نیمکره شمالی دارای ستاره ای درخشان به عنوان ستاره قطبی است که پیوسته راهنمای منجمان ، دریانوردان ، نقشه برداران و سپاهیان در هر کجای این نیمکره است. ولی در نیمکره جنوبی چنین شرایطی نیست. در آسمان نیمکره جنوبی و در مکانی که محور شمال به جنوب کره زمین امتداد می یابد، به طور کلی منطقه ای بی ستاره است. البته این طور هم نیست که هیچ ستاره ای در آن حوالی نباشد، اما ستاره سیگما از صورت فلکی هشتک (اکتان) از ستارگان مقیم این محدوده است که دیدارش با چشم غیر مسلح فقط در تاریکی مطلق میسر می شود و به نام ستاره قطب جنوب خوانده می شود.
این ستاره سیگما درصورت فلکی هشتک درفاصله 1,03 درجه ای قطب واقعی جنوب مستقر است و برخلاف ستاره قطب شمال، از این نزدیک تر به قطب جنوب نمی شود. در چند سال آینده یعنی درسال 2010 فاصله آن به اندازه دو دقیقه قوس دور تر هم می شود. البته درسال 1830 این ستاره در نزدیک ترین فاصله خود به قطب واقعی جنوب در حد 45 دقیقه قوس بوده است. در حقیقت دهها ستاره دیگر و نزدیکتر به قطب جنوب سماوی در آسمان حضور دارند ولی مشکل اصلی این است که نمی توان آنها را با چشم غیر مسلح مشاهده کرد. درخشنده ترین آنها دارای قدر7 بوده و بقیه هم کم فروغ ترند.
حال به این موضوع می رسیم که بدون داشتن یک راهنمای روشن در منطقه، جنوبی چگونه قطب جنوب را می توان یافت؟ در این موقع از سال (9 تا 15 فروردین) صورت فلکی چلیپا یا صلیب جنوبی در آسمان جنوب شرقی در ارتفاع بالا می باشد. با یافتن دو ستاره گاما و آلفای این صورت فلکی به عنوان ستارگان راهنما می توان محدوده قطب جنوب فلکی را معین کرد.
فاصله
زاویه ای بین ستارگان گاما و آلفای صلیب جنوبی در حدود 6 درجه می باشد.
قطب جنوب
آسمان هم در فاصله 27 درجه ای آلفا یعنی چهار و نیم برابر طول بین این دو ستاره قرار
گرفته است. به عبارت دیگر این طول معادل اندازه سه مشت انسان
در فاصله دست است
.
برای راهنمایی شما در اینجا نقشه ای ارائه شده که به کمک آن میتوان به همراه دور بین
دو چشمی مکان قطب جنوب را به طور تقریب یافت. (البته باید توجه داشت که لازم است نقشه
به گونه ای توجیه شود که با موقعیت ستارگان آسمان همخوان باشد). برای مواقعی که
صلیب جنوبی درآسمان نیست، مثلاً حدود ماه سنبله (آبان)، کار تا حدودی مشکل تر می شود.
در این صورت باید ستاره قدر دوم
آنکا
(Ankaa)
از صورت فلکی سیمرغ (عنقا) را به همراه ستاره
کم فروغ تری بنام بتای نرمار پیدا کرد. خطی که آنکا را به بتای نرمار وصل می کند،
اگر به اندازه ی 12 درجه امتداد پیدا کند (کمی بیشتر از یک مشت) به نزدیکی قطب جنوب خواهد رسید. همان طور که به لحاظ حرکت تقدیمی زمین جایگاه قطب شمال در تغییر است، برای قطب
جنوب هم، چنین پدیده ای وجود دارد.
در سال 5700
ستاره ای از صورت فلکی شاه تخته (تیر حمّال) به نام امگا با قدر 3,3 ستاره قطبی
جدید خواهد شد. درسال 7700 ستاره آیوتا ازهمین صورت فلکی عهده دار این سمت می
گردد و به دنبال آن درسال 9000 ستاره درخشان دلتای مَرکَب در اثر پدیده
حرکت
تقدیمی جایگاه قطب جنوب را اشغال خواهد نمود.
درضمن در این هفته پس از غروب آفتاب ستاره درخشان آبی - سفید سِماک اعزل در آسمان نیمکره شمالی طلوع می کند.