ترجمه: شادي حامدي آزاد
پس از سال ها انتظار،سرانجام فضانوردان سواربر شاتل فضايي آتلانتيس شامگاه دوشنبه 21ارديبهشت ( به وقت ايران) براي انجام ماموريتي 11 روزه براي تعمير تلسکوپ فضايي هابل عازم سفر شدند .اين پنجمين و آخرين ماموريت تعمير هابل است که به صورت عمليات تعميري چند بخشي انجام مي شودوبايد قابليت هاي هابل را تا 70 برابر بهبود بخشد ودست کم پنج سال ديگر به عمرش اضافه کند.
اين ماموريت شاتل،که 125-sts نام دارد، 126- امين پرواز شاتل،سي امين پرواز آتلانتيس ،و دومين پرواز از ميان پنج پرواز برنامه ريزي شده براي سالاست.تلسکوپ فضايي هابل در 24 آوريل 3/1990خرداد 1379 با ماموريت 31-sts به فضا پرتاب شد.
هفت فضانورد شاتل پنج راهپيمايي فضايي در برنامه ي خوددارند. آنها قراراست دو ابزارعلمي جديد برهابل نصب کنند. و هرشش ژيروسکوپ،حس گر هدايت ظريف، و باتري هاي قابل شارژ تلسکوپ را تعويض کنند. آنها همچنين دو ابزارعلمي ديگر را نيزتعميرخواهند کرد: دوربين پيشرفته براي جستجو (Acs). و طيف نگار تصويربردار تلسکوپ فضايي (stis). اين ابزارها براي هيچ راهپيمايي فضايي تعميري اين چنين چالش برانگيز انجام نشده بود.
دوربين ميدان ديد باز و سياره اي 2(wfpc2) ،کهنه سرباز 15 ساله ي هابل،با جانشين خود، دوربين ميدان ديدباز 3(wfc3) ،تعويض خواهد شد.اين ابزار جديد بايد حساسيت بيشتري داشته باشد. (به سبب پيشرفت هايي درفناوري آشکار سازها ) درعين حال که گستره ي وسيع تري از طول موج هارا ،از فرابنفش تا فروسرخ نزديک،دربرمي گيرد. دوربين wfpc2 در حال حاضر قديمي ترين ابزار سوار برهابل است و مسئوول بسياري از زيباترين تصاوير آن بود. تصويري که همه به خوبي از wfpc2 به ياد دارند تصوير سحابي عقاب است و همان تصوير مشهور ستون هاي آفرينش که در آن ستون هايي از گاز و غبار به طول تريليون ها کيلومتر ديده مي شوند. درآن ميان ستاره ها و سياره هاي جديد ديده مي شوند .در آن ميان ستاره ها و سياره هاي جديد در حال شکل گيري اندو رنگ هاي اين تصوير خيره کننده اند ويکي از شاهکارهاي اين دوربين تصاويرژرف هابل بودند : هابل به مدت 10 روز به سوي بخشي از آسمان تاريک خيره شدوسپس ژرف ترين تصوير ساخته شده از کيهان،تشکيل شده از کهکشان هاي بسيار دوردست،را ارائه کرد. دوربين جديدwfc3 نه تنها شبيه دوربين wfpc اصلي و شماره 2 است بلکه محفظه، رادياتور، وديگراجزاي آن متعلق به wfpc اصلي است که پس از نخستين ماموريت تعمير هابل به زمين بازگشت .
در عوض،طيف سنج منشا کيهان (cos) ابزاري کاملا جديد است که براي بررسي شکل گيري ستاره هاي دوردست و ساختار بزرگ مقياس «تار کيهاني » طراحي شده.و اين آشکارساز فرابنفش دور مشابه آن چيزي است که براي ماموريت fuseناسا ساخته شده بود.نوري که از ميان گاز ميان کهکشاني در تار کيهاني مي گذرد بايد«اثر انگشت» طيفي هيدروژن، هليوم، و عناصر سنگين تررا- آشکار کند. اين به دانشمندان اجازه مي دهد که از چگونگي توزيع ماده ي ميان کهکشاني در سه بعد و چگونگي تغييرات آن درطول زمان وطي منبسط و پير شدن عالم تصويري بسازند.
ازميان بزرگ ترين کشف هاي هابل مي توان به اين موارد اشاره کرد: سن عالم(13/7ميليارد سال(؛ اينکه تقريبا همه ي کهکشان هاي بزرگ در مرکز خود سياهچاله دارند؛اينکه فرايند سياره سازي در کيهان فرايندي معمول است ؛کشف نخستين ملکول عالي در جو سياره اي فراخورشيدي، و شواهدي از شتاب گرفتن روند انبساط عالم- که به سبب وجود نيرويي ناشناخته ايجاد شده و که تقريبا72 درصد محتواي ماده انرژي عالم را تشکيل مي دهد.
ملاقات شاتل آتلانتيس با هابل به طور رسمي ماموريت sm4 ( ماموريت تعمير 4) خوانده مي شود،درحالي که پنجمين ماموريت است (زيرا ماموريت sm3 خود شامل دو پرواز بود.) اين ماموريت دچار تاخيرهاي فراوان شد زيرا از ابتدا قراربود. در سال 1381/2002 انجام شود. که ناگهان برنامه به 1383/2004 تغيير کرد. پس از حادثه ي انفجار کلمبيا کلا سفرهاي شاتل،به سبب خطري که براي جان فضانوردان در برداشت،مدتي متوقف شد. حتي به انجام ماموريت با روبات ها به جاي انسان هم فکر شد اما به اين نتيجه رسيدند که اين کار ميسرنيست ودر سال 1385/2006 سرانجام اين ماموريت به فهرست بازگشت و قرار شد در اکتبر 2008/ آبان 1387 انجام شود .اما 17 روز پيش از پرتاب،واحد کنترل فرمان ها و داده هاي ابزارهاي علمي هابل بد کارکرد و ماموريت دوباره با تاخير مواجه شد تا اين واحد هم تعويض شود. براي بسياري از دانشمندان باورش سخت است که اين ماموريت سرانجام پرتاب شد!
ضمناً درماه دسامبر/آذر گذشته، اين تلسکوپ 19 ساله رکورد طولاني ترين عملکرد پيوسته ي رصد خانه اي فضايي را شکست .رکورد دار قبلي کاوشگر فرابنفش بين المللي کوچک (liue)، پروژه اي متعلق به اسا/ناسا/ انگلستان، بود که بسيار بيشتر از عمر پيش بيني شده اش کار کرد.
فضانوردان شاتل آتلانتيس همراه خود يک دوربين فيلمبرداري آيمکس(imax ) دارند تا از راهپيمايي فضايي براي ساخته شدن فيلمي ،توسط کمپاني برادران وارنر ، فيلمبرداري کنند.
برگرفته از :
htpp://hubble.nass,gov.
www.skyandtelescope.com.
منبع :نشريه نجوم ،شماره 185.
