پرسش و پاسخ در قلمرو ادیان

پرسش :

به چه دليل عقلي مي‏توانيم اثبات كنيم كه اسلام دين برتر و كامل است؟ اسلام يعني چه؟

پاسخ :

اسلام به معناي تسليم شدن و گردن نهادن است، اسلام يعني تسليم در مقابل دستورات ديني و الهي. قرآن كريم دين آخرين پيامبرش را از آن جهت، اسلام ناميده است كه برنامه كلي آن تسليم شدن انسان در برابر خداي يگانه، كه در اثر اين تسليم شدن، جز خداي يگانه را پرستش نكند، البته پيش از پيامبر اسلام (ص) حضرت ابراهيم (ع) از "مسلمان" بودن سخن گفت(1).
به ديگر تعبير، اسلام داراي دستورات و مقرراتي است كه با طبيعت و سرشت انساني هماهنگي كامل دارد؛ زيرا در آن به همه خواسته‏ها و نيازهاي طبيعي و انساني بشر توجه شده است و هيچ چيز از نظر، دور نشده و فرو گذار نگرديده است(2).
اسلام، دين جاويد
پيامبران كه از طرف خداوند حامل پيام وحي بودند به تناسب شرايط زمان و مكان با اندك اختلافي كه در احكام عملي و شريعت داشتند در حقيقت همه از يك برنامه و ايدئولوژي، تبليغ مي‏كردند. اين مكتب تدريجاً مطابق رشد و استعداد جامعه انساني عرضه مي‏شد تا بدانجا كه بشريت از نظر شكوفائي استعداد به حدي رسيد كه اين مكتب به صورت كامل و جامع عرضه شد و چون بدين نقطه رسيد، نبوت پايان پذيرفت و كسي كه اين مكتب و ايدئولوژي را به صورت كامل براي بشريت به ارمغان آورد، حضرت رسول اكرم محمد مصطفي (ص) است و كتابي كه در آن مطالب، كامل اين دين و دستورات و مقررات آن بيان گرديده است قرآن كريم است.
با اينكه نبوت و پيامبري، يك جريان الهي است و ايدئولوژي و برنامه‏هايي كه توسط پيامبران ابلاغ مي‏گردد يك حقيقت، بيشتر نيست، پس دليل تجديد پيامبران تبليغي و تشريعي و ظهور پيامبران پياپي پيش از پيامبر اسلام و خاتمه پذيرفتن اين سلسله پس از پيامبر اكرم چه مي‏تواند باشد؟
دلايلي كه براي اين حقيقت مي‏توان بيان نمود عبارتنداز:
1- بشر قديم چون به آن حدي از رشد فكري و فرهنگي نرسيده بودند كه بتوانند حافظ و نگهبان كتابهاي آسماني خود باشند، لذا معمولاً كتابهاي آسماني مورد تحريف و دستبرد قرار مي‏گرفت و يا به كلي از بين مي‏رفت، از اين رو لازم بود كه اين پيام تجديد شود. اما با ظهور پيامبر اكرم و بعثت او بشر دوران كودكي را پشت سر گذاشته و به حدي از بلوغ رسيده بودند كه قادر بودند از كتاب آسماني خود حفاظت نمايند تا ديگر مورد تحريف و دستبرد قرار نگيرد.
2- انسان‏هاي پيشين به خاطر عدم بلوغ و رشد فكري و فرهنگي قادر نبودند هدف كلي مسير زندگي خودشان را تعيين كرده و طبق آن حركت كنند، لذا گام به گام و مرحله به مرحله نياز به هادي و راهنماياني داشتند تا آنها را در خط سير زندگي همراهي كنند، ولي مقارن ظهور ختم نبوت اين توانائي ايجاد شده بود، لذا ديگر نيازي به تجديد نبوت نبود.
3- انسان‏ها در گذشته قادر نبودند كه مسائل‏شان را از كليات استنباط و استخراج نمايند و اما در دوران رسالت پيامبر اكرم اين توانايي ايجاد شده است كه مي‏توانند با استفاده از كليات متون ديني، مسائل جزئي را استخراج و استنباط و تفسير و تبيين نمايند، لذا ديگر نياز به تجديد نبوت نيست(3).
برتري و كمال دين اسلام
از آنجا كه دين اسلام براي تمام جهات زندگي انسان دستور و برنامه دارد و برنامه و دستورات آن كاملترين دستورات، براي جامعه انساني است و كتاب آن نيز جامعترين كتابي است كه از طرف خداوند براي هدايت و راهنمايي انسانها نازل شده، از اين روي اسلام به عنوان آخرين دين الهي در ميان بشر است. و اين كتاب براي هميشه هادي و راهنماي انسانها خواهد بود. و هرگز مورد تحريف و دستبرد بشريت قرار نمي‏گيرد و هرگز نسخ نخواهد شد. علاوه بر دليل عقلي، آياتي از قرآن كريم از آن خبر داده است از آن جمله آيه شريفه كه مي‏فرمايد: "و انه لكتاب عزيز لا يأتيه الباطل من بين يديه و لا من خلفه تنزيل من حكيم حميد(4)" و اين كتابي است شكست‏ناپذير
كه هيچ گونه باطلي، نه از پيش رو و نه از پشت سر به سراغ آن نمي‏آيد.
به مقتضاي اين آيه و آيات ديگر، قرآن، كتاب ثابت و برقرار است كه اعتبار جاويداني آن از طرف پروردگار جهان امضاء شده است. قرآن را از آن جهت مي‏توان جامع‏ترين كتاب گفت كه در آن هم به جهات اجتماعي انسان و هم به جهات فردي، هم به امور دنيوي و هم امور اخروي انسان توجه شده است و با مراجعه و عمل به آن سعادت دنيا و آخرت انسان تأمين مي‏گردد(5).
آثار كمال
يكي از دلايل كاملترين بودن اسلام آن است كه در آن تمام برنامه‏هايي كه در سعادتمندي انسان نقش دارد موجود است، جهت ديگر اينكه خاتميت و كمال دو امر متلازمند؛ يعني ممكن نيست ديني كه خود را خاتم اديان مي‏داند ادعاي كمال نداشته باشد، از سوي ديگر ديني كه داعيه كمال نهائي دارد مي‏تواند خود را به عنوان دين خاتم معرفي كند. مقصود از كمال در اينجا كمال مطلق است كه هيچ گونه عيب و نقصي در آن وجود ندارد نه كمال نسبي كه با برخي نقص‏ها همراه است و در اين صورت دليلي بر خاتميت آن وجود نخواهد داشت. و البته خاتميت دين را كسي مي‏تواند ادعا كند كه از عالم خاكي و طبيعت گذر كرده به عالم ملكوت رسيده باشد. پذيرش ادعاي كمال و خاتميت از سوي دين، زماني درست است كه نخست، نبوت و عصمت آن پيامبر خاص توسط اعجاز يا به صورت برهان اثبات گردد.
چنانكه در قرآن كريم، معجزه جاويد پيامبر اسلام (ص) را كتابي براي همه جهانيان "ذكري للعالمين(6)" و "نذير للبشر(7)" معرفي نموده و تصريح مي‏كند كه قرآن بيان كننده همه آن اموري است كه در سعادت بشر نقش دارند، چه در حوزه عقايد، چه در حوزه اخلاق و چه در حيطه عمل "تبياناً فالكل شي‏ء(8)" و نيز خود قرآن براي تفهيم تلازم ميان خاتميت و كمال مطلق، گاه از كامل بودن دين اسلام خبر مي‏دهد و گاه خاتميت آن را اعلام مي‏دارد. درباره كامل بودن دين اسلام مي‏فرمايد: "اليوم اكملت لكم دينكم و اتممت عليكم نعمتي و رضيت لكم الاسلام دينا(9)" امروز براي شما دين را كامل و نمعت را تمام نمودم و اسلام را به عنوان دين مورد رضايت الهي براي شما پسنديدم. در مورد خاتميت پيامبر اسلام (ص) مي‏فرمايد: "ما كان محمد ابا احد من رجالكم و لكن رسول للَّه و خاتم النبيين(10)" محمد (ص) پدر هيچ يك از مردان شما نيست و لكن او رسول خدا و خاتم پيامبران است. خاتميت و كمال نهايي دين اسلام مورد انفاق همه فرقه‏هاي اسلامي است و علاوه بر آيات فوق، روايات بسياري بر آن دلالت دارد و تنها به بيان يك روايت از رسول گرامي‏اسلام اكتفا مي‏شود كه خطاب به امير المؤمنين (ع) فرموده: "انت مني بمنزلة هارون من موسي الا انه نبي بعدي(11)" اي علي مقام تو در مقايسه با من مانند مقام وزارت هارون براي موسي است، مگر اينكه هارون پيامبر بود و تو پيامبر نيستي، زيرا پس از من پيامبر و دين جديدي نخواهد آمد.
از دلايل عقلي و نقلي كه براي مساله بيان شد روشن مي‏شود كه اسلام كاملترين و جامعترين دين است كه براي سعادت انسانها به ارمغان آمده است. بديهي است دين‏هاي موجود در عالم جز دين اسلام آنچنان از نواقص و تحريف برخوردارند كه نمي‏توانند داعيه اكمليت و جامعيت، داشته باشند، متون ديني اديان موجود هم دستخوش تحريف شده است كه انديشمندان و محققان، موارد آن را در نوشته‏هاي خود آورده‏اند. و ديگر دين ديگري كه از اسلام كاملتر باشد نخواهد آمد، زيرا خداوند، اسلام را دين خاتم و كامل معرفي نموده است.
منابع ديگر جهت مطالعه
1- خاتميت شهيد مطهري جعفر سحباني رسالت بزرگ و...
2- رسولي محلاتي، تاريخ تحليلي اسلام.
3- جلال الدين فارسي، انقلاب تكاملي اسلام.
4- جلال الدين فارسي پيامبري و انقلاب.
پي نوشت ها:
1) طباطبائي، محمد حسين، شيعه در اسلام، انتشارات زيبا، سال 1346، ص1 و مطهري، مرتضي، مجموعه آثار، انتشارات صدرا، ج، ص 2.63.
2) طباطبائي، محمد حسين، اسلام و انسان معاصر، انتشارات رسالت، قم، ص12.
3) مرتضي مطهري، مجموعه آثار، ج2، ص 183.
4) فصلت/42-41.
5) الهامي داود، اسلام دين جهاني و جاويداني، مركز انتشارات دار التبليغ، 1352، ص 63.
6) انعام/90.
7) مدثر/36.
8) نحل/89.
9) مائده/3.
10) احزاب/40.
11) بحارالانوار ج5، ص 19 ج1.