تاریخچه ای از پرورش میگوی دراز آب شیرین (Macrobrachium rosenbergii) در ایران
حسن اکبری ، رئیس اداره تکثیر و پرورش شیلات استان مرکزی
عاطفه حیدری ، کارشناس شیلات استان مرکزی
پرورش میگوی دراز آب شیرین (M.rosenbergii) در ایران از سابقه چندانی برخوردار نمی باشد و این امر شاید بدلیل بومی نبودن این گونه ، عدم وجود بیوتکنیک مناسب جهت پرورش و عدم شناخت مصرف آن توسط مردم باشد . به هر حال در سال 1368 طی بازدیدی که توسط معاونت وقت آموزشی شیلات ایران از فعالیتهای آبزی پروری کشور بنگلادش صورت گرفت تصمیم گرفته شد تا سازمان تحقیقات و آموزش شیلات ایران گونه فوق را بررسی و تعدادی را به صورت زنده به ایران وارد نماید . شرایط و موقعیت پرورشی میگوی دراز آب شیرین (M.rosenbergii) ایجاب می کرد که پرورش آن در آب و هوای گرم بخصوص مناطق جنوب ایران صورت گیرد ، ولی به دلیل عدم امکانات پرورشی لازم در مراکز تحقیقات شیلات جنوب ایران در آن مقطع زمانی ، ناچاراً این امر مهم به علت سابقه طولانی در امر تکثیر و پرورش ماهیان گرمابی و سردآبی در شمال کشور به مرکز تحقیقات شیلات گیلان واگذار گردید .
با این هدف در سال 1369 هیأتی متشکل از نمایندگان سازمان تحقیقات و آموزش شیلات ، معاونت آبزیان و شرکت بازرگانی ، شرکت سهامی شیلات ایران به بنگلادش اعزام شدند و تعداد 16 عدد میگوی مولد را در مسیر مل و نقل از بنگلادش به ایران تعداد 7 عدد ان تلف گردید وارد ایران نمودند که نهایتاً برنامه ریزی برای تکثیر بر روی این تعداد انجام و از آنها تنها 100 قطعه لارو میگوی اب شیرین استحصال گردید (گروهی ،1371) . از آن زمان به بعد با توجه به وضعیت آب و هوایی موجود در برخی از استانهای کشور و توسعه شیلات در مورد ذخیره سازی و پرورش این گونه اقدامات نسبتاً خوبی صورت گرفت ، بطوریکه در سال 1372 پرورش میگوی دراز آب شیرین (M.rosenbergii) برای اوّلین بار در مزارع برنج و در سطح یک هکتار از شالیزارهای شهرستان خرمشهر واقع در استان خوستان انجام و در طی یک دوره 3 ماهه نزدیک به 100 کیلوگرم میگوی دراز آب شیرین از این سطح بدون هیچگونه تأثیرات منفی بر برنج استحصال شد (خبرنامه شیلات ایران ، 1378) .
در حال حاضر استانهای خوزستان و کرمانشاه یکی از قطبهای مهم تکثیر و پرورش میگوی دراز آب شیرین در ایران می باشد که پست لارو مورد نیاز سایر استانها را نیز تأمین می نماید (جهانشاهی ، 1379). از آن سال به بعد در تعداد دیگری از استانهای کشور از قبیل استان مرکزی و سیستان و بلوچستان اقداماتی نیز در خصوص پرورش این گونه صورت گرفت .
در سال 1380 برای نخستین بار طرح پرورش توأم میگوی دراز آب شیرین و کپورماهیان به صورت آزمایشی و با همکاری شرکت تعاونی 60 خنداب در منطقه دیزآباد از توابع شهرستان اراک اجراء گردید . در این طرح ماهی کپور معمولی از ترکیب کپورماهیان حذف و میگوی دراز آب شیرین جایگزین آن گردید ، در این مرحله 10000 قطعه پست لارو میگوی دراز آب شیرین که از استان خوزستان تهیه شده بود و به همراه 2500 قطعه بچه ماهی فیتوفاگ ، بیگ هد و آمور ذخیره سازی شد . (خبرنامه شیلات ایران ، 1380) .
در همین سال در استان کرمانشاه و در شهرستان قصر شیرین نیز تعداد 95000 قطعه پست لارو و گونه فوق در یکی از مزارع گرمابی آن شهرستان رهاسازی گردید که در سال 1381 این میزان رهاسازی نسبت به سال 80 به 5/2 برابر افزایش یافت (خبرنامه شیلات ایران ، 1380) . از سال 1381 به بعد پرورش آن نیز توسعه یافته و آمار فراوانی از تولید آن در بعضی از استانها بدست آمده است که از آن می توان به تولید 20 ، 24 و 42 میگوی دراز آب شیرین در طی سالهای 82 تا 84 و تکثیر 8/3 میلیون قطعه بچه ماهی دراز آب شیرین و تولید 28 تن از این گونه در سال 1385 اشاره کرد (معاونت آبزی پروری شیلات ایران ، 1386) .
به هر حال با توجه به ارزش اقتصادی میگوی دراز آب شیرین و با توجه به وجود مزارع گرمابی فراوان و مناسب بودن شرایط آب و هوایی اغلب استانهای شمالی و جنوبی کشور برای پرورش این گونه می توان گفت تولید آن در مقایسه با کشورهای دیگر از جمله هند با صادرات 5894 ش در سال 2001 و یا سایر و یا سایر کشورهای دیگر مثل تایلند ، تایوان ، ویتنام ، بنگلادش و آمریکا که در سال 1990 تولید جهانی میگو را به 26700 تن رسانده اند (جهانشاهی ، 1379 ، یزدانی جهرمی ، 1381) ، فعالیت قابل توجهی در ایران صورت نگرفته که بایستی با حمایت مسئولین و شناساندن این گونه به عنوان یک گونه با ارزش اقتصادی به آبزی پروران اقدامات مفیدتری از طرف سازمان شیلات ایران صورت گیرد .
منابع :
- گروهی ، ن ، 1371 . گزارش نهایی تکثیر و پرورش میگوی آب شیرین ، انتشارات مؤسسه تحقیقات شیلات ایران ، 29 صفحه 2- خبرنامه شیلات ایران ، 1378 . انتشارات مدیریت روابط عمومی بین الملل شرکت سهامی شیلات ایران ، شماره های 16 و 17 . 3- خبرنامه شیلات ایران ، 1380 . انتشارات مدیریت روابط عمومی و بین الملل شرکت سهامی شیلات ایران ، شماره 36 و 20 صفحه . 4- معاونت آبزی پروری سازمان شیلات ایران ، 1385 . گزارش عملکرد سال 85 ، 207 صفحه . 6- جهانشاهی ، ع . ا ، 1379 . گزارش نهایی برروی فون انگلی و فلور باکتریایی میگوی دراز آب شیرین در استان خوزستان ، انتشارات مؤسسه تحقیقات شیلات ایران ، 47 صفحه . 5- یزدانی جهرمی ، ع . ح ، 1381 . نگاهی به آبزی پروری و مشکلات آن در هندوستان ، جمله آبزی پرور ، شماره 3 و 4 .