارد:
ـ تنظیم فشار خون
ـ سوخت و ساز مناسب قند
ـ آزادسازی انسولین برای حفظ سطح قند خون
ـ سیستم دفاعی بدن
ـ واکنش تحریکی و التهابی
ـ کورتیزول به طور طبیعی صبح ها در بالاترین سطح و شب ها در پائین ترین سطح، در بدن وجود دارد. با وجودی که استرس تنها دلیل ترشح کورتیزول به جریان خون نیست امّا به دلیل آن که ترشح کورتیزول در جریان واکنش بدن به استرس، در سطح بالایی صورت می گیرد و نیز به دلیل آن که کورتیزول مسئول چند تغییر مربوط به استرس در بدن است به آن «هورمون استرس» گفته می شود.
کمی افزایش کورتیزول در بدن، تأثیرات مثبتی به دنبال دارد که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
ـ افزایش سریع انرژی به منظور مقابله بدن
ـ افزایش فعالیت های حافظه
ـ بالا رفتن ناگهانی توان دفاعی بدن
ـ حس کمتر نسبت به درد
ـ کمک به حفظ تعادل حیاتی در بدن
با وجودی که کورتیزول، بخش مهم و مفیدی از واکنش بدن به استرس است، امّا نکته مهم این است که واکنش آرامشی بدن نیز باید فعّال گردد تا کارکرد بدن بتواند به حالت طبیعی و عادی باز گردد. متأسفانه در محیط پراسترس کنونی ما، واکنش بدن به استرس آنقدر زیاد فعّال می گردد که غالباً فرصت لازم برای بازگشت به حالت طبیعی و عادی به دست نمی آید و بدین خاطر است که استرس ها تبدیل به استرس مزمن می گردند.
نشان داده شده است که وجود سطح بالا و طولانی کورتیزول در جریان خون (آنچنان که در استرس مزمن پیش می آید) دارای تأثیرات منفی است، مانند:
ـ اختلال در عملکردِ شناختی
ـ اختلال در عملکرد تیروئید
ـ عدم تعادل میزان قند خون
ـ کاهش تراکم استخوان
ـ کاهش بافت عضلات
ـ افزایش فشار خون
ـ تضعیف سیستم دفاعی و واکنش های تحریکی بدن
افزایش چربی های شکمی که نسبت به تراکم چربی در سایر قسمت های بدن، بیشتر مشکل زاست.

برخی از مشکلات سلامتی مربوط به افزایش چربی های شکمی عبارتند از حملات قلبی، ایجاد سطح بالای کلسترول «بد» ( LDL ) و سطح پائین کلسترول «خوب» ( HDL ) که خود به مشکلات سلامتی دیگری می انجامد.
برای نگهداری کورتیزول در سطحی مناسب و تحت کنترل، باید واکنش های آرامشی بدن پس از هر واکنش به استرس، فعّال گردد. شما می توانید یاد بگیرید که چگونه با استفاده از روش های مختلف مدیریت استرس به بدن خود آرامش ببخشید و نیز می توانید به منظور کاهش استرس های محیطی، سبک زندگی خود را تغییر دهید. بسیاری از افراد، روش های زیر را برای آرامش یافتن و حفظ سطح مناسب کورتیزول بدن، مناسب و کمک کننده یافته اند:
ـ تصویرسازی ذهنی
ـ نوشتن خاطرات روزانه
ـ خود- هیپنوتیزم
ـ ورزش
ـ یوگا
ـ گوش دادن به موسیقی
ـ تمرین تنفس
ـ مدیتیشن
ـ فعالیت جنسی
▪ سایر روش ها
میزان ترشح کورتیزول در افراد مختلف متفاوت است. انسان ها به طور بیولوژیکی واکنش های متفاوتی به استرس نشان می دهند. ممکن است یک نفر در یک موقعیت مشابه نسبت به یک فرد دیگر، سطح بیشتری از کورتیزول ترشح می کند. مطالعات نشان داده اند که افرادی که در واکنش به استرس، سطح بیشتری کورتیزول ترشح می کنند، تمایل به خوردن غذای بیشتر نیز دارند.