پرسش و پاسخ در قلمرو ادیان

پرسش :

مي گويند غير از شيعيان همه به جهنم مي روند، چرا؟



پاسخ :

چنان كه مي دانيد در يك تقسيم كلي، انسان ها از لحاظ دين به دو دسته تقسيم مي شوند.
1ـ مسلمانان; يعني كساني كه دين آخرين پيامبر خداوند ـ حضرت محمد(صلي الله عليه وآله وسلم) ـ را پذيرفته اند.
2ـ غير مسلمانان; كه شامل تمام كساني هستند كه دين حضرت محمد(صلي الله عليه وآله وسلم) را نپذيرفته اند.
مسلمانان نيز به دو گروه تقسيم مي شوند:
1ـ شيعيان; يعني كساني كه بعد از حضرت محمد(صلي الله عليه وآله وسلم) ولايت و امامت حضرت علي و ائمه معصومين(عليهم السلام) را پذيرفته اند.
2ـ غير شيعيان; كساني كه امامت ائمه را نپذيرفته اند.
حال آيا ميان تمام انسان ها تنها شيعيان به بهشت مي روند و ديگران همه اهل جهنم اند؟
براي پاسخ به اين سؤال ناچار از بيان مقدمه اي هستيم:
چنان كه در قرآن بيان شده، تنها ديني كه مورد قبول خداوند قرار مي گيرد دين اسلام است(1); اما اسلام چيست؟ در پاسخ به اين سؤال، حضرت علي(عليه السلام)مي فرمايد: "اسلام همان تسليم است.(2)" قرآن نيز بهترين دين را تسليم در برابر خداوند مي داند(3). به همين دليل، خداوند حضرت ابراهيم را كه صدها سال قبل از حضرت محمد(صلي الله عليه وآله وسلم) زندگي مي كرده مسلمان مي نامد(4)، چرا كه ابراهيم تسليم خداوند بوده است.(5) اما شيطان را كه چند هزار سال عبادت نمود كافر مي داند،(6) چون تسليم خواستِ خداوند نشد و عناد و سرپيچي كرد(7).
به طور كلي، در عرف قرآن انسان ها به مسلمان و كافر تقسيم شده اند، هركس تسليم خواست خداوند باشد "مسلمان" و "مؤمن" است و هر كه عناد ورزد، لجبازي كند و حقيقت را نپذيرد "كافر" مي باشد. حكم تبعيت از شيطان نيز همين است بدين جهت خداوند خطاب به شيطان مي فرمايد: "جهنم را از تو و كساني كه تو را تبعيت كنند پر مي سازم(8)." امام باقر(عليه السلام)نيز مي فرمايد: "هر آن چه كه نتيجه اقرار، تسليم و روح پذيرش حقيقت باشد، "ايمان" است و هر آن چه كه نتيجه عناد و سر پيچي از حقيقت باشد "كفر" است(9)."
از اين جا پاسخ به سؤال شما روشن مي شود، چرا كه بنابر اعتقاد ما شيعيان، پس از رحلت حضرت محمد(صلي الله عليه وآله وسلم)، آن چه خداوند از مسلمانان و غير مسلمانان خواسته، قبول "ولايت" علي(عليه السلام) و ائمه معصومين(عليهم السلام)است. در اين خصوص اگر كساني از روي عناد و لجبازي اين خواست خداوند را نپذيرند، تسليم خواست خداوند نشده اند و طبق آيات قرآن كافرند و جايگاهشان جهنم خواهد بود; اما گروهي كه به خاطر بي اطلاعي (و نه از روي عناد و لجبازي) اسلام يا ولايت ائمه را نپذيرفته اند، مستحق عذاب نخواهند بود.
به همين جهت، كسي كه امامش را نشناسد و بميرد، در روايات به كسي تشبيه شده است كه به مرگ جاهليت مرده است، اما فرموده اند: "مقصود از جاهليت، ناداني و بي اطلاعي نيست; بلكه مقصود جاهليت كفر و عناد و نفاق است(10)."
در روايتي ديگر، حضرت صادق(عليه السلام) پس از بيان مطالبي چنين مي فرمايند:
"همانا اگر مردي شب ها را به عبادت به پا خيزد و روزها روزه بدارد و تمام اموالش را صدقه بدهد و در تمام عمرش به حج برود، اما ولي خدا را نشناسد (تا از او پيروي كند و تمام اعمالش با راهنمايي او باشد)، براي او از ثواب خداي عزوجل حقي نيست و او از اهل ايمان نمي باشد. سپس فرمود: خدا نيكوكاران ايشان (اهل ولايت) و مستضعفان از مخالفان را به فضل و رحمت خود داخل بهشت مي كند"(11).
علامه طباطبايي نيز مي گويند:
"خداوند، جهل به امر دين و هر ممنوعيّت از اقامه شعاير دين را ظلم شمرده است و عفو الهي شامل آن نمي شود; اما مستضعفين كه قدرت بر انتقال و تغيير محيط ندارند استثنا شده اند. استثنا به صورتي ذكر شده است كه اختصاص ندارد به اين كه استضعاف به اين صورت باشد. همان طوري كه ممكن است منشأ استضعاف، عدم امكان تغيير محيط باشد، ممكن است به اين جهت باشد كه ذهن انسان متوجه حقيقت نشده است و به اين سبب از حقيقت محروم مانده باشد"(12).
نتيجه
با توجه به مطالبي كه گذشت، تنها كساني به جهنم مي روند كه خواست خداوند را درك كرده و دانسته باشند كه خدا از آن ها چه خواسته است، اما به خاطر عناد و لجبازي و تكبّر در برابر حق، آن را نپذيرفته باشند.
براي تحقيق بيشتر رجوع كنيد به:
الف: مرتضي مطهري، عدل الهي، تحت عنوان "عمل خير از غير مسلمان".
ب: محمد حسين طباطبايي، تفسير الميزان، ذيل آيات 100 ـ 97 سوره نساء.
پي نوشت ها:
1ـ آل عمران، 85.
2ـ نهج البلاغه، حكمت 125.
3ـ نساء، 125.
4ـ آل عمران، 67.
5ـ بقره، 131.
6ـ بقره، 34.
7ـ بقره، 34.
8ـ ص، 85.
9ـ كافي، جلد 2، ص 387، نقل از مرتضي مطهري، عدل الهي، چاپ دوم، قم، انتشارات صدرا، ص 347.
10ـ كليني، كافي، جلد 2، ترجمه: جواد مصطفوي، تهران، انتشارات علميه اسلاميه، ص 208.
11ـ همان، جلد 3، ص 31.
12ـ محمد حسين طباطبائي، الميزان، ج، ص 51، ذيل آيه 100 سوره نساء تحت عنوان "كلام في الاستضعاف".