شهاب‌سنگهای مهاجم

حدود یک ماه پیش زمين از ميان ابري از پسماندها و غبار به جا مانده از دنباله دار 55پي/تمپل تاتل (55P/Tempel-Tuttle) گذر کرد. اين اتفاق هر سال در اواخر آبان ماه روي مي ‌ دهد و در نتيجه بارش شهاب ‌ سنگي بسيار زيبا و معروفي به نام بارش شهابي اسدي ميهمان هزاران چشم مشتاق مي ‌ شود.ماه نيز از اين باران شهاب ‌ سنگي بي ‌ نصيب نمي ‌ ماند. تفاوت در اينجاست که سنگهاي مذکور در جو زمين سوخته و با نور خود آسمان زيبايي را براي ما به ارمغان مي ‌ آورند اما ماه فاقد جو محافظي مانند اتمسفر زمين است و بنابراين هر سنگ آسمانی سرگرداني که در دام گرانش ماه گرفتار مي ‌ شود، لاجرم به سطح آبله ‌ گون آن برخورد خواهد نمود. بيشتر آنچه به سطح ماه برخورد مي ‌ کنند، ابعاد بسيار کوچکي در حد دانه شن دارند و برخورد آنها به سختي احساس مي ‌ شود. سنگهاي بزرگتر اما در برخورد با ماه گودالهاي برخوردي بزرگ و کوچکي را به وجود مي ‌ آورند. برخورد سريع اين اجرام به سطح ماه باعث ايجاد انفجار و تشعشع امواجی مي ‌ شود که به ابعاد، سرعت و جنس مواد بستگي دارد. نور برخي از اين برخوردها از زمين نيز ديده مي ‌ شوند.

در 27ام آبان ماه گذشته زمانی که ماه از ميان مدار تمپل-تاتل گذر می ‌ کرد، گروه همکاران بيل کوک، دو تلسکوپ بازتابي 14 اينچي خود را که در مرکز پروازهاي فضايي مارشال مستقر مي ‌ باشند به سمت بخش تاريک تنها قمر طبيعي زمين نشانه رفتند. پس از گذشت تنها 4 ساعت ، آنها دو برخورد واضح را در فيلمي که از دهانه تلسکوپها ضبط مي ‌ کردند، مشاهده نمودند.

درخشندگي برخورد اول که در اقيانوس پراکلاروم (درياي طوفانها) روي داد از قدر 9 بود. برخورد دوم که در مناطق مرتفع ماه و نزديک دهانه گوس اتفاق افتاد، درخشنده ‌ تر از اولي ظاهر شد و داراي قدري از درجه 8 بود.

کوک در اين رابطه مي ‌ گويد:" انفجارهايي که ما ثبت کرديم در اثر برخورد شهاب ‌ سنگهايي با قطر متوسط 5 تا 8 سانتيمتر به سطح ماه به وقوع پيوسته بودند و انرژي برخوردي آنها معادل 0.3 تا 0.6 مگاژول و يا به زبان ساده ‌ تر معادل انفجار 80 تا 160 کيلوگرم تي ‌ ان ‌ تي بوده است."

انرژي عظيمي که در اثر برخورد يک شهابسنگ 3 سانتيمتري آزاد مي ‌ شود ناشي از سرعتبسیار زیاد اين اجرام فضايي است. در مورد نمونه خاصي که مربوط به پسماندهاي ناشي از دنباله ‌ دار تمپل-تاتل مي ‌ باشد، سرعت مداري آنها بالغ بر232000 کيلومتر بر ساعت است. برخورد باجسمي بسيار کوچک که چنين سرعتزیادی دارد انرژي عظيمي تولید خواهدکرد که پرتوافشاني آن حتي از پس لايه ‌ هاي ضخيم جو زمين نيز قابل رويت است.
 

در اين تصوير نور حاصل از برخورد شهاب سنگ را در نزديکي دهانه گوس و به قدر 8 مشاهده مي کنيد

براي مقايسه بد نيست بدانيد زماني که کاوشگر فضايي اسمارت-1 در 12 شهريور 1385 طي يک عمليات از پيش طراحي شده با سطح ماه برخورد کرد (اسمارت-1 خود را وقف دانش بشری کرد)، انرژيي معادل شهابسنگهاي مورد اشاره آزاد نمود. اسمارت-1 که اولين کاوشگر آژانس فضايي اروپا esa به منظور کاوش و بررسي سطح ماه بود حدود 350 کيلوگرم وزن داشت و محموله اصلي آن، مکعبي به اضلاع يک متر بود.

از آبان 1384 که تيم بيل کوک ماه را زير نظر گرفته ‌ اند تا اين لحظه حدود 12 برخورد(با در نظر گرفتن دو برخورد اخير) ثبت شده است. بيشتر اين برخوردها در اثر سنگهاي سرگرداني بوده که به ابر غباري به جا مانده از دنباله ‌ داري نظیر تمپل-تاتل مربوط نمي ‌ شوند. کوک تخمين مي ‌ زند که چنانچه دائماً سطح ماه را رصد نمايند، به ازاي هر چهار ساعت مشاهده، حداقل يک برخورد درخشان ثبت خواهد شد. اين موضوع بسيار عجيب به نظر مي ‌ رسد چرا که تخمين فوق بيش از چهار برابر بهترين مدل ‌ سازيهاي کامپيوتري است که تا کنون به کار مي ‌ رفته ‌ اند. کوک اشاره مي ‌ کند که مشکل اصلي به مدل آماري داده شده به کامپيوتر مربوط مي ‌شود . اين مدل بر اساس مشاهداتي که از سطح زمين صورت گرفته است بنا شده و مطمئناً با آنچه واقعاً در سطح ماه روي مي ‌ دهد متفاوت است. بنابراين ما احتياج داريم که مدت زمان بيشتري را به مشاهده مستقيم سطح ماه اختصاص دهيم. به اين ترتيب ما قادر خواهيم بود مدلی دقيقتر و مطمئنتر از چگونگي برخورد سنگهاي آسماني با ماه ارائه دهيم.

به نظر مي ‌ رسد با توجه به برنامه ‌ هاي آتي ناسا جهت ايجاد پايگاه ‌ هاي فضايي در سطح ماه و اعزام فضانوردان به آنجا، بايد اطلاعات بيشتري درباره برخورد سنگهاي آسماني با سطح ماه جمع ‌ آوري شود. تجهيزات گران قيمتي که با هزينه ‌ هاي سرسام ‌ آور به سطح ماه فرستاده مي ‌ شوند و جان پرارزش فضانوردان به مراقبت کاملي احتياج دارد که تنها در سايه اطلاعات به دست آمده از چنين مطالعاتي مقدور خواهد بود.

سنگهای آسمانی علاوه بر مخاطره برخورد مستقیم، خطرات جانبی و غیر مستقیمی نیز دارند.يکي از خطرات غير مستقيم برخورد يک سنگ آسماني کوچک در نزديکي محل اقامت فضانوردان، گرد و غبار فراواني است که ممکن است بر سطح اقامتگاه‌هاي فضايي و يا ابزار و تجهيزات فضانوردان فرود آيد. اين موضوع علاوه بر کاهش راندمان صفحات خورشيدي خطر بسيار مهيب ديگري را نيز به دنبال دارد. در زمين، اتمسفر با جذب بسياري از تشعشعات پر انرژي و مهلک خورشيد، آفتابي درخشان و مطبوع را به ما هديه مي‌دهد، اما در ماه شرايط به گونه ديگري است و در طول روز، تمام طول موجهاي تابشي خورشيد از طيف راديويي تا امواج پر انرژي گاما، سطح ماه را دائماً برشته مي‌کنند. در چنين شرايطي سطوح تيره با جذب انرژي تابشي به سرعت و شدت داغ شده و دماي سطحي آنها بالا مي‌رود. واضح است که گرد و غبار به هوا برخواسته در اثر برخورد يک شهاب سنگ آسماني به دلايل گفته شده بسيار خطرناک خواهد بود.

منبع : news-astronomy.blogfa.com