پاسخ به:مناظرات علما و بزرگان شيعه فارسي
یک شنبه 1 خرداد 1390 9:56 PM
بذل و بخشش امامان(ع)
مناظره دانشجو و
استاد
|
دانشجو: در روایات اسلامی، روایات بسیار دیده می‌شود كه در
آنها آمده: فلان امام معصوم ـ علیه السّلام ـ فلان مبلغ كلان را به یك نفر شاعر، یا
نیازمند، یا افراد مختلف دیگر بخشیده است، آیا این روایات صحیح هستند.
استاد:
ممكن است بعضی از این روایات سند استواری نداشته باشد، ولی به قدری این‌گونه روایات
بسیار هستند،كه نمی‌توان همه آنها را انكار كرد، قطعاً بخشی از آنها دارای سند خوب
هستند، به عنوان نمونه، در اینجا به چهار روایت زیر توجّه كنید:
1. عبدالرّحمن
سلمی، سوره حمد را به فرزند امام حسین ـ علیه السّلام ـ آموخت، امام حسین ـ علیه
السّلام ـ هزار دینار و هزار حُلّه (لباس خوب آن عصر) به او جایزه داد و دهان او را
پر از «دُرّ» كرد.[1]
2. مسافر
درمانده‌ای به حضور امام رضا ـ علیه السّلام ـ آمد و گفت: توشه راه سفرم تمام شده،
مبلغی كه مرا به وطنم برساند، به من بدهید، وقتی كه به وطن رسیدم، به همان اندازه
به نیّت شما به فقراء صدقه می‌دهم. امام رضا ـ علیه السّلام ـ برخاست و به اندرون
خانه رفت، كیسه‌ای محتوی دویست درهم آورد و به او داد، و فرمود: « این مبلغ را به
تو بخشیدم، وقتی به وطن رسیدی لازم نیست از جانب من به همان اندازه، صدقه بدهی».[2]
3. امام سجّاد ـ علیه السّلام ـ
دوازده هزار درهم برای «فرزدق» شاعر كه در زندان به سر می‌برد، فرستاد، و پیام داد
كه تو را به حقّ من، این مبلغ را بپذیر، و فرزدق پذیرفت.[3]
4. دِعْبِل شاعر حماسه‌سرای اهلبیت ـ علیهم السّلام ـ
قصیده‌ای در مدح و سوگ امامان ـ علیهم السّلام ـ سرود، حضرت رضا ـ علیه السّلام ـ
كیسه‌ای محتوی صد دینار پول برای او فرستاد، دِعْبِل آن سكّه‌ها را كه نام امام بر
آنها بود، به شیعیان عراق فروخت، در برابر هر دینار صد درهم گرفت، و وضع زندگی خود
را سامان بخشید.[4] و امثال این‌گونه
روایات كه فراوان است.
دانشجو: اگر این روایات، درست هستند، پس چرا امام علی ـ
علیه السّلام ـ در مصرف «بیتالمال» آن‌همه سختگیری می‌كرد، و آن را به طور مساوی،
تقسیم می‌نمود، مثلاً برادرش عقیل، مقداری بیش از سهمیّه خود (آرد) برای رفع
نیازهای ضروری خود، از آن حضرت درخواست كرد، او آهنی را با آتش سرخ كرد و آن را به
بدن عقیل نزدیك نمود، وقتی كه عقیل احساس داغی آهن كرد، آه و‌ناله جانسوز كشید،
امام علی ـ علیه السّلام ـ به او فرمود: «زنان در سوگ تو بنشینند ای عقیل! از آتشی
كه انسان برای بازی خود آن را گداخته، نعره می‌كشی، ولی مرا به سوی آتشی می‌كشانی
كه خداوند جبّار آن را از خشم خود افروخته است، تو از آزار كوتاه، ناله می‌كنی، ولی
من از آتش افروخته طولانی دوزخ، ناله نكنم؟».[5]
استاد: اشتباهی كه شما می‌كنید این است كه تصوّر
می‌كنید، منابع درآمد امامان ـ علیه السّلام ـ تنها بیتالمال بوده است، از این‌رو
بین آن بذل و بخشش‌ها، و این سختگیری امام علی ـ علیه السّلام ـ در مصرف بیتالمال،
یك نوع تضادّ می‌بینید. ولی حقیقت این است كه منابع درآمد امامان ـ علیهم السّلام
ـ مختلف بوده است، آنها در مورد بیتالمال، همان رفتار را می‌نمودند كه امام علی ـ
علیه السّلام ـ می‌نمود، ولی منابع درآمد امامان ـ علیهم السّلام ـ تنها بیتالمال
نبود، مثلاً امام علی ـ علیه السّلام ـ در آن 25 سال (عصر خلافت ابوبكر و عمر و
عثمان) می‌دید شیعیان از نظر اقتصادی در مخاطره سختی هستند، از طرفی حفظ شیعه یعنی
حفظ اسلام ناب و حقیقی، از این‌رو در آن 25 سال مشغول كشاورزی شد، و نخلستان‌ها و
قناتهایی احداث نمود، و درآمد آنها را به شیعیان می‌داد، و با بذل و بخششهای وسیع،
آنها را اداره می‌كرد، و بعد همان باغها و نخلستان‌ها را وقف نمود، تا فرزندان و
نوادگان او درآمد آنها را در راه تأمین معاش فقراء و شیعیان به مصرف برسانند. امام
صادق ـ علیه السّلام ـ امام باقر ـ علیه السّلام ـ امام كاظم و ائمه دیگر ـ علیهم
السّلام ـ كشاورزی و دامداری می‌نمودند، و افرادی را برای تجارت، گماشته بودند،
آنها می‌دانستند كه ممكن است شیعیان بر اثر فشار فقر، به بیگانگان بپیوندند، از
درآمدهای مشروعی كه از دسترنج خود و دوستانشان به دست می‌آمد، برای حفظ شیعه، به
مصرف می‌رساندند، نه این‌كه از بیتالمال آن همه بذل و بخشش كنند.
دانشجو: از
بیان منطقی شما بسیار خرسند و قانع شدم، ولی از شما تقاضا دارم برای تكمیل این
موضوع مهم، یكی دو نمونه از منابع درآمد امامان ـ علیهم السّلام ـ را كه از طریقی
غیر از بیتالمال است، برای من نقل كنید.
استاد: بسیار تقاضای شایسته‌ای نمودی،
در اینجا به ذكر چند نمونه می‌پردازم:
1. امام علی ـ علیه السّلام ـ سرپرستی دو
مزرعه احداثی خود را كه دارای آب و زراعت و درخت بود، بر عهده «ابونَیْزَر»، یكی از
مسلمانان، واگذار كرد، كه نام یكی از آنها «مزرعه ابونیزر»، و دیگری به نام
«بُغَیْبُغَه» بود، ابونیزر می‌گوید: روزی من در باغ بودم، امام علی ـ علیه السّلام
ـ وارد باغ شد و فرمود: «آیا غذا در نزد تو هست؟!»
عرض كردم: با كدوئی كه از
این باغ به دست آمده، و روغن، غذائی آماده كرده‌ام. او غذا را آورد و پس از صرف
غذا، آن حضرت كلنگی به دست گرفت و داخل چاه چشمه شد و به لای‌روبی قنات پرداخت، و
پس از مدّتی در حالی كه عرق از پیشانی می‌ریخت از چاه بیرون آمد، و بار دیگر داخل
چاه رفت و هم‌‌چنان به لای‌روبی پرداخت، هنگام كلنگ‌زدن در درون چاه صدای همهمه آن
حضرت در بیرون چاه به گوش می‌رسید، آن بزر‌گ‌مرد، آن قنات را به گونه‌ای پاك‌سازی و
لای‌روبی كرد، كه به اندازه قطر گردن شتر، به آب آن قنات افزوده شد، سپس با شتاب از
چاه بیرون آمد و به ابونیزر فرمود: «خدا را گواه می‌گیرم كه این چشمه و قنات را وقف
كردم»، كاغذ و قلم طلبید، حاضر كردم وقفنامه آن را نوشت ... روایت شده: امام حسین ـ
علیه السّلام ـ مقروض شد، معاویه دویست هزار دینار برای آن حضرت فرستاد تا مزرعه و
چشمه ابونیزر را بفروشد، امام حسین ـ علیه السّلام ـ نپذیرفت و فرمود: «پدرم این دو
چشمه و مزرعه» را وقف نموده تا صورتش در قیامت، از حرارت آتش دوزخ، محفوظ بماند،
بنابراین آن را به هیچ قیمت نمی‌فروشم».[6]
2. امام باقر ـ علیه السّلام ـ مشغول بیل زدن و آماده
نمودن زمین برای كشت بود، زاهد‌نمائی به نام «محمّدبن منكدر»، به آن حضرت اعتراض
كرد و او را حریص مال دنیا خواند و گفت: «اگر در این حال بمیری، به تو بسیار سخت
خواهد گذشت». امام باقر ـ علیه السّلام ـ به او فرمود: « سوگند به خدا اگر مرگ در
این حال به من برسد، در حالی رسیده كه به اطاعت خدا اشتغال دارم، و من با كار و
كوشش، دیگر نیازی به تو و سایر مردم پیدا نمی‌كنم، من آن هنگام از مرگ می‌ترسم كه
در حال گناه بمیرم»...[7]
نظیر
این مطلب در مورد امام صادق ـ علیه السّلام ـ نیز نقل شده است...[8]
3. ابوحمزه می‌گوید: پدرم گفت: به
مزرعه‌ای رفتم دیدم امام كاظم ـ علیه السّلام ـ مشغول بیل زدن است، سراسر بدنش بر
اثر زحمت كشیدن، غرق عرق شده بود، عرض كردم: «غلامان و دیگران كجایند كه شما بیل
می‌زنی؟»، فرمود: آن كسانی كه از من و پدرم بهتر بودند، با دست كار می‌كردند، گفتم:
آنها چه كسانی بودند، فرمود:
«رَسُولُ اللّه وَ اَمِیرُالْمُؤْمِنینَ وَ آبائی
كُلُّهُمْ كانُوا قَدْ عَمِلُوا بِاَیْدِیهِمْ وَ هُوَ مِنْ عَمَلِ النّبِیّینَ وَ
الْمُرْسَلِینَ وَ الْاَوْصِیاءِ وَالصّالِحینَ ؛ رسول خدا ـ صلی اللّه علیه و آله
ـ و امیرمؤمنان علی ـ علیه السّلام ـ و همه پدرانم، با دستهای خود كار می‌كردند،
كار كردن از خصال پیامبران و رسولان و اوصیاء و افراد شایسته است».[9]
دانشجو: از بیانات روشن و قانع كننده شما
متشكّرم، ولی اگر باز مطلبی دارید، بفرمائید تا بیشتر استفاده كنم، و بهره‌مند
گردم.
استاد: نظر به این‌كه در عصر امامان ـ علیهم السّلام ـ شیعیان كه رهرو
اسلام ناب بودند. در خطر سقوط قرار داشتند، و حقوق آنها قطع شده و سخت در فشار فقر
به سر می‌بردند، و نظر به این‌كه نگهداری شیعه، نگهداری كیان و اركان اسلام بود، و
موجب قطع ایادی ضدّ اسلام می‌شد، از خمس و بیتالمال نیز (به طوری كه موجب تبعیض
نشود) جایز بود به آنها داده شود، تا به وسیله آنها، اسلام محمّدی ـ صلی اللّه علیه
و آله ـ و علوی ـ علیه السّلام ـ از گزند ناپاكان، حفظ گردد، زیرا یكی از مصارف
بیتالمال مواردی است كه موجب استحكام و استواری دین و حفظ آن گردد.
[1] . مناقب آل ابیطالب، ج4، ص 66.
[2] . اقتباس از فروع كافی، ج4، ص
23 و 24.
[3] . انوار البهیّه، ص
125.
[4] . عیون اخبار الرضا، ج2،
ص 263 و 266.
[5] . نهج البلاغه،
خطبه 224.
[6] . معجم البلدان،
ج4، ص 176.
[7] . ارشاد شیخ مفید،
ص 284، مستدرك الوسائل، ج2، ص 514.
[8] . فروع كافی، ج5، ص 74، و نظائر آن در همین مدرك.
[9] . فروع كافی، ج5، ص 75ـ76. |
محمد محمدي اشتهاردي-يكصد و يك مناظره ص 373 |
|
|
|
|
|
|
|
مدیر تالار مهدویت
مدیر تالار فلسفه و کلام
id l4i: hoosianp_rasekhoon
mail yahoo: hoosianp@yahoo.com
ان الوصول الی الله سفر لا یدرک الی بامتطاء الیل
رسیدن به لقاء پروردگار میسور نیست مگر با درک نشاهه شب
