ماني نقاش: بنيانگذار آيين مانوي که نسبش از طرف مادر به اشکانيان برمي گشت، وي پسر «فاتک» بود و در ايام جواني به آموختن علوم و حکمت و غور و مطالعه در اديان رزتشتي و عيسوي و ساير دينهاي زمان خويش پرداخت.
ماني در سال 215يا 216ميلادي ( سال چهارم سلطنت اردوان آخرين پادشاه اشکاني) در قريه ي ماردينر در ولايت مسن ناحيه نهر کوتاه در بابل باستاني متولد شد.
ماني آيين زرتشت را مطالعه کرد و خود را مصلح آن شناخت و به قول خودش در سيزده سالگي (سال 228 ميلادي) چند بار مکاشفاتي يافت و فرشته اي اسرار جهان را بدو عرضه داشت. سرانجام پس از آغاز دعوت آيين خود در سال 242 ميلادي خويش را «فارقليط» که مسيح ظهور او را خبر داده بود معرفي کرد. وي را در سال 275يا 276 ميلادي چندان عذاب دادند تا زندگي را بدرود گفت. بنابر يک روايت ماني مصلوب شد و برخي گويند زنده زنده پوست او را کندند، بعد سرش را بريدند و پوست او را پر از کاه کرده به يکي از دروازه هاي شهر گنديشاپور خوزستان بياويختند و از آن پس آن دروازه به باب ماني موسوم گشت.
ماني کتاب بسيار نوشته است از آن جمله «شاپورگان» به زبان پهلوي بوده است.اما چيزي که از ماني قابل اهميت زياد است نقاشي اوست که نقاشان آن عصر را متحير ساخت. وي به حدي در اين هنر و صنعت مهارت داشت که به عقيده برخي آن را معجزه خويش قرار داده و براي اثبات اين دعوي کتاب نقاشي اي به نام ارتنگ (ارژنگ) ساخته بود و با وجود او نقاشي در ايران رونق تازه اي گرفت؛ چنانکه تصرفات او در ايرانيان ديگر و نقاشي هاي ملل ديگر از قبيل چيني ها نيز مؤثر بوده است البته در فرهنگ فارسي دکتر معين آمده است :«وي براي اينکه اصول آيين خود را به بي سوادان بياموزد، آنها را با تصاوير زيبا در کتابهاي خود جلوه گر مي ساخته است و به همين سبب وي را ماني نقاش مي گفتند.»
