گذري بر پيشينه فرشبافي در شهرستان ورامين

در منطقه ورامين قاليبافي همچون بسياري از مناطق ديگر همواره در کنار کشاورزي مد نظر بوده ولي به دليل اينکه در اين منطقه شغل اصلي مردم کشاورزي است، قاليبافي به عنوان ممر درآمدي درکنار ساير شغل ها دنبال شده است.
شهرستان ورامين به علت قرارگيري بر سر راه مهاجران و کوچ نشينان، اقوام مختلف جمعيت را در خود جاي داده است. اقوام مختلف کرد، لر، ترک و عرب در ورامين ساکنند. مهاجران کرد و لر در شمال ورامين، عربها در جنوب و ترکها در شرق و غرب آن سکونت دارند و تقريبا اغلب اين اقوام به کار بافندگي مشغولند.

فرشهاي ورامين را مي توان به دو گروه تقسيم کرد:

يکي فرشهاي ايلاتي که خود وراميني ها آن را "زمين بافت " مي نامند و ديگري فرشهاي سفارشي که اغلب به سفارش مردم تهران بافته مي شد که در اينگونه فرشها همه نوع نقشه شهري يافت مي شود.
اقوام ساکن در ورامين هر کدام روشهاي بافت مخصوص خود را دارند و هر کدام از اين اقوام توشه اي از سرزمين اجدادي خود به ورامين آورده اند.
تارو پود قاليهاي ورامين از پنبه و پرز آن از پشم مرغوب بوده؛ ابعاد قاليهاي ورامين بيشتر در اندازه مخصوص 2 متر در 3 متر است و بافته هاي روستايي ورامين از گليم هاي بزرگ در طرح هاي "چشم گير" و رنگهاي تيره تا مفرشها و خورجين هايي که اغلب ريشه پشمي تيره دارند و طرح هاي که حاکي از منابع گوناگون چادرنشيني هستند را در بر مي گيرد.
نقشهاي به کار رفته در قالي ورامين هندسي است که در بافته هاي شهرهاي حاشيه کوير به کار برده مي شود و طرحي كه در قريب به اتفاق قاليهاي ورامين مشترک بوده "نقش مکرر" است .
در بيشتر فرشهاي ورامين نقش، تکرار يک نگاره است که يا همه متن را پوشانده و يا در وسط در اندازه هاي بزرگتر تکرار شده، به ندرت به تک ترنج توجه شده و اغلب از نگاره هايي چون ميناخاني يا انواع ستاره هاي هندسي استفاده شده است .
در طرح ميناخاني گل کوچک چند پري که در اطراف آن چهار عدد گل سفيد که يادآورگل نرگس است قرار دارد و نقش هاي مختلف روي اين قاليها توسط يک حرکت زيبا و هم نواي شاخه هاي نازک به همديگر متصل شده اند.
اين نقشها روي زمينه آبي رنگ قالي که معمولا عاري از لچک و ترنج مي باشند، خود را برجسته مي سازند که اين نقش ها به نوعي حالت يک شبکه گل آذين را تشکيل مي دهند.
از جمله طرح هاي مورد استفاده ديگر، طرح هاي افشان، شاه عباسي، گلدار يا نرنجي و ظل السلطاني و قلم سرمه اي مي باشند، نقشه قلم سرمه اي که گاه به آن گلداني و يا نخلي نيز مي گويند رابطه معقولي با نام آن ندارد و اهالي خود نيز دليل روشني بر اين نامگذاري ندارند.
در اين طرح گلدانها در صفوف منظم قرار داشته و ما بين آنها را برگهاي نخل به رنگ قرمز زينت مي دهد، نقشه شاه عباسي که خود اهالي آن را به نام شاه عباسي بندي يا شتري مي نامند در زمينه اي شامل گل و بوته و پرندگان جلوه گر مي شود.
در ترکيب رنگ قالي وراميني از رنگ هاي سرمه اي و آبي استفاده زيادي شده است. قرمز و نارنجي و سبز و قهوه اي و بادمجاني هم مقدار متعادلي کار شده، حال آنکه به رنگ زرد توجه کمتري شده و بجز لرها، بقيه اقوام از زرد، حداقل استفاده را کرده اند.
قالي وراميني هر چقدر کهنه تر باشد ارزشمندتر است. مردم ورامين هيچگاه قالي خود را نمي شويند و بر روي آن به ندرت جارو استفاده مي کنند و تنها با تکان دادن خاک را از آن مي زدايند.
منبع :پورتال مرکز ملی فرش ایران