مطالب علمی - پزشکی

درد زانو
 
- چه وقت به پزشک مراجعه کنیم؟
- درد راه رفتن را دشوار می‌کند.
- احساس می‌کنید زانو قادر به تحمل وزن بدن نیست.
- ورم شدید، قرمزی، یا تغییر رنگ زانو وجود دارد که بعد از ۲۴ ساعت از بین نمی‌رود.
- درد بی‌دلیل بیش از سه روز طول کشیده است.
- درد بعد از جراحت بعد از پنج روز از بین نرفته است.

- درد زانو نشانه چیست؟
کمی بلندتر قدم برداشتید و حالا زانویتان درد گرفته است. زانو درد چیز بسیار شایعی است. زانوان همیشه نسبت به وارد شدن ضربه و کبود شدن حساس بوده‌اند. و جوامع هر‌چه فعال‌تر می‌شوند، زانوان بیشتر در معرض سائیدگی قرار می‌گیرند و روز به روز بر مبتلایان به زانو درد افزوده می‌شود.
یک زمین خوردن، پیچ خوردن، یا ضرب دیدن زانو و نیز جراحت قدیمی که کاملاً التیام نیافته است حالا نسبت به تغییر هوا حساس شده و درد می‌گیرد. اما بیشترین دردها مکرر و خودبه‌خود زانو ناشی از کار زیاد آن است.
مفصل زانو دارای رباط‌های محکمی برای نگاه‌‌داری و محافظت، غضروفی به‌صورت یک بالشتک برای استخوان‌ها، و وترهائی برای اتصال ماهیچه‌ها به یکدیگر است. اما حتی این بافت‌های کشسان نیز محدودیت‌هائی دارند. خم شدن یا چرخیدن بیش از حد، دویدن زیاد، یا پرش می‌تواند باعث پارگی یا التهاب آنها شود.
آسیب وارد شده به این بافت‌ها به سطوح استخوانی مفصل زانو هم سرایت می‌کند. بافت‌های زانو مانند یک کمک فنر اتومبیل عمل می‌کنند و اگر توقف ناگهانی آن یا فشار بیش از حد بر آن زیاد باشد، فرسوده می‌شود. در فرسودگی کمک فنر شما صدای مالش فنر بر فلز را می‌شنوید و در زانو درد ناشی از ماش استخوان‌ها را بر هم احساس می‌کنید.
بسیاری از دردهای ناشی از کار زیاد زانو در زیر یا دور کشکک آن است که در گروه گرفتاری‌های زانو به نام نرم غضروفی کشکک قرار دارند.
اما همهٔ دردهای کار زیاد جزو این دسته نیستند. مثلاً نوجوانی در خانه دارید که درست زیر کشکک زانویش درد می‌کند؛ این درد ممکن است بیماری آزگوود – شلاتر یا درد شدید باشد که به‌علت کشیدگی زیاد وترهای متصل به ساق پا است. همراهی جست‌وخیز زیاد و رشد سریع ماهیچه‌ها و استخوان‌های نوجوان باعث دردهای شدید در جلو یا زیر زانو می‌شود.
انجام حرکت غلط زانو باعث التهاب غشای مفصلی می‌شود. مفصل در این حالت دردناک و شبیه به کیسه‌ای پر از آب می‌گردد. التهاب غشای مفصلی از ضربه دیدن یا پیچ خوردن زانو ناشی شده و خون یا مایع در بافت‌های آن جمع می‌شود.
یکی دیگر ناراحتی‌های ناشی از کار زیاد زانو نوعی التهاب کیسه زلالی آن است. یعنی آزردن قسمت جلو زانو باعث پر از آب‌شدن کیسهٔ واقع در آن می‌شود. شایع‌ترین علت این گرفتاری زانو زدن زیاد بر روی سطوح سفت است.
همچنین زانو مستعد ابتلا به نوعی التهاب استخوانی غضروفی است که مرگ قسمتی از سلول‌های استخوان یا غضروف است. علت این ناراحتی معلوم نیست. بالاخره قطعه استخوان یا غضروف مرده می‌شکند و با قفل شدن زانو درد شدیدتری را به‌دنبال دارد.
در بعضی موارد، درد زانو از جائی دیگر بدن، مثل انگشتان پا، مچ پا، ستون مهره‌ها، یا لگن سرچشمه می‌گیرد. صاف بودن کف پا یا ضعیف بودن قوزک باعث چرخیدن بیش از حد پا به درون می‌شود که این حالت فشار زیادی بر زانو می‌آورد. و اگر وضعیت ایستادن یا را‌ه‌رفتن نادرستی بگیرید درد در زانو احساس می‌شود.
همچنین زانو هدفی مساعد برای انواع التهاب مفاصل است. التهاب استخوانی مفصلی ناشی از تخریب غضروف و بافت‌های دیگر در اثر فرسودگی است. التهاب شبه‌روماتیسمی مفاصل با رشد فزاینده  درد و تورم مفصل و بافت‌های متصل‌کننده  آن مشخص می‌شود که با علائم دیگر، مثل خستگی، کاهش وزن و تب خفیف، همراه است. در نقرس نیز که یک اختلال سوخت‌وسازی است، با رسوب اسید اوریک در مفاصل و بافت‌های دیگر ایجاد التهاب مفصلی می‌شود.
علاوه بر همه، اینها، زانو محل مستعدی برای رشد تومور و کیست، و نیز عفونت‌های دردناک باکتریائی است.

- درمان درد زانو
کلید اصلی تسکین بیشتر دردهای زانو انجام ندادن حرکاتی است که درد را شروع کرده‌‌اند. تکرار این حرکات جرقه شعله‌ور شدن پاسخ‌های شدید درد است. زانوی دردناک را با ملایمت و آرامش درمان کنید.
اصول چهار‌گانه را رعایت کنید. استراحت، یخ گذاشتن، بستن، و بالا گرفتن در تسکین دردهای ناشی از پیچ‌خوردگی و کار زیاد زانو مؤثر است. استراحت از همه مهم‌تر است. سپس، بعد از یک دوره محدودیت فعالیت، به‌تدریج به کارهای عادی باز گردید.
همراه با چند روز استراحت از یخ نیز استفاده کنید. گذاشتن ۱۵ دقیقه یخ چند بار در روز به تسکین درد کمک می‌کند. زانو را با پارچه‌ای کشسان ببندید، ولی نه محکم. و بالشی زیر زانو بگذارید تا مایع جمع شده در آن تخلیه شود.
مسکن بخورید. آسپیرین و ایبوپروفن مسکن‌های خوبی برای رفع ورم و درد زانو هستند. استامینوفن درد را آرام می‌کند، ولی بر التهاب تأثیری ندارد.
زانو را گرم کنید. گذاشتن یخ در آسیب‌های بار اول درد را کاهش می‌دهد. اما در بیشتر موارد، گرمای مرطوب مؤثرتر است. حوله گرم و مرطوب، کیسه  آب گرم و حمام آب گرم به تسکین درد کمک زیادی می‌کند.
وزن کم کنید. اگر اضافه وزن دارید، کاهش وزن راه خوبی برای کم کردن فشار وارد بر زانو در هنگام راه رفتن است. این فشار تا ۸ برابر وزن بدن است. یعنی با کاهش ۵ کیلوگرم وزن ۴۰ کیلوگرم فشار از روی زانو برداشته می‌شود.
کفی در کفش بگذارید. گذاشتن کفی طبی در کفش مانع چرخش زیاد پا را به طرف داخل می‌شود. اگر این چرخیدگی زیاد است، باید کفی مخصوص بگذارید.
بالش زیر زانو بگذارید. اگر در حین کار باید زانو بزنید، بالشتک نرمی زیر آن بگذارید و گاه‌گاه استراحتی به زانو بدهید تا فشار مداوم بر آن نیاید.
چمباتمه نزنید. چمباتمه زدن و خم کردن کامل زانو فشار بسیار زیادی بر آن وارد می‌کند که ممکن است باعث پارگی غضروف یا وتر ماهیچه‌ٔ چهار سر ران شود. در برخی افراد، چمباتمه زدن مکرر باعث حملات درد می‌شود.
نوع ورزش را عوض کنید. ورزش‌هائی مثل شنا، دوچرخه‌سواری، و پیاده‌روی هم به اندازه  دویدن سودمندند، ولی کمتر زانو را آزار می‌‌دهند. اگر حتماً باید بدوید، خوب خود را گرم کنید، مسافت کوتاه‌تری را بدوید، سطح نرم‌تری را برای دویدن انتخاب کنید، و همیشه کفش‌های مخصوص دویدن بپوشید.
ورزش کنید. ضعف ماهیچه‌ای بیشترین علت زمینه‌‌ای دردهای زانو است. به‌همین دلیل ۸۰ درصد دردهای زانو با انجام برنامه  ورزشی مناسب برای تقویت ماهیچه‌ها، مخصوصاً ماهیچه‌های جلو و پشت ران، تسکین می‌یابند.