دُوراونتاش شهري سه هزار ساله
چهارشنبه 25 آذر 1388 8:39 AM
|
شهر دوراونتاش يا محوطه باستاني
چغازنبيل در 35 کيلومتري جنوب شرقي شوش قرار گرفته است. اين شهر در حدود قرن 13 پيش
از ميلاد به دستور اونتاش نپيرشا ، شاه ايلامي به فاصله 2کيلومتري از رود دز ساخته
شد.
فضاهاي اين شهر با سه حصار دورن هم و با مرکزيت معبد بزرگ چغازنبيل از يکديگر جدا مي‌شوند. بر اساس ترجمه آجر نوشته‌هاي بدست آمده معبد (زيگورات چغازنبيل) به خدايان اين شوشيناک (خداي پشتيبان شهر شوش) و نپيريش (خداي بزرگ) اهدا شده است. در شهر باستاني دوراونتاش چغازنبيل بيش از 5هزار نوشته آجرنوشته بدست آمده است.متن بيشتر اين آجرنوشته‌ها در برگيرنده نام پادشاه اونتاش نپيرشا است که وي پس از آوردن نام خود و پدرش و درخواست تندرستي از خدايان اين پرستشگاه‌ها را به ايزدان پيشکش کرده است. در طراحي شهر، فضاي بين حصارهاي بيروني و مياني بيشتر به کاخ، آرامگاه‌هاي شهر اختصاص داده مي‌شد به گونه‌اي که سه کاخ در گوشه شرقي و در مجاورت دروازه شاهي بنا شد. پنج آرامگاه سردابه‌اي شکل در زير سه اتاق از اتاق‌هاي کاخ آرامگاه‌ها قرار دارند. بخش‌هاي بالايي ساختمان اصلي بنا در برگيرنده سه حياط است که اتاق‌هايي در پيرامون آن جاي گرفته است. براي ساخت آرامگاه‌ها که داراي تاق هلالي هستند از آجر و ملات قير و گچ استفاده شده است. فاصله بين حصار مياني محله مقدس يا محله خدايان يا تمنوس ناميده مي‌شود که به خدايان ايلام اهدا شده است. بقاياي بيشتر معابد نيز در اينجا کشف شده‌اند. فضاي حصار دروني نيز اختصاص به معبد يا زيگورات داشته است. در بدنۀ حصار سوم بقاياي سازه‌هاي آب‌رساني قرار گرفته که در نوع خود در شمار کهن‌ترين مخازن و سازه‌هاي آب‌رساني شناخته شده به شمار مي‌روند.به احتمال فراوان آب مورد نياز را ايلاميان از رود کرخه در 45 کيلومتر چغازنبيل به اين مخازن هدايت و پس از ته نشين شدن گل و لاي آن مورد استفاده قرار مي‌گرفته است. فضاي ديگر محصور در حصار دروني است که به زيگورات و صحن‌هاي اطراف آن اختصاص داده شده است. ميخ ها و گل ميخ‌هاي سفالي فراواني در کاوش‌هاي دوراونتاش به دست آمده که بيشتر آنها داراري کتيبه‌اي به نام اونتش نپيرشا هستند. اين اشياي تزئيني در اندازه‌ها و شکل‌هاي گوناگوني ساخته شده‌اند. برخي داراي لعاب فيروزه اي – سبز و برخي ديگر ساده هستند که احتمال مي‌رود در تزئينات بناها يا در انجام آيين‌هاي مذهبي کاربرد داشته‌اند. بدست آمدن شيشه نکته جالب توجه در اکتشافات باستان شناسي در دورانتاش است که نشان از آشنايي ايلاميان با صنعت شيشه گري دارد. ميله هاي شيشه در تزئينات گل ميخ ها،درهاي چوبي و ديگر اشياء تزئيني کاربرد داشتند. شهر دوراونتاش در سال 640 پيش از ميلاد توسط آشور بانيپال پادشاه آشوري ويران شد. «چغازنبيل» واژه‌اي محلي و مرکب از دو واژه چُغا (در گويش لري به معناي تپه) و زنبيل است که اشاره‌اي است به مکان معبد که پيش تر تپه بوده و آن را به زنبيل واژگون تشبيه مي‌کردند. اين مکان نزد باستان شناسان به دور- اونتَش به معناي دژِ اونتاش يا شهر اونتاش معروف است. در سرزمين بين‌النهرين و ايلام باستان به بناهاي مطبق زيگورات گفته مي‌شد به طوري‌که مساحت هر طبقه از طبقه پايين‌تر کوچکتر است.واژه زيگورات يا زيقورات از واژه آکدي زقارو که به معني بلند و برافراشته ساختن گرفته شده است. زيگورات چغازنبيل داراي پلاني مربع شکل به ابعاد 105*105 متر بوده است. مصالح اصلي ساخت زيگورات و ديگر بناهاي پيرامون آن خشت و آجر و هسته اصلي بنا از خشت با روکشي از آجر تشکيل شده است. دسترسي به طبقات از طريق پلکان هايي است که در چهار ضلع معبد قرار گرفته‌اند و تنها يکي از اين پلکان ها به بلندترين طبقه ختم مي‌شد. اين معبد داراي 5 طبقه بوده که حدود 53 متر ارتفاع داشت که امروزه ارتفاع آن ۲۵ متر و نزديک به ۲ طبقه و نيم از آن باقي مانده است. در بين سال‌هاي 1930تا 1940ميلادي با توجه به فعاليت هاي گسترده شرکت‌هاي نفتي در منطقه و بررسي‌هاي زمين شناسي آنان، کارشناسان شرکت نفت با کتيبه‌اي به خط ميخي برخورد کردند که پس از ارائه آن به هيأت باستان شناسان فرانسوي مستقر در شوش به سرپرستي دومکنم، فعاليت‌هاي باستان‌شناسي براي حفاري‌هاي علمي و شناخت محوطه چغازنبيل آغاز شد. پس از دومکنم در سال‌هاي 1951تا1962 در طول نه فصل حفاري، کاوش‌هاي گسترده‌اي در محوطه باستاني چغازنبيل توسط رومن گيرشمن انجام شد که اطلاعات فراواني از ايلام باستان به دست آمد. به سبب اهميت و ويژگي‌هاي بارز در سال 1979 ميلادي محوطه باستاني چغازنبيل در فهرست جهاني يونسکو ثبت شد. با آغاز به کار فعاليت‌هاي پايگاه حفاظت و مرمت چغازنبيل در سال 1387 پژوهش‌ها،ساماندهي و مرمت محوطه باستاني چغازنبيل در حال پيگيري و انجام است. علي بويري منجي – عضو هيأت مديره انجمن دوستداران ميراث فرهنگي شوش |
|
|
|
