معرفی رشته مهندسی مواد ـ متالورژی صنعتی - مقطع کارشناسی
در اجراء وایجاد شرایط تحقق اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران از جمله بند" ب" اصل دوم و بندهای 3 و 4 و 13 اصل سوم و نیز اصب سی ام و بند7و 8 و 9 اصل چهل و سوم، با توجه به اهمیت و نقش صنایع زیربنایی و سنگین از جمله تولید فلزات مواد و قطعات صنعتی در توسعه و پیشرفت کشور و به منظور گسترش دانش و فنون مهندسی متالوژی و مواد در سطح آموزش عالی پس از بررسی اولویت ها با توجه به نیازهای صنعت کشور و با بهره گیری از تجارب قبلی و نیز با مطالعه برنامه های این رشته مهندسی در دانشگاههای خارج دوره کارشناسی مهندسی متالوژی و مواد با مشخصات زیر در گروه فنی و مهندسی کمیته برنامه ریزی مهندسی متالوژی و مواد تدوین شده است.
هدف
تالورژی به عنوان علم استخراج مواد از طبیعت و فن ساخت و شکل دادن به قطعات معرفی میشود
تصور کنید در حال رانندگی در یکی از بزرگراهها هستید که ناگهان کامیونی با خوردروی شما برخورد می‌کند و خسارت سنگینی نیز بر آن وارد می‌سازد. چنین برخوردی در حال حاضر علاوه بر صرف هزینه‌ای قابل توجه و نیاز به زمانی نسبتا طولانی برای تعمیر، در نهایت از ارزش خودرو نیز خواهد کاست. اما اگر بدنه خودروی شما به طور کامل از جنس آلیاژ Tini ساخته شده باشد، حداقل برای صافکاری مشکلی نخواهید داشت چون کافی است بدنه خوردو را تا حد معینی حرارت بدهید تا بدنه تصادفی به سرعت تغییر شکل یافته و شکل اولیه خود را پیدا کند.
البته در حال حاضر این یک خیال‌پردازی علمی است. اما با پیشرفت روزافزون علم متالوژی بزودی موانع تکنولوژیکی، در راه تولید و کاربرد این آلیاژها برطرف شده و مقدار زیادی از این مواد در شکل‌های گوناگون تولید خواهد شد.
آری علم متالوژی به عنوان یک صنعت مادر نه تنها در حال حاضر نقش مهمی را در پیشبرد تکنولوژی بر دوش دارد، بلکه در آینده نیز یکی از عوامل مهم پیشرفت تمدن بشری است.
حدود ۶۰۰۰ سال پیش زمانی که بشر فلز را شناخت، متالوژی به عنوان یک هنر، پا به عرصه وجود گذاشت. در آن زمان انسان با جداکردن ذرات طلا از شن و ماسه بستر رودخانه‌ها، ذوب فلزات مختلف و شکل دادن آنها، اولین گامها را به سوی عصر فلزات برداشت و سپس با تولید مفرغ (برنز) و ساختن ابزاری مثل خنجرها، سرنیزه‌ها و دهنه اسب از این ماده وارد عصر مفرغ شد و بالاخره با استخراج آهن و ورود به عصر آهن، تمدن بشری به پیشرفت قابل ملاحظه‌ای دست یافت. آنچه گفته شد تاریخچه متالوژی به عنوان یک هنر یا فن بود اما متالوژی به عنوان یک علم، دانش نسبتا جوانی است که تنها صدسال از عمر آن می‌گذرد و با کشف روشهای جدید استخراج و تصفیه فلزات ، شناسایی مشخصات ساختاری و فیزیکی مواد، فنون جدید شکل دادن و تولید فلزات متولد شده است. علمی که به دو بخش کلی متالوژی استخراجی و صنعتی تقسیم میشود که البته هر دو بخش مذکور در دانشگاههای کشور ما نیز به عنوان دو گرایش از رشته مهندسی مواد تدریس می‌گردد
طول دوره تحصیل
طول این دوره کارشناسی بطور متوسط چهار سال است که در 8 ترم برنامه ریزی و اجرا می شود. هر ترم شامل 17 هفته آموزش کامل در نظر گرفته شده است. دروس نظری بازاء هر واحد، 17 ساعت(یک ساعت در هفته ) و دروس عملی و آزمایشگاهی بازاء هر واحد 51 ساعت (سه ساعت در هفته ) می باشد.
کارآموزی 240 ساعت بدون واحد و الزامی می باشد. برای بعضی از دروس نظری برگزاری 2-1 ساعت تمرین در هفته مجاز می باشد.
تعیین گرایش تخصصی دانشجویان در دانشگاههایی که بیش از یک گرایش دارند پس از گذراندن موفقیت آمیر حداقل 70-60 واحد از دروس عمومی و پایه اصلی به تقاضای دانشجو به شرط موافقت دانشکده یا گروه مربوطه انجام می شود. چنانچه در گرایشی تعداد متقاضی بیش از ظرفیت اعلام شده باشد اولویت با دانشجویانی خواهد بود که امتیاز بیشتری مطابق رابطه زیر حائز باشند.
معدل (معدل×گذرانده واحد تعداد )/(گذرانده ترمهای تعداد )= امتیاز
در موارد خاص دانشکده یا گروه آموزشی برای تعیین گرایش ملاکه خواهد بود.
تعداد واحدها
تعداد کل واحدهای درسی این مجموعه با احتساب 20 واحد عمومی و 140 واحد بشرح زیر است:
1- دروس عمومی 20 واحد
2- دروس پایه 31 واحد
3- دروس اصلی 31 واحد
4- دروس عملی 6 واحد
5- دروس تخصصی مشترک 20 واحد
6- دروس تخصصی غیر مشترک 32 واحد
بدین ترتیب مجموع تعداد واحدهای دروس عمومی و پایه و اصلی و عملی در همه گرایش ها 88 واحد می باشد، و در هر گرایش 32 واحد دروس تخصصی الزامی وجود دارد مجموع اینها 120 واحد می شود. 20واحد باقیمانده تا سقف 140 واحد از دروس تخصصی انتخابی در هر گرایش اخذ می شود. دانشکده های و گروههای مجری در دانشگاههای دارای هئیت ممیزه از لیست دروس تخصصی انتخابی درهر گرایش 15 واحد را انتخاب و الزامی اعلام می کنند و 5 واحد دیگر از سایر دروس در لیست گرایش مربوطه دروس اختیاری بانتخاب دانشجو خواهد بود.
سایر دانشکده ها و گروههای مجری برنامه الگو را ( با دروس ستاره دار ) اجرا خواهند کرد. و دروس اختیاری دانشجو بمیزان 5 واحد می تواند از دروس ستاره دار یا بدون ستاره در برنامه گرایش مربوطه باشد.
لذا لیست تعداد واحدها در هر گرایش بشرح ذیل خواهد بود:
1- دروس عمومی 20 واحد
2- دروس پایه 31 واحد
3- دروس اصلی 31 واحد
4- دروس عملی 6 واحد
5- دروس تخصصی الزامی 32 واحد
6- دروس تخصصی انتخابی دانشکده 15 واحد
7- دروس تخصصی اختیاری دانشجو 5 واحد
جمع 140 واحد
نقش و توانایی یا کارایی
فارغ التحصیلان دوره کارشناسی مهندسی متالوژی و مواد در گرایشهای مختلف با مهارتهای خود در زمینه های زیرکارآیی خواهند داشت.
الف- تخصص کافی در گرایش مربوطه.
ب- شناخت فرآیندها و آشنایی با خواص مواد و روشهای تولید
ج- تجزیه و تحلیل فرآیندها و ارزیابی آنها بمنظور استفاده بهینه از سیستم ها
د- آشنایی با اصول علمی و تکنولوژهای مبتنی برآنها در زمینه های مربوطه.
ه- توانایی انجام پروژه های صنعتی و تحقیقاتی (کاربردی) در حد متعارف.
و- توانایی و راهبردی سیستم های تولید مواد و ساخت قطعات و رفع مسایل و مشکلات معمولی آنها.
ضرورت و توانایی
با توجه به غنی بودن کشور به لحاظ ذخایر معدنی و نیاز مبرم به صنایع زیربنایی نظیر تولید فلزات اصلی و و مواد غیر فلزی و با وجود واحدهای صنعتی بزرگ که با سرمایه گذاری به مرحله تولید رسیده اند نظیر واحدهای تولید آهن و فولاد و سایر فلزات واحدهای نورد و شکل دادن فلزات ریخته گری- کارنجات سرامیک و کاشی و شیشه سازی- و نیز با توجه به اهمیت مواد سرامیکی در صنایع الکتریکی و الکترونیکی، تربیت متخصصینی که قابلیت و کارآیی لازم را دارا می باشند می تواند قدمی بزرگ در جهت شکوفایی صنعتی و قطع وابستگی به دیگر کشورها در این زمینه مهم تخصصی باشد.
توانایی‌های مورد نیاز و قابل توصیه
توانایی علمی : دانشجویان این رشته باید در فیزیک و شیمی و ریاضی قوی باشند. نیاز به آشنایی با زبان انگلیسی در این رشته بیش از دیگر رشته‌های مهندسی اهمیت دارد.
توانایی جسمی: قدرت بدنی و توان جسمانی بالا و آمادگی کار در شرایط سخت.
علاقمندیها : ذهنی خلاق و کنجکاو باید داشته باشد و همچنین باید به این رشته علاقمند باشد.
توانایی مالی: ارزان بودن و فراوانی مواد سرامیکی از ویژگی‌های این رشته است.
متالوژی استخراجی و متالوژی صنعتی
بسیاری از مردم تصور می‌کنند که یک مهندس متالوژی فقط در کنار کوره‌کار می‌کند و به همین دلیل برای موفقیت در این رشته، اصل را بر قدرت?بدنی و توان جسمانی بالا می‌گذارند اما این یک تصور اشتباه است چون با وجود آن که یک مهندس متالوژی نباید به فکر پشت‌میزنشینی بوده و باید آمادگی کار در شرایط سخت را داشته باشد، اما بدون شک مهندس این رشته بیش از توان جسمانی خوب نیاز به ذهنی خلاق و کنجکاو دارد و همچنین باید به این رشته علاقه‌مند باشد تا بتواند به پیشبرد علم متالوژی کمک کرده و یا حداقل در بازار کار، مهندسی موفق گردد.
همچنین دانشجویان این رشته باید در فیزیک ، شیمی و ریاضی قوی باشند. چون برای مثال فولاد خود به تنهایی بیش از ۲۰۰۰ نوع مختلف دارد و انتخاب نوع فولاد نیز برای ساخت یک قطعه بسیار مهم است. یعنی مهندس متالورژی باید با خواص فیزیکی و شیمیایی هر یک از انواع فولاد آشنایی داشته باشد تا بتواند فولاد مناسب را برای ساخت قطعه مورد نظر خویش انتخاب کند.
مهندسی سرامیک
وقتی صحبت از مهندسی مواد میشود، دو علم شیمی و فیزیک اهمیت ویژه‌ای پیدا می‌کند. چرا که بررسی خواص مواد بدون آشنایی با این دو علم امکان‌پذیر نمی‌باشد.
همچنین دانشجوی این رشته علاوه بر فیزیک و شیمی باید از دانش ریاضی اطلاعات کافی داشته و قدرت تجزیه و تحلیل خوبی داشته باشد.
آشنایی با زبان انگلیسی در تمام رشته‌های مهندسی ضروری است. اما در مهندسی سرامیک این ضرورت بیشتر احساس میشود چرا که این رشته نسبتا جدید می‌باشد و در نتیجه کتابهای علمی آن کمتر به زبان فارسی ترجمه شده است.
