نشانه گذاري ميگو
________________________________________
نشانه گذاری یکی از روش های است که بر روی انواع گونه های آبزی به شیوه های مختلف و با اهداف خاص در دنیا متداول بوده که این کار به Tagging معروف است . در سال های اخیر ذخایر میگو در خلیج فارس و دریای عمان شدیدا کاهش یافته است و عمده ترین دلیل آن را می توان فعالیت های مخرب انسانی مانند صید بی رویه و غیر متعارف ، نابودی زیستگاه و نوزادگاهای میگو ، و همچنین ایجاد آلودگیهای صنعتی ، شهری و نفتی بیان نمود ، البته تاثیرات منفی ناشی از عوامل طبیعی را نیز نباید نادیده گرفت .
در این راستا شیلات ایران چند سالی است که به منظور جبران خسارت و تقویت ذخایر ، برنامه بازسازی ذخایر میگو را با رهاسازی بچه میگو در آبهای جنوبی کشور به مورد اجرا گذاشته و دنبال می کند . لیکن دراجرای برنامه بازسازی ذخایر میگو، بررسی اقتصادی کار و تعیین ضریب بازگشت شیلاتی و همچنین شناسایی مسیرهای مهاجرت آنان یکی ازاقدام های مهم و ضروری می باشد، این موضوعات مهم با علامت گذاری بچه میگو های رهاسازی شده قابل دستیابی می باشد، بدیهی است بدون انجام علامت گذاری و معلوم نشدن نرخ بازگیری، اثرات رهاسازی مشخص نخواهد شد.
درایران علامت گذاری بر روی آبزیان از سابقه چندانی برخوردار نیست قدمت نشانه گذاری بر روی بچه ماهیان رهاسازی شده در دریای خزرمی باشد که عمدتا به شکل سنتی انجام می گرفت، بریدن باله سینه ای ماهیان و قطع سبیلک یا بستن علامت های سخت و خشن بر روی بدن ماهیان خاویاری از جمله شیوه های نشانه گذاری در گذشته بوده است ، البته هر کدام از این روش ها اثرات منفی بر روی ماهیان رها شده در طبیعت ایجاد می نمود .
درطی سالهای اخیر با توسعه و گسترش شیوه های نوین علامت گذاری ، تکنولوژی استقاده از دستگاههای متنوع علامت گذاری بر روی انواع گونه های آبزی با هدف های مختلف در کشور متداول گردید .
 تگ های متداول مورد استفاده در کشور :
۱) تگ های فلزی کد دار Coded Wire Tag
ازاین دستگاه برای علامت زدن بچه ماهیان خاویاری قابل رهاسازی در دریای خزربا هدف بازسازی ذخایراستفاده می شودو به طور آزمایشی نیز در سال ۱۳۸۲ برای علامت زنی میگو سفید هندی استفاده گردید.باتوجه به اینکه شناسایی میگو ها ی علامت گذاری شده دشوار بود این روش مناسب تشخیص داده نشد.
۲) تگ های حافظه ای Memory Tag
این تگ ها تهیه شده ، و بزودی بر روی مولدین ماهی قزل آلا با هدف بهگزینی و اصلاح نژاد مولدین در مرکز ماهیان سرد آبی شهید باهنر مورد استفاده قرار گیرد.
۳) تگ های الاستومر Visible Implant Elastomer Tag
درچند سال اخیر مطالعات بسیاری درزمینه استفاده ازدستگاهای علامت زنی میگو صورت پذیرفته و بررسی های به عمل آمده نشان داد برای علامت گذاری میگو ، بهترین روش استفاده از الا ستومر تگ می باشد.
تگ های بکار رفته در این روش از نوع فلورسنت می باشد و دارای رنگهای مختلف و مشخص بوده که امکان رویت علامت با چشم غیر مسلح وجود دارد و برای بازبینی نیاز به ابزار خاصی همانند CWT نیست و همچنین به دلیل تنوع رنگی می توان اهداف مختلفی را دنبال نمود، از مزایا دیگر آن ، اینکه این ماده رنگی از جنس سیلیکون و کش دار و قابل ارتجاع بوده و با بدن میگو سازگاری پیدا می نماید و هیچگونه عوارض منفی و حساسیتی در بدن میگو و حتی دیگر آبزیان ایجاد نمی کند.
کاربرد الاستومر تگ
کاربرد این سیستم برای انواع آبزیان درسایزهای متفاوت قابل اجرا می باشد و با توجه به نوع و تنوع رنگ ها ی موجود می توان اهداف مختلفی را دنبال نمود. از این روش در مقیاس کوچک در آزمایشگاه و در سیستم سرپوشیده و کنترل شده که معمولا از تگ مجزا ( یک رنگ ) به منظور ارزیابی ژنتیکی وجمعیت، تفکیک جنسیت و .... استفاده می شود. اما در ابعاد وسیع تر با هدف های ارزیابی ذخایر و تعیین مسیر های مهاجرت و ...در طبیعت ازترکیب چند رنگی جهت تشخیص آسانتراستفاده می شود.
انجمن علمی اقیانوس شناسی آمریکا در ایالت واشنگتون از این روش برای نشانه گذاری ماهیان مهاجروهمچنین میگو های کوچکتر از ۲گرم تا سایزهای بزرگتر و حتی بالغین نیز استفاده کرده که با موفقیت همراه بوده است.
انستیتو تحقیقات فرانسه از کاشت الاستومر در برنامه توسعه ژنتیکی و گونه های صید شده از دریا و برنامه انتخابی تکثیر میگو استفاده نمود و از سال ۱۹۹۲ ازاین روش جهت تشخیص و کنترل گونه های مختلف میگو در یک جمعیت مشابه دراستخرهای پرورشی استفاده گردید.
ویژگی الاستومر تگ
۱) تنوع رنگ .
۲) قابل استفاده در انواع آبزیان ازقبیل ماهیها ، سخت پوستان ، نرمتنان و سایر آبزیان.
۳) قابل استفاده درسایزهای متنوع آبزیان از ۱گرم تا بالغین وحتی ماهیان مهاجر .
۴) قابل استفاده در سیستم های با مقیاس کوچک تا در ابعاد وسیع تر(طبیعت).
۵) به دو شکل دستی و اتوماتیک قابل استفاده و شمارش می باشد.
۶) امکان مشاهده تگ با چشم غیر مسلح حتی در تاریکی نیز وجود داشته و برای بازبینی نیاز به ابزار آلات خاص نیست.
۷) ماده رنگی الاستومر با بدن موجود زنده سازگاری پیدا می کند و عوارض منفی ندارد.
۸) هزینه های آن نسبت به سایر تگ های مرسوم بسیار کمتر و مقرون به صرفه می باشد.
روش کار الاستومر تگ
زمانی که تعداد گونه ها مورد استفاده زیاد و به صورت متنوع بوده و برای سالهای طولانی مورد آزمایش و ارزیابی قرار می گیرد بهتر است از تگ های رنگی استفاده نمود و همچنین از رنگ های مختلف برای هر گونه و یا هر منطقه خاص بکار برد و یا برای هر سال رهاساز ی میگو از یک رنگ استفاده نمود.
تعداد رنگ های مورد استفاده از طریق این سیستم به غیر از رنگ های ترکیبی که قابل دستیابی است، ۱۰ رنگ بوده که ۵ رنگ از جنس فلورسنت به رنگ های نارنجی، سبز ، زرد ، صورتی و قرمز که رایج بوده و ۵ رنگ غیر فلورسنت شامل آبی ، قهوه ای ، ارغوانی ، سفید و سیاه می باشد، ازخواص رنگ های فلورسنت ، جذب نور بوده که بسیار مفید و موثر است در حقیقت تفاوت این دوجنس در بهتر رویت نمودن آن است بدین صورت که رنگ های فلورسنت با تابش نور UV اکتیو شده و به سهولت خود را نشان می دهد .
اصولا علامت گذاری میگو با روش الاستومر یک کار سخت ودشواری نیست اما باید مراقب بود تا به به میگو ها استرس وارد نشود و یا اجرای آن با حداقل استرس وارده همراه باشد، در صورتی که علامت گذاری میگو با هدف بازسازی ذخایر آنها و رهاسازی در طبیعت انجام می شود به طور حتم بعد از تگ زنی باید حداقل به مدت ۲ الی ۳ روز در محیط کنترل شده نگهداری گردد تا استرس وارده از بین رفته و سپس نسبت به رهاسازی آن اقدام گردد .
جهت اجرای بهینه و مطلوب از این روش دستورالعمل زیر باید مد نظر قرار گیرد :
۱) برای تگ زنی ( با دستگاه تزریقی دستی یا اتوماتیک ) نباید بیش از یک میگو را در دست گرفت .
۲) میزان ۱ سی سی از ماده الاستومر تعداد ۳۰۰ الی ۴۰۰ عددمیگو را علامت گذاری می نماید.
۳) بعد از تک زنی میگو ها با آرامی به تانک های ۵۰لیتری حاوی آب دریا انتقال داده می شود.
۴) جهت جلوگیری از وارد آمدن استرس تراکم تانک ها بایدحدود ۱۰۰ الی ۲۰۰ عدد باشد.
۵) درجه حرارت مورد نیاز براین تانک ها حدودا بین ۲۰ الی ۲۵ درجه سانتیگراد باشد.
۶) وزن میگو های قابل علامت زنی نباید کمتر از یک گرم باشد.
بنابر این در این سیستم میگو ها را می توان با رسیدن به وزن ۱ گرم علامت گذاری نمود و این کار به طور معمول توسط تگ های رنگی که در قسمت آبدومنتال پشتی میگو مستقر می شود انجام می گیرد ، اغلب تگ دربدن میگو حرکت نمی کند مگر اینکه تگ در محل یا جایگاه خود قرار نگرفته باشد ، در این صورت مشکلی که بوجود خواهد آمد جابجایی و محو شدن تگ هاست و یا ممکن است در زمان پوست اندازی میگواز بین برود بنابراین باید دقت شود تگ در داخل عضله واقع شده درقسمت پشتی آخرین بند شکمی (بند ششم) که دارای عضله سفت و شفاف بودن ( قابل رویت ) قرار گیرد ، عمق ( گودی ) درعضله که تگ قرارمیگیرد تقریبا ۱ میلی متربوده ودوراز پوسته ( پوشش خارجی ) است و با عمل پوست اندازی تاثیری بر علامت ندارد.به عبارتی دیگر ماندگاری تگ حتی بعد از پوست اندازی نیز مورد تائید است.
تشخیص تگ در میگو های علامت گذاری شده در طبیعت تا ۱۰ ماه بسیار آسان است استفاده از این تگ برای میگو های با سایز کمتر از ۱ گرم نیز عملی است اما مقادیر الاستومر رنگی تزریقی به دلیل کوچک بودن میگو های کم بوده و امکان تشخیص تگ رنگی تا وزن ۳۰ تا ۴۰ گرم محدود می نماید
تگ های چند رنگی یا ترکیبی برای میگو های با وزن بالای ۵ گرم در قسمت آبدومنتال در آخرین بند امکان پذیر می باشد اما باید مراقب بود تا زخم روده بوجود نیاید البته به نظر می رسد که میگو های با سایز بالای ۵ گرم تزریق الاستومر در محل های دیگر بدن میگو نیز امکان پذیر باشد اما تزریق در محل های دیگر مستلزم انجام آزمایشات متعدد می باشد.
مدت زمان نگهداری محلول رنگی الاستومر حدود ۱تا ۲ سال می باشد و درجه حرارت مناسب برای نگهداری بین ۵ تا ۱۰ درجه سانتی گراد بوده بنابراین لازم این ماده در هوای خشک و خنک و دور از تابش مستقیم نور خورشید نگهداری شود .
نتیجه ( جمع بندی )
رهاسازی بچه میگو در آبهای جنوبی کشور از سال ۱۳۷۶ با رهاسازی بچه میگو گونه سفید هندی در زیستگاه مربوطه ( حوزه شرقی هرمزگان ) با هدف بازسازی ذخایروتامین مولدین مورد نیاز مراکز تکثیر و پرورش انجام گرفته است ، در ادامه با توجه به ضرورت بازسازی ذخایرگونه های بومی خلیج فارس ودریای عمان ،ازسال ۱۳۸۲کاررهاسازی سایر گونه های درمعرض خطر نیز در دستور کار شیلات ایران قرار گرفت به نحوی که در سال ۱۳۸۳ بیش از ۷۰ میلیون قطعه بچه میگو با وزن بالای ۱ گرم در آبهای جنوبی رهاسازی گردید دراین راستا تعداد ۶۱۵۰۰ قطعه ازگونه موزی دراستان هرمزگان با دستگاه الاستومر تگ ( با رنگ قرمز، نارنجی ، زرد ، سبز)مورد علامت گذاری گردید و در مناطق تیاب جنوبی و کولغان با متوسط وزن ۵-۲ گرم رهاسازی شد.و در همان سال با شروع فصل صید ( مهرماه ) و با اطلاع رسانی و آموزش صیادان منطقه، تعدادی از میگوی علامت دار با متوسط وزن ۲۳-۱۷ گرم به رنگ نارنجی، زرد ، وسبز درمنطقه هرمز صید گردید.
درهمین رابطه در سال ۱۳۸۴ نیز برنامه علامت گذاری بچه میگو گونه موزی و سفید هندی به روش الاستومر تگ در ابعاد وسیع تربه مورد اجرا گذاشته شده است ومقرر گردیده نتایج آن با کمک جامعه صیادی همانند سال قبل( صید و جمع آوری میگو های علامت دار وتحویل به شیلات ) اعلام گردد.