تنکابن را بیشتر بشناسیم

شهرستان تنکابُن (نیز شهرستان شهسوار) یکی از شهرستان‌های استان مازندران در شمال ایران است که در غرب این استان و شرق شهرستان رامسر واقع است. باغهای پرتقال فراوانی در این شهرستان وجود دارد. مرکز این شهرستان شهر تنکابن است.

تاریخ باستانی تنکابن
درموردسکنه باستانی تنکابن آنها را منتسب به آماردها می‌دانند، دردوران بسیار کهن یعنی درزمانی که شاهنشاهان هخامنشی برایران فرمان می‌راندند، در کرانه جنوبی دریای خزر اقوام کادوسی وتپوری وآماردها می‌زیستند که پیوستگی نژادی آنهابانژادآریایی کاملا مشخص نشده‌است.تپورها در مازندران وطبرستان وکادوسیهادرگیلان سکونت داشتند.درموردمحل سکونت مردها یاآماردهااطلاعات ماناقص است. گروهی.ازمورخین محل سکونت آماردهارادرنواحی کوهستانی بین آمل وتنکابن قلمدادکردند.چنین به نظرمیرسدکه محل سکونت آماردها بین دو طایفه کادوسیها و تپورها بوده‌است، یعنی از آمل فعلی(رود اراز یا هراز)به طرف مغرب تنکابن تادیلمان.

کنت کورث موردمردها می‌نویسد:سربازان آماردی بالشکریان اسکندرمقدونی شجاعانه جنگیدند درجنگ گوگامل که آخرین جنگ داریوش سوم واسکندربودتیراندازان چیره دست آماردی شرکت داشتند ورشادت بسیاری نشان دادند، پس از آنکه اسکندر پارس را غارت و شهرهای زیادی را ویران ساخت داخل ولایت ماردها شد، این قوم از مردمان دارای اخلاق و آداب خاصی بودند آنها مردمانی زحمتکش و دلیر بودند که اسکندر تنها و با تهدید به آتش زدن تمامی جنگلها موفق به تسلیم کردن آنها گردید ودرازای بازپس گزفتن(بوسیفال)اسبش آن مناطق را به حال خودواگذاشت.دردوره شهریاری پادشاهان اشکانی مردهاازاستقلال داخلی برخوردار بودندودرمقابل قوای حکومت مرکزی ایران به شدت مقاومت می‌کردند.فرهاداول شاهنشاه اشکانی سرانجام توانست آنهارا پس حدود۲۰سال جنگ پیوسته ومقاومت مغلوب ومطیع خودساخت وتعدادزیادی ازآنها رابرای مرزبانی به قسمت شرقی کشور فرستاد. در نتیجه بی گمان پیش از ورود و استقرار آریاییها در این سرزمین، اقوام بومی در مناطق مختلف تنکابن می‌زیسته اندبه ویژه استخوانهایی که در مناطق کوهستانی پیدا شده، حاکی از آن است که اقوامی از آماردها(آمردها)در این دیار سکونت داشه‌اند.

جغرافیا
در غرب این شهرستان شهرستان رامسر قرار دارد. مرز این دو شهرستان را رودخانه چالکرود تشکیل می‌دهد. در شرق آن شهرستان چالوس قرار دارد.

جمعیت این شهرستان ۱۹۶۴۰۰ نفر است. در شهر شهسوار ۵۸۰۰۰ نفر ساکن می‌باشند. پس از آن شهر خرم آباد با ۱۱۰۰۰, عباس آباد ۹۳۸۴, متل قو یا سلمان شهر با ۸۳۰۲ , کلارآباد با ۵۱۳۱ و نشتارود با ۴۷۷۰ قرار دارند. بقیه اهالی در مناطق روستایی ساکن می‌باشند. وسعت این شهرستان ۷/۱۹۷۵ کیلومترمربع می‌باشد.

تاریخچه جداسازی شهرستان تنکابن

شهرستان تنکابن (نام آن پیش از انقلاب اسلامی: شهسوار) در تقسیمات کشوری، در استان دوم (مازندران) تشکیل شد. ظاهراً تنکابن از دورة اواخر قاجار نیز شهسوار گفته می‌شده‌است. در ۱۳۲۰ ش بخش رودسرخود به شهرستان مستقل تبدیل وازتنکابن منتزع وتابع استان گیلان گردید، بعدا و در ۱۳۲۵ ش بخش نوشهروچالوس نیز به شهرستان مستقل تبدیل وازتنکابن جدا شد. این شهرستان در ۱۳۲۷ ش ۳۷ دهستان داشت. در تقسیمات کشوری ۱۳۵۵ ش مشتمل بود بر بخشهای حومه و رامسر، دوازده دهستان و هشت شهر. در ۱۳۶۴ ش بخش رامسر از آن جدا و شهرستان مستقلی شد. پس از انقلاب اسلامی، بنا بر سابقة تنکابن، نام شهرستان (و شهر) شهسوار به تنکابن تغییر یافت.

اقتصاد

از محصولات مهم آن انواع مرکبات , برنج , چای و کیوی بسیار فراوان را می‌توان نام برد. مناطق دوهزار , سه هزار و فرهاد جوی بسیار زیبا و دیدنی می‌باشند.



محصولات مهم زراعی تنکابن

محصولات مهم زراعی این شهرستان عبارت است از: برنج، چای(رتبه اول تولیددرمازندران)، گندم، جو، لوبیا، انواع صیفی و علوفة دامی. مرکّبات آن، از جمله پرتقالِ(که ازتولیدکنندگان مهم درسطح کشوراست)، مشهور است.همچنین کیوی(۹۰٪تولیدی کشور)، فندق، گلابی، سیب، آلو و آلوچه درآن به عمل می‌آیدکه بعضی از این میوه‌ها صادرمی شود، درضمن این شهرستان یکی ازمهمترین تولیدکنندگان گل وگیاه درسطح استان است که سالانه مقدارزیادی ازآن به کشورهای حاشیهٔ دریای خزرصادرمی گردد. پرورش گاو، گوسفند، بز، گاومیش، اسب و طیور، بویژه در میان بند، از مشاغل رایج آنجاست. واحدهای صنعتی پرورش دام نیز در آنجا فعالیت دارند. شیلات در کرانه‌های آن تأسیسات ماهیگیری دارد و شغل بعضی اهالی ماهیگیری است وهمچنین می‌توان ازکازگاههای تولیدماهی قزل آلا(رتبه دوم تولیددرمازندران).

صنایع جدیدومعادن تنکابن

از صنایع جدید، کارخانه‌ها و کارگاههای تولید چای (از جمله در قلعه گردن و کلارآباد)، کارخانه‌های تولید موادغذایی و بهداشتی، پوشاک و چرم (ازجمله کارخانه خزرخز؛بزرگترین کارخانه چرم وپوست) در آن فعال است. دارای معدن سنگ آهک در چهارده کیلومتری جنوب غربی شهر تنکابن (نزدیک آبادی یوسف آباد) است. برخی نیز به منابع نفت در آنجا اشاره کرده اندکه وجودچندآتشکده قدیمی درحوالی روستاهای توشکون وهمش بورووجودمنابع گازدرنعمت آبادازتوابع دهستان میرشمس الدین می‌تواند گواهی برآن باشد، همچنین درزمان امیراسعدتنکابنی فرزند ارشد سپهسالار اعظم وسایل زیادی برای استخراج نفت آورده شد که از نتیجهٔ آن اطلاعی دردسترس نیست، همچنین درکوههای نیل کلایه گلیجان ودوهزار معادن زغال سنگ مشاهده شده‌است. از صنایع دستی، نمدمالی و گلیم بافی و جوراب بافی و چادرشب بافی دارد.



کوههای شهرستان تنکابن

مهمترین کوههای شهرستان تنکابن عبارت اند از: بلند ترین قله تنکابن سیالان به ارتفاع ۴۱۵۰ متر می‌باشد، عَلَم کوه، تخت سلیمان *، کوه بلور(شاه سفیدکوه)، پیت غار (ارتفاع بلندترین قله : ح ۰۰۰، ۴ متر) در حدود ۳۸ کیلومتری جنوب شهر تنکابن و جنوب شرقی آبادی آردو، نَواس کوه / نواسرکوه (ارتفاع بلندترین قله : ح ۷۰۰، ۳ متر) در حدود ۳۸ کیلومتری جنوب شهر تنکابن و جنوب آبادی آردو، سیاه کَر (ارتفاع بلندترین قله : ح ۶۰۰، ۳ متر) اَسب چَر (ارتفاع بلندترین قله : ح ۳۵۰، ۳ متر) در حدود ۴۰ کیلومتری جنوب غربی شهر تنکابن، سَرگُل (ارتفاع بلندترین قله : ۳۵۰، ۳ متر) در حدود ۲۸ کیلومتری، بِلِس کوه (ارتفاع بلندترین قله : ۱۵۰، ۳ متر) در حدود ۳۲ کیلومتری و توله سَر (ارتفاع بلندترین قله : ۰۰۵، ۳ متر) در حدود ۳۳ کیلومتری جنوب غربی شهر تنکابن. گردنة «قلعه گردن» در جنوب روستایی به همین نام، در حدود یک کیلومتری جنوب غربی شهر خرم آباد، واقع است.

رودهاوچشمه‌های تنکابن

رودهای تنکابن عبارت اند از: چشمه کیله (سه هزار) به طول حدود ۸۰ کیلومتر با جهت جنوبی ـ شمالی، دوهزار به طول حدود ۱۰ کیلومتر، چالَک رود/ چالِک رود به طول حدود ۴۰ کیلومتر، صفارود به طول حدود ۲۴ کیلومتر، اِزارود (هزاررود)، گرمارود (شاخة اصلی سه هزار)، نشتارود، تنگه چال، تیرِم (شیرود)، وَلَم رود، تیله رود ورودخانه میرشمس الدین باطول حدود ۹ کیلومتر. این رودها پس از آبیاری اراضی شهرستان به دریای خزر می‌ریزند. همچنین این شهرستان دریاچه‌های کوهستانی و چشمه‌های آب گرم و معدنی دارد که ازجمله آنها می‌توان آب گرمهای فلکده درلیرسر، آب گرمی درروستای میانرود وآب گرم سه هزار را که به گرمای حضرت سلیمان معروف است رانام برد.همچنین چشمه آب معدنی شلفت که درسه هزارآن هم درنزدیکی چشمه آب گرم سه هزارولقع شده‌است، آب معدنی شلفت آزآبهای معدنی بسیار گواراوشفابخش است برای هضم غذاوناراحتیهای کبدی وتنظیم دستگاه گوارشی بسیار موثر ومفیدمی باشد، طعم آن شبیه لیموناد است واملاح معدنی گوناگونی دارد.متاسفانه به واسطه نبودن راه شوسه تابحال اهمیت آن بر همه کس روشن نیست، به امید آنکه ازاین آب معدنی مانند آب معدنی چشمه علی مبارک آباددماوند(یاآب معدنی ویشی که درفرانسه‌است)استفاده وبهره برداری شود.

پوشش گیاهی تنکابن

پوشش گیاهی تنکابن مشتمل است بر: توسکا، شمشاد، بلوط، مَمْرَز، افرا، راش، زبان گنجشک، گون، گل گاوزبان و مراتعی برای چرای دام. از جانوران نیز دارای شغال، گراز، پلنگ، خرس، قِرقی و قوش است. در رودهای آن انواع ماهی یافت می‌شود، از جمله قزل آلا، سفید، آزاد، کفال و کپور.

آثار ملی ثبت شده شهرستان تنکابن

ساختمان شهربانی (پهلوی – شماره ثبت ۱۵۲۲ – داخل شهر)، پل چشمه کیله (پهلوی اول – شماره ثبت ۳۳۲۹ – داخل شهر) محوطه کورسر (تاریخی – اسلامی – شماره ثبت ۳۷۷۹ – بخش گلیجان، دهستان سلیمان‌آباد، روستای لاک تراشان)، محوطه گورستانی جارجمت (هزاره اول – شماره ثبت ۳۷۸۰ – بخش گلیجان دهستان سلیمان آباد – روستای لاک تراشان)محوطه گورستان جیرمت(پیش از اسلام – اسلامی – شماره ثبت ۳۷۸۱ – بخش گلیجان، دهستان سلیمان آباد جنوبغربی)بنای سنگی کوره سر (احتمالاً اسلامی – شماره ثبت ۳۷۸۳ – بخش گلیجان، دهستان سلیمان‌آباد روستای لاک تراشان)، محوطه و گورستان جیرلپه دشت (هزار وال اسلامی – شماره ثبت ۳۷۸۵ – بهش گلیجان دهستان سلیمان آباد روستای لاک تراشان)، عمارت شهرداری تنکابن (پهلوی اول – شماره ثبت ۵۰۰۱ – داخل شهر)قلعه تنکا (اسلامی – شماره ثبت ۳۳۲۲)، پل فلزی ولی اباد(پهلوی اول-دهستان میرشمس الدین روستای ولی آباد)حمام مَکرود، پل چالکش پل یک دهنه لَپاسَر، دبیرستان سنایی، پل فلزی چالک رود، مدرسه پهلوی سابق، پل رضا شاهی، حمام امیر سعد، پل علی اباد، پل فلزی شیرود، ،ساختمان ایستگاه کشاورزی، پل زنگشامحله، بنای تُنِکا، پل فلزی نشتارود، پل قلعه گردن، پل دودهنه خِشتِ نو، مسجد امیر اسعد، /مسجد گیل محله، / پل علی اباد پایین و حوض و سکوی ناهارخوران است.

از جمله آثار قدیمی دیگرشهرستان عبارتند از : عمارت دیوان خانه و مسجد قدیمی و قلعه پیروز در شهر خرم آباد در حدود یک کیلومتری جنوب شهر تنکابن ؛ عمارت منتظم دیوان و حمام قدیمی در آبادی گُلیجان در دو کیلومتری جنوب غربی شهر تنکابن ؛ عمارت شیخ نورالدین در آبادی نورآباد (احمدسرا) در هشت کیلومتری مغرب شهر تنکابن ن ؛ پلهای آجری در مسیر آبادیهای رَمَج محله ـ کچانک و نسیه محله ـ فقیه محله و روستای بُرامسر؛ مسجد علامه ؛ مدرسة سلیمانیه ؛ و گورستانی قدیمی در آبادی سلیمان آباد (کالامور) در هشت کیلومتری جنوب غربی شهر تنکابن. منطقه جنگلی دینارسرا، مرداب نشتارود، منطقه ییلاقی داغ کوه، منطقه جنگلی سفیدآب و کوه سر، آبشارکمیلیه و کوه سرو دینارسرا

آرامگا ه‌ها، امامزاده‌ها و زیارتگا ه‌ها در شهرستان تنکابن

بقعه آقاشیرعلی در میان ناحیه؛بقعه آقامیرشمس الدین درروستای میرشمس الدین؛ بقعه ایوب پیغمبر؛ بقعه صالح بن علی؛ بقعه سّید علی کیا در روستای رودپشت، بقعه سیده زیبا خانم؛امامزاده درویش ماهرو تنکابن ؛ امامزاده سید ابوالحسن الموید بالله، بقعه سید ابوجعفر ثائری ابیض تنکابن ؛ بقعة سیدحبیب اللّه ؛ بقعة سیدحسین و سیدرضا در آبادی شیرود ؛ بقعة دو برادران در آبادی کَچانَک در سه کیلومتری و بقعة سیدجلال در آبادی زَرَوج محله گلیجان، بقعة میرسبحان در آبادیِ تمیجانَک، امامزاده سیدقوام الدین درروستای کبودکلایه وامامزاده عون بن علی پایین اشتوج-امازادهقاسم

نگاهی کلی به مکانهای تفریحی شهرستان

قله سیالان، قله گردوکوه، قله مازوچال، قله شاه رشید، کوه بلور(شاه سفیدکوه)، اثرطبیعی خشکه داران، موزه خشکه داران، منطقه ییلاقی سه هزار، چشمه آب معدنی شلف، چشمه ولگ میال، چشمه دیوخانی، چشمه کارکوه، گرخانی چشمه وینی چشمه، ولگتوک میان چشمه، چشمه سوی، آب گرم معدنی سه هزار، آب گرم معدنی فلک ده، رود دو هزار، رود سه هزار، رود ولمرود، رود آزاد رود، رودمیرشمس الدین، غار کبود آبی ور، غار دانیال، آب بندان جیسا، شکارگاه نرگس کوه، شکارگاه نوارکوه، شکارگاه اکر، شکارگاه پیله کوه، پارک چال دره، پارک سی سراسلمان شهر، موزه گیاهان دارویی کندلوس سلمانشهر، تفرجگاه گرگویه شانه تراش، رود شیرود، رود ترک رود، رود نسارود، رود گرگرود، رود کاظم رود، رود نشتارود، رود چشمه کیله، کوهستان لیمرا، کوهستان پیش کوه، کوهستان نوشا، کوهستان داکو، کوهستان مازوگاسر، آبشار ماهی وزان، آبشار سنگ بن چشمه، آبشار فرهاد جوی، دریاچه یخی یا دریا آبی، دریاچه بلور، دریاچه هزارکوه، دشت دریاسر، منطقه ییلاقی نوشا، قلعه تنکا، ساختمان شهرداری، ساختمان شهربانی، پل آجری قلعه گردن، پل قدیمی لپاسر، شا نشین دشت نوشا، قلعه نوشا، جاده قدیمی مالرو سه هزار، مزارع پرورش ماهیان سردابی دو هزار، مزارع پرورش ماهیان سردابی سه هزار، مراکز پرورش ماهی درآبندان ها(بابولات و..)، کارگاه کوزه گری سلیمان آبادگل چال، ،پایه‌های چوبی اسکله بندر تجاری درسبزه میدان، قلعه نوشاه تنکابن، قلعه کتی تنکابن، قلعه هاله کله تنکابن، قلعه بهکله تنکابن، قلعه سیاورز خرم آباد تنکابن، قلعه رودپشت تنکابن، قلعه لشکرک تنکابن، قلعه هلوکله تنکابن، پل قلعه گردن تنکابن، قلعه تنکا تنکابن و.....

بخش‌ها
بخش مرکزی شهرستان تنکابن
دهستان میرشمس الدین
دهستان گلیجان
شهرها: تنکابن

بخش عباس‌آباد
دهستان کلار آباد
دهستان لنگارود
شهرها: سلمان شهر، عباس آباد و کلارآباد.

بخش نشتا
دهستان تمشکل
دهستان کترا
شهر: نشتارود

بخش خرم‌آباد
دهستان بلده
دهستان دوهزار
دهستان سه‌هزار
شهر: خرم‌آباد

روستاها

پایین اشتوج

بالا اشتوج
تشگون
میرشمس الدین
توساکله
عسل محله
ولی اباد
بالابند
رضاپط