سیستم روشنایی آکواریوم های آب شیرین

همانطور که می دانید نوع و شدت نور، برفرآیند فتوسنتز، نحوه تولیدمثل و بطور کلی بر سلامت آبزیان داخل آکواریوم تأثیر مستقیم دارد، بنابراین وجود سیستم روشنایی مناسب در آکواریوم از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در واقع، شدت نور مورد نیاز در آکواریوم بستگی به نوع آبزیانی دارد که در آن نگهداری می کنیم. به عنوان مثال، آبزیانی که به نواحی کم نور نظیر رودخانه هایی که از دل جنگل عبور می کنند تعلق دارند به نور شدید نیاز ندارند زیرا این موجودات، در طول روز، اغلب نور خورشید را بصورت غیرمستقیم دریافت می کنند. برخی از این موجودات نظیر شقایق های دریایی قارچی شکل اگر درمعرض نور شدید قرار گیرند به شدت کسل و بیمار می شوند. درواقع می توان گفت این نوع آبزیان نیازی ندارند که 12 ساعت کامل در معرض نور قرار گیرند.
از سوی دیگر برخی آبزیان به نور شدید نیاز دارند. این نوع موجودات، اغلب به نواحی کم عمق گرمسیری که آب آن بسیار زلال است تعلق دارند بنابراین می توانند 12 ساعت از روز را در معرض تابش نور خورشید قرار گیرند. درواقع می توان گفت آنها به نوعی با این شرایط سازگاری یافته اند به طوریکه قرار گرفتن در معرض نور شدید نه تنها باعث شادابی و سرزندگی آنها می شود بلکه فقدان آن زندگی را برایشان غیرممکن می سازد. گیاهان آکواریومی نیز از دسته موجوداتی هستند که برای رشد و نمو به نور شدید نیاز دارند. تا به حال فقط راجع به شدت نور خورشید صحبت کردیم اما براستی در محیط های مصنوعی نظیر آکواریوم که به جای نور خورشید از نور لامپ برای روشنایی محیط استفاده می شود چگونه می توان به میزان شدت و طول موج نور پی برد؟ دو عامل در تعیین شدت نور لامپ دخیل هستند:
1-      دمای رنگ: نور خورشید بسته به اینکه در چه قسمتی از روز بتابد به رنگ های سفید یا زرد دیده می شود اما در واقع می توان گفت که نور خورشید طیف کاملی1 از رنگهاست که هر یک طول موج مخصوص به خود دارند. وقتی به لامپ ها نگاه می کنیم ارقامی نظیر 5500k، 6500k، 10000k، 20000k بر روی آن ها نوشته شده است. این ارقام درواقع مبین رنگ نوری است که هر لامپ از خود منتشر (ساطع) می کند. به عبارت دیگر، درجه کلوین، دمای رنگ نور2 را بیان می کند. رنگ های گرم، همواره دمای رنگ پایین تری دارند و به عکس، دمای رنگ، رنگ های سرد بیشتر است پس می توان گفت قرمز که گرمترین رنگهاست پایین ترین و بنفش که سردترین رنگهاست بالاترین دمای رنگ را دارد، پس هر چه یک طیف به رنگ قرمز نزدیکتر باشد دمای رنگش کمتر بوده و برعکس هر چه به رنگ بنفش نزدیکتر باشد دمای رنگ آن بیشتر است.

1.         نور خورشید طیف کاملی از رنگهاست که از بالا به پایین عبارتن از: بنفش، آبی، نیلی، سبز، زرد، نارنجی، قرمز.
2.         تون (درجه) رنگ هر یک از رنگ های تشکیل دهنده نور را اصطلاحاً دمای رنگ آن می نامیم.
 
دمای رنگ لامپ هایی که در آکواریوم مورد استفاده قرار می گیرند نباید کمتر از ْ5500 کلوین باشد زیرا طول موج طیف های قرمز و زرد در لامپ هایی که درجه رنگشان کمتر از 5500k باشد نسبت به طول موج سایز طیف ها بیشتر است. (به عنوان مثال، لامپ های رشته ای1 از این دسته اند) و از آنجائیکه این نوع نور باعث رشد بی رویه جلبک ها می شود در آکواریوم کاربرد ندارند. لامپ هایی که دمای رنگ آن ها بین 6500 تا 5500 درجه کلوین باشد برای آکواریوم های آب شیرین مناسب هستند مگر آنکه عمق آکواریوم خیلی بیشتر از حد معمول باشد، زیرا هر چه نور به عمق بیشتری از آکواریوم نفوذ می کند از شدت آن کاسته می شود. لامپ هایی که دمای رنگشان 000/10 کلوین است نور سفیدی از خود ساطع می کنند که هاله ای از رنگ آبی در آن دیده می شود. این لامپ ها چون شدت نور بیشتری دارند در آکواریوم های نسبتاً عمیق مورد استفاده قرار می گیرند. توجه داشته باشید که برای گیاهان، شدت نور، همواره مهمتر از میزان نور است آن ها در مقایسه با ماهی ها به نور شدیدتری نیاز دارند و از آنجائیکه هر چه نور به عمق نفوذ می کند از شدت آن کاسته می شود بنابراین در آکواریوم های حاوی گیاه باید از لامپ هایی که دمای رنگشان حداقل 6500 درجه کلوین باشد استفاده کرد. بطور کلی لامپ هایی که دمای رنگشان بین 6500 تا 18000 درجه کلوین باشد برای آکواریوم های آب شیرین حاوی گیاه مناسب خواهند بود.
در مجموع، با صرف نظر از نوع لامپ، می توان گفت لامپ هایی که دمای رنگشان بین 5500 تا 000/10 کلوین باشد برای آکواریوم هایی که فقط محتوی ماهی هستند و لامپ هایی که دمای رنگشان بین 6500 تا 000/180 درجه کلوین است برای آکواریوم های حاوی گیاه مناسبند. پس بطور کلی لامپ هایی با دمای رنگ 000/18 تا 5500 کلوین در آکواریوم های آب شیرین کاربرد دارند. ضمناً توجه داشته باشید که در تمامی موارد ذکر شده، نوع آبزیان، مقدار دقیق شدت نور مورد نیاز را تعیین می کند.
2-         بازده (توان الکتریکی): همانطور که می دانید یکی دیگر از عوامل تعیین کننده شدت نور لامپ، بازده (توان الکتریکی) آن است. توان الکتریکی لامپ برحسب وات (W) بر روی حباب آن نوشته می شود، اما چون ممکن است لامپ هایی که به ظاهر بازده یکسانی دارند (عدد درج شده بر روی حباب آنها یکی است) شدت نور متفاوتی داشته باشند محاسبه شدت نور آکواریوم از طریق ارقام موجود بر روی حباب لامپ ها چندان دقیق و مطمئن به نظر نمی رسد، اما به طور کلی در آکواریوم هایی که فقط محتوی ماهی هستند به ازای هر 5/4 لیتر از آب آکواریوم حداقل توان الکتریکی مورد نیاز 5/2 تا 5/1 وات است و در آکواریوم های آب شیرین حاوی گیاه به ازای هر 5/4 لیتر از آب آکواریوم حداقل توان الکتریکی مورد نیاز 5/3 وات است که هر چه این میزان بیشتر باشد برای رشد و نمو گیاهان بهتر خواهد بود. پس می توان گفت به عنوان مثال در یک آکواریوم 45 لیتری فاقد گیاه، باید مجموع توان الکتریکی لامپ ها حداقل بین 15 تا 25 وات باشد.
 
 
1-    لامپ های برقی معمولی را اصطلاحاً لامپ های رشته ای می گویند.
 منبع : سایت ماهیران