گونه‌های میگوی آب شیرین جنس Macrobrachium در سراسر مناطق گرمسیری و نیم گرمسیری جهان پراکنده‌اند. این گونه‌ها در اغلب آبهای شیرین داخلی شامل دریاچه‌ها ، رودخانــه‌ها، باتلاقها ، نهرهای آبیاری ، کانالها و استخرها یافت می‌شوند. اغلب گونه‌ها در مراحل نخستین چرخه زندگیشان به آب لب شور نیاز دارند و بنا بر این در آبهایی یافت می‌شوند که مستقیم یا غیر مستقیم به دریا می‌پیوندند، هر چند بعضی از آنها چرخه زندگیشان را در دریاچه‌های داخلی آب شور یا آب شیرین کامل می‌کنند. بعضی از گونه‌ها ، رودخانه‌هایی با آب شفاف را ترجیح می‌دهند، در حالی که بعضی دیگر در آبهای بسیار گل آلود یافت می‌شوند.

● چرخه زندگی
برای رشد ، تمام میگوهای آب شیرین مانند سایر سخت‌ پوستان بطور منظم اسکلت خارجی یا پوسته خود را می‌اندازند. این فرآیند به پوست اندازی موسوم است و با افزایش ناگهانی در اندازه و وزن همراه است. چهار شکل مشخص در چرخه زندگی میگوی آب شیرین وجود دارد: تخم ، لارو ، پست لارو ، و بالغ. این جانوران همه چیز خوارند و جیره غذایی آنها در نهایت شامل حشرات آبزی و لاروهایشان ، جلبکها ، دانه گیاهان ، حبوبات ، بذر و گیاهان ، میوه‌ها ، نرم‌تنان ریز و سخت پوستان ، گوشت ماهی و پس مانده‌های ماهی و سایر جانوران است. به علاوه ممکن است همجنس خوار باشند.

● عملیات پرورشی
▪ مدیریت استخر
گیاهان امتداد دیواره‌های استخر ، فرسایش آنها را به حداقل می‌رسانند و زیر خط آب نیز غذا و زیستگاهی برای میگوها فراهم می‌کنند. به هر حال باید توجه داشت که رشد آنها نباید چنان زیاد شود که با برداشت کردن تداخل بوجود آید. از رشد گیاهان ریشه‌دار آبزی و جلبکهای کف‌زی نیز باید با اعمال مدیریتی جلوگیری کرد. استخرهای تازه باید آهک پاشی شوند. در عمل ، کاربرد استاندارد ۱۰۰۰Kg/ha سنگ آهک کشاورزی هر بار پس از تخلیه استخر پرورش میگوی آب شیرین توصیه می‌شود. پس از آهک دهی استخرها بیش از میگودار کردن آنها پر می‌شوند.
کود دهی در کشت میگوی آب شیرین به ندرت لازم می‌شود. در هر حال استخرهای ساخته شده در خاکهای شنی-رسی ممکن است نیاز به کوددهی داشته باشند. اجرا کننده باید در طی مدت پرورش ، مراقب خوب نگه داشتن استخرها باشد. برای جلوگیری از فرسایش دیواره‌ها ، کنترل گیاهان ریشه‌دار آبزی ، تعمیر و نگهداری تجهیزات خروجی و ورودی آب بویژه توریها بـاید مـراقـبت خـاصـی انجام گیرد. گیاهان Elodea و Hydrilla بستر خوبی برای میگوها می‌سازند.

● میگودار کردن
پست لاروها را می‌توان بلافاصله پـس از پـر آب شـدن اسـتخرهـا در آنها ریخت . معمولا پست لاروهایی که تنها ۴ - ۱ هفته سن دارند (پس از دگردیسی) برای میگودار کردن استخرها بکار برده می‌شوند که تا زمان برداشت در آن باقی می‌مانند. به محض ورود پست لاروها به کناره استخر باید دقت شود که در پی شناور کردن کیسه‌های انتقال در استخر به مدت ۱۵ دقیقه قبل از خالی کردن آنها در آب به درجه حرارت استخر عادت داده شوند.
اختلاف PH استخر و کیسه انتقال نیز موجب مرگ و میر می‌شود. میزان میگودار کردن استخر به اندازه بازاری مطلوب و مدیریت استخر ، خصوصا روش برداشت ، بستگی دارد. در جاهایی که اندازه مطلوب برای فروش حدود ۷۰ گرم است و بسیاری از استخرها به علت ذخیره آب فصلی دچار محدودیت فصلی در حدود ۸ ماه هستند، پیشنهاد می‌شود میزان میگو ۵ پست لارو در متر مربع (۵۰۰۰/ha) باشد.

● تغذیه
▪ نوع تغذیه
کشت تجارتی موفق میگوی آب شیرین به غذای مکمل نیاز دارد. نوع این غذا بسیار متنوع است و مواد زیر را دربر دارد: مواد خام جانوری یا گیاهی ، مخلوطهای غذایی تهیه شده در کنار استخر و غذاهای ترکیبی. در بعضی جاها نیز از برنـج و محـصولات فـرعـی بـرنـج به صـورت مـخلوط با غذاهای دیگر استفاده می‌شود.

▪ مقدار تغذیه
تـوصـیه کلی برای مقدار تغذیه روزانه وجود ندارد زیرا این مقدار بستگی به اندازه و تعداد میگوها در استخر ، کیفیت آب و خاصیت غذا دارد. بهترین رهنمود برای مجریان استخر ، تغذیه تا حد تقاضا است. غذا بطور معمول در اطراف محیط استخر در محلهای کم عمق که منطقه خوبی برای تغذیه است پخش می‌شود. در بعضی از مواقع غذا به منطقه تغذیه در چند متری کناره محدود می‌گردد.
در هر دو مورد مجری استخر می‌تواند ببیند چه مقدار غذا مصرف شده است. اگر هیچ غذایی در روز بعد باقی نماند، مقدار غذا باید افزایش یابد. اگر مقدار زیادی غذا بماند، مقدار آن را باید کاهش داد و یا حتی به مدت یک روز قطع کرد. مقدار اولیه غذای پیشنهادی با استفاده از جیره خشک ، همچون غذای ترکیبی جوجه در یک استخر دارای ۵ عدد در متر مربع باید در حدود ۶/۲۵ Kg/ha در روز باشد.

● برداشت
زمان برداشت بستگی به میزان رشد و اندازه بازاری مطلوب و تا حدی تکنیک مدیریت استخر دارد. اصولا در مدیریت استخر میگوی آب شیرین دو روش بسیار رایج وجود دارد. نخست ، تکنیک پرورش دسته‌ای که امکان می‌دهد جانوران تا اندازه بازاری متوسط یا تا هنگام تخلیه استخر به دلایل دیگر (مثلا کمبود آب ، پایین بودن درجه حرارت) رشد کنند، و سپس تمام محصول برداشت می‌شود.
تکنیک دیگر ، پرورش مداوم است به این ترتیب که معمولا یکبار در سال با تراکمی بسیار بیشتر از پرورش دسته‌ای به میگودار کردن استخر می‌پردازند و معمولا پس از ۷ - ۵ ماه بسته به میزان رشد (درجه حرارت) و اندازه قابل فروش محلی ، جانوران با اندازه بازاری بوسیله پره در فواصل زمانی منظم دست‌چین می‌شوند. استخرها را معمولا به طور کامل هر ماه یکبار و یا نصف استخر را ماهی دو بار برای جلوگیری از گل آلودگی تمام استخر پره کشی می‌کنند.

● عملیات پس از برداشت
اغلب میگوهای آب شیرین ، در نزدیکی محل پرورش در یخ یا زنده فروخته می‌شوند. میگوها را نیز می‌توان در تانکهای حمل هوادار به مشتریان عرضه کرد. میگوهای آب شیرین خصوصا در معرض صدمات آنزیمی پس از برداشت و مرگ هستند و بعضی پرورش دهندگان میگوها را در آب یخ فرو می‌کنند و آنها را در آب ۶۵ درجه سانتیگراد به مدت ۲۰ - ۱۵ ثانیه نگه می‌دارند تا سفید شوند و سپس آنها را در یخ به فروشگاه حمل می‌کنند.

● بیماریها
بیماریها معمولا عامل ثانوی هستند و از نقص بهداشت تانک ، تعویض غیر کافی آب ، کمیت یا کیفیت غذا ، و اکسیژن محلول در شرایط بد ناشی می‌شوند. تک سلولیها شایع‌ترین عامل بیماریهای لارو می‌باشند. عفونتهای قارچی لاروها در مواردی مشاهده شده است اما غالبا در پی بهداشتی‌تر کردن غذا و کاهش تراکم لاروها رفع می‌گردد. فورمالین ۲۰۰ - ۲۵۰ p.p.m روزانه به مدت ۳۰ دقیقه ، عامل موثری برای درمان بیماریهای ناشی از تک سلولیها و قارچهاست.
بیماری صدفی یا لکه‌های سیاه که بدیهی‌ترین بیماریهای پست لارو و میگوهای در اندازه بازاری هستند از تهاجم باکتریهای تجزیه کننده کیتین ناشی می‌شوند و در بعضی از مواقع با قارچها آلوده می‌گردند. تاری یا سفیدی بافتهای عضلانی که غالبا به طرف دم صورت می‌گیرد، احتمال دارد که واکنشی در برابر استرس باشد.

● صیادان
صیادی را اصولا سایر گونه‌های آبزی ، پرندگان ، مارها و انسان انجام می‌دهند. استفاده از تورهای با ارتفاع ۶۰ سانتیمتر با چشمه‌های ریز در اطراف استخرها برای جلوگیری از ورود صیادان مشکل‌آفرین به استخرها مفید است. مشکلات ناشی از هیدروزوآ بویژه به هنگام استفاده از منابع آب سطحی نمایان می‌شود. استفاده از مواد شیمیایی نیز برای مبارزه با هیدروزوآ بکار می‌رود. عمده‌ترین صیادان مشکل آفرین مارها و گربه ماهی رودخانه‌ای هستند. خرچنگهای گرد نیز مشکلاتی را بوجود می‌آورند، بویژه از آن‌رو که سوراخهایی در دیواره استخرها ایجاد می‌کنند. البته می‌توان آنها را با قرار دادن تله‌هایی در دیواره استخرها از بین برد.
آماده سازی استخرهای پرورش میگو

آماده سازی صحیح استخرهای پرورش میگو ؛ شرط لازم برای پرورش موفقیت آمیز میگو در آنها می باشد. آماده سازی شامل عملیات مختلفی است که بایستی برای استخرهای پرورشی نوساز وهمچنین بهره برداری شده در دوره قبلی پرورش، انجام پذیرد. هدف از آماده سازی، مهیا نمودن بسترتمیز و همچنین ایجاد کیفیت پا یدارومطلوب در آب استخرهای پرورشی است.

کاهش رسوبات آلی تجمع یافته در استخر:

مواد باقی مانده در کف استخرهای پرورشی ناشی از پس مانده های مواد غذایی و آلی تجمع یافته (در کف استخر) به سامانه پرورشی وترکیب یا بافت خاک استخرمرتبط است . مواد آلی باقیمانده به شکل خاک سیاه یا رسوبات سیاه رنگ، دارای بوی تند ی هستند که ناشی از حضور هیدروژن سولفوره در آن است. هیدروژن سولفوره گازی سمی است که شدیدا بر میگو اثر گذار است بنابراین ، رسوبات را بایستی قبل از ذخیره سازی جمع آوری یا با انجام عملیاتی اقدام به تجزیه آنها نمود.

زهکشی ؛ خشک کردن و عملیات پس از آن:

در استخرهایی که مواد باقی مانده حاصل از پرورش میگو چندان قابل توجه و چشمگیر نیست، می توان از طریق خشک کردن استخر اقدام به جمع آوری مواد زاید در آن نمود، به طوری که سطح کف استخر در اثر خشک کردن بایستی ترک ویا اصطلاحا سله بسته وسپس به جمع آوری و خروج مواد باقی مانده از طریق تراشیدن اقدام نمود .
برای استخرهایی که تجمع موادزاید باقی مانده در کف آنها قابل توجه وزیاد باشد با استفاده از وسایل مکانیزه (ماشین آلات ؛بلدوزر) و ابزار مخصوص اقدام به جمع آوری مواد زاید باقی مانده می نمایند. همچنین بعد از خشک کردن استخرها می توان با استفاده از وسایلی نظیر تراکتورهای کوچک باغبانی ؛ تراکتورهای دیگر و غیره اقدام به شخم زدن کف استخر به عمق 5 سانتیمتر کرد که هدف آن نیز افزایش فعالیت های میکروبی طبیعی استخر و انجام عمل اکسیداسیون در آن است .

یکی از معایب شخم زدن در استخرها افزایش مواد جامد معلق در آن پس از آبگیری می باشد، بنابر این فشرده سازی خاک کف استخر ( کمپاکت ) بایستی در دستور کار قرار گیرد. علاوه بر آن برداشت خاک کف استخر موجب می شود که زهکشی استخر دچار اشکال شود همچنین امتداد طول دوره پرورش نیز موجب افزایش بار مواد الی در کف استخر و نهایتاً نقصان و به هم ریختگی پایداری فاکتورهای کیفی آب استخر خواهد شد.

بر اثر خشک کردن کف استخر مواد زاید باقی مانده در کف استخر باید تغییر رنگ داده و به رنگ روشن برگردد و شکل خاک سالم را به خود بگیرد ولی ممکن است مواد آلی در خاک هنوز وجود داشته و مشکلاتی را در دوره بعدی پرورش ایجاد نماید .

در صورتی که امکان خشک کردن کف استخر بر اثر آفتاب خوردگی فراهم نباشد از طریق شستشو می توان اقدام به کاهش بار مواد آالی تجمع یافته در استخر کرد، بنابر این کار شستشوی استخر بایستی به دقت صورت گیرد تا از نفوذ باقی مانده مواد آلی در داخل خاک ( خاکهای شنی ) جلوگیری شود .

یکی از معایب شستشو ،ورود مواد آلی به محیط زیست طبیعی بوده و از مزایای این روش در مناطق با خاکهای اسید سولفاته آن است که در اثر خشک کردن، خروج مواد امکان پذیر نبوده و امکان اکسیداسیون در آن نیز فراهم نمی شود که با روش شستشو، مواد اسیدی به همراه مواد زاید به آسانی خارج می شوند .

توصیه می شود میزان pH ، پتانسیل RedOX و میزان کربن آلی خاک استخر بعد از برداشت محصول و قبل از آبگیری استخر مورد کنترل و اندازه گیری قرار گیرد . برای این کار در یک استخر یک هکتاری چهار نقطه را مشخص و اقدام به نمونه گیری از این نقاط می کنیم . علاوه بر آنها می توان کیفیت خاک استخر را در همان نقاط اندازه گیری کرد.

تسطیح کف استخر :

در زمان آماده سازی استخرهای پرورش میگو کار تسطیح نیز بایستی صورت پذیرد زیرا بر اثر به کار گیری هواده ها در زمان پرورش و همچنین برداشت خاک سیاه در زمان آماده سازی ، سطوح ناهموار در سطح استخر ایجاد شده و شیب مناسب استخر را از قسمت ورودی به خروجی به هم زده و در نهایت کار زهکشی استخر و یا تخلیه آب در زمان بر اشت محصول دچار اشکال می شود . بنابر این لازم است در زمان آماده سازی استخر و قبل از آبگیری و شروع مجدد پرورش، کار تسطیح استخر به منظور کاهش بار مشکلات در زمان برداشت محصول به خوبی صورت گیرد .

تعمیر سازه های ورودی و خروجی استخر و توریها :

در زمان آماده سازی استخرهای پرورش میگو و قبل از آبگیری استخرها برای شروع مجدد سیکل پرورش بایستی سازه های ورودی و خروجی استخرها ، توریها ، شاندورها و لوله ها به دقت مورد بررسی قرار گرفته و در صورت نقص در آنها ،اقدام به بازسازی آن نمود . توریهای مورد استفاده در قسمتهای ورودی آب نقش مهمی در جلوگیری از ورود موجودات ناخواسته به استخر در زمان آبگیری دارند . بنابر این لازم است به منظور پیشگیری از ورود شکارچیان و موجودات هرز، توریهای سالم نصب شده و در زمان آبگیری نیز بایستی به طور مرتب این توریها تمیز شده و از گرفتگی و پارگی شان جلوگیری نمود .

تعمیر دایک ها :

در زمان آماده سازی استخر بایستی دیواره های استخر به خوبی مورد بررسی قرار گرفته تا در صورت نفوذ و تراوش آب از دیواره ها اقدام به تعمیر و اصلاح آن برای جلوگیری از نفوذ آب انجام پذیرد .

پتانسیل یا OX Red :

پتانسیل Redox نشان دهنده تغییرات تدریجی کیفیت خاک می باشد . بنابر این کنترل این عامل قبل از شروع اولین سیکل تولید بایتسی مد نظر قرار گیرد . پتانسیل Red ox به وسیله یک میله خاص و ویژه و با واحد mv اندازه گیری شده و آن نشان دهند ه آن است که چه میزان کیفیت خاک استخر به واسطه تخلیه اکسیژنی کاسته شده است . میزان پتانسیل رد اکس در عمق 50 سانتی متری خاک ستخر بایستی بین 400 تا 500 mv باشد. وقتی که خاک استخر کاهش کیفی پیدا می کند تجمع خاک سیاه به آسانی قابل مشاهده و این عامل به واسطه بوی بد هیدروژن سولفوره مضاعف می شود .

مواد آلی :
میزان مواد آلی استخر باید کمتر از 5/3 در هزار باشد .

آهک پاشی استخر :
آهک پاشی استخر معمولا" پس از تمیز کردن کف استخر انجام می شود . برای این کار ابتدا استخر را به میزان خیلی کمی آبگیری و در آن وضعیت می گذارند . در صورتی که پ هاش خاک استخر خیلی پایین باشد این عمل چندین بار تکراروتخلیه می شود بنابراین میزان مصرف آهک در استخر پس از آخرین شستشو در بین استخر های مختلف متفاوت می باشد . آهک پاشی استخر به منظور ایجاد پ هاش مطلوب برای خاک استخر و قلیائیت ان صورت می گیرد . در زمان خشک کردن استخر ،میزان مصرف آهک بایستی به حداقل ممکن رسیده و آهک مورد نیاز بایستی در طول دوره تولید نیز مورد استفاده قرار گیرد .
در صورت استفاده همگام آهک با کلر، میزان کارائی هیپوکلرید کلسیم که برای حذف شکارچی های نقب زن ، جلبکهای رشته ای نامطلوب کف زی نظیر لوموت استفاده میشود، کاهش می دهد، . لازم است در هنگام آهک پاشی از وسایلی نظیر ، پیش بند ، چکمه ، ماسک ، دستکش استفاده کنیم .
هنگامی که قلیائیت و پ هاش آب بالا باشد ( پ هاش بیش از 8 و قلیائیت به بیش از 80 میلی گرم در لیتر ) استفاده از آهک ضروری نیست .
آهک هیدراته، فقط در زمانی که پ هاش خاک استخر کمتر از 5 باشد استفاده شده و لازم است آهک را در تمامی سطوح کف استخرپخش نموده و در نقاطی که مواد زاید تجمع یافته زیاد است میزان بیشتری در آن نواحی پخش شود .

آهک کشاورزی : ( Caco3 )

آهک کشاورزی مورد استفاده در آبزی پروری بایستی پودری و میزان کربنات آن بیش از 75 درصد باشد . هدف اصلی استفاده از این آهک افزایش ظرفیت بافری آب استخر پرورش میگو می باشد . برای اطمینان از کیفیت آهک کشاورزی لازم است محلول 10 درصد آن تهیه پ هاش آن مورد سنجش قرار گیرد در صورتی که پ هاش محلول 10 درصد آماده ،9 باشد آهک خوبی تلقی می شود .

2- دولومیت ( Mgca(co3 ):

یک نوع دیگر از سنگ آهک است که علاوه بر کلسیم دارای منیزیوم نیز می باشد . همانند آهک کشاورزی این آهک نیز باعث افزایش ظرفیت بافری آب استخر می شود و محلول آماده10 درصد آن، بایستی دارای پ هاش بین 9تا10 باشد .

آهک هیدراته ( Ca(oH)2 ) :

این آهک برای افزایش پ هاش خاک استخر استفاده می شود . ومحلول 10 درصد آن بایستی دارای پ هاش 11 باشد .


میزان آهک مورد استفاده و توصیه شده در زمان آماده سازی استخر :

پ هاش خاک آهک کشاورزی مورد نیاز آهک هیدراته
(کیلوگرم/هکتار) (کیلوگرم/هکتار)
بیش از 6 کمتر از1000 کمتراز 500
بین 5تا6 کمتراز 2000 کمتر از1000
کمتر از 5 کمتراز3000 کمتراز 1500


پ هاش چیست (تعریف پ هاش)

پ هاش خاک یا فعل و انفعاال (کنش و واکنش ) خاک یک شاخصی از اسیدیته و یا قلیاییت خاک بوده و بصورت واحد پ هاش اندازه گیری می شود . پ هاش خاک در واقع بصورت منفی لگاریتم غلظت یون هیدروژن تعریف میشود . مقیاس پ هاش از صفر تا 14 می باشد که پ هاش 7 ،نقطه خنثی آن می باشد .


هر چه قدر میزان یون هیدروژن در خاک افزایش یابد پ هاش خاک کاهش یافته وبه طرف اسیدی می رود . پ هاش خاک وقتی که به طرف صفر حرکت کند نشان دهنده افزایش اسیدیته خاک و هر چه پ هاش از عدد 7 به طرف 14 برود به معنای افزایش قلیا ییت یا با زی خا ک استخر می باشد .

اندازی گیری پ هاش خاک :

اندازه گیری پ هاش خاک بر اساس ویژگی ها و معیارهایی که به کار گرفته می شود به آسانی قابل اندازه گیری است . دقیق ترین روش اندازه گیری پ هاش خاک استفاده از دستگاه پ هاش متر می باشد وروش دوم برای اندازه گیری پ هاش خاک که روشی ساده و آسان ولی بادقت کمتر از روش اول است، استفاده از شاخص های رنگی می باشد .


بسیاری از رنگها با افزایش و یا کاهش پ هاش خاک ،تغییر رنگ داده و با این روش می توان به برآورد پ هاش خاک اقدام نمود . برای تهیه پ هاش خاک نمونه ها در رنگ آغشته شده و برای مدت چند دقیقه باقی و تغییرات رنگ آن برررسی می شود . با این روش می توان به اهداف مورد نظر دسترسی پیدا کرد . ممکن است پ هاش خاک از یک نقطه به نقطه دیگر تغییرات قابل توجهی داشته باشد . به همین منظور برای تعیین پ هاش خاک استخر ، چندین نقطه در یک استخر انتخاب و نمونه گیری و سپس نمونه ها را جمع آوری و پس از مخلوط و آماده نمودن آن، اقدام به تعیین پ هاش متوسط خاک می شود .
پ هاش خاک بایستی در نقاط ثابت کف استخر برای مقایسه اطلاعات جمع آوری شده و همچنین ارزیابی کیفیت خاک کف استخر صورت گیرد . برای دو نقطه تعیین شده در سه مقطع ( سطح ، یک سانتی متری عمق ، دو سانتی متری عمق خاک ) پ هاش اندازه گیری می شود .

کنترل موجودات ناخواسته :

توصیه می شود که در استخرها تمام موجودات ناخواسته از جمله ( خرچنگها ، ماهیها ) قبل از آبگیری استخر حذف شوند . برای حذف ناخواسته ها و شکارچیان استخر با استفاده از مواد ذیل می توان اقدام نمود :


1 - روتنون : این ماده برای کشتن ماهیها خیلی موثر است ولی قیمت آن بالا می باشد . میزان مصرف آن 5/1 تا 2/1 میلی گرم در لیتر برای حجم کوچک و حجم بالای آب به ترتیب میباشد .


2- هیپوکلرید کلسیم 65% :
این ماده برای کشتن تمام موجودات باقی مانده در چاله ها خیلی موثر است . میزان مصرف آن 10 تا 300 میلی گرم در لیتر است و لازم است حجم آب مورداستفاده به درستی برآورد و محاسبه شود .


3- تفاله تخم چای :
تفاله تخم چای برای از بین بردن ماهیهای هرز وارده به آب استخر کاربرد دارد. این ماده یک هفته قبل از ذخیره سازی بچه میگو و پس از آبگیری آن استعمال می شود . میزان مصرف آن 12 میلی گرم در لیتر بوده که پس از تعیین وزن مورد نیاز آن را در آب خیسانده و سپس در سرتاسر استخر پخش می نمایند . این ماده علاوه بر کشتن ماهی های هرز خاصیت غنی سازی استخر را نیز دارد .
مجله رشد